نوبت دهی

اسکولیوز یا انحراف جانبی ستون مهره چیست

اسکولیوز به معنای انحراف جانبی ستون مهره است. وقتی ستون فقرات را از جلو نگاه میکنیم به صورت یک خط صاف عمودی دیده میشود و وقتی این خط، قوسی شکل میشود به آن اسکولیوز میگویند. انواع مختلفی از اسکولیوز وجود دارد که عبارتند از :

 

اسکولیوز برگشت پذیر

در اسکولیوز برگشت پذیر یا Reversible scoliosis ستون فقرات هنوز خاصیت انعطاف پذیری خود را حفظ کرده است. گر چه وقتی بیمار می ایستد دچار اسکولیوز میشود ولی وقتی به جلو خم میشود و یا دراز میکشد این انحراف جانبی برطرف میشود. این نوع اسکولیوز ممکن است به علل زیر ایجاد شود

بد ایستادن

انقباض عضلات شکمی : در این حالات به علت درد شدیدی که در ستون مهره وجود دارد بیمار برای کاهش شدت درد تمایل دارد به یک طرف خم شود و یا اسپاسم عضلات اطراف ستون مهره موجب خم شدن آن به یک طرف میشود.

گاهی حتی در بعضی بیماری هایی که ارتباطی به ستون مهره ندارند اسکولیوز ایجاد میشود. بطور مثال آپاندیست میتواند به علت درد شدیدی که در یک طرف شکم ایجاد میکند موجب شود تا بیمار به یک طرف خم شود.

کوتاه بودن یکی از اندام های تحتانی : وقتی طول اندام های تحتانی تفاوت دارد بیمار برای اینکه بتواند کف هر دو پا را بر روی زمین بگذارد و بر روی هر دو پا بایستد و راه برود لگن را در طرف کوتاه شده پایین تر میبرد.

این انحراف لگن موجب میشود تا ستون فقرات بالای آن نیز به یک طرف خم شده و دچار انحراف جانبی شود.

 

اسکولیوز برگشت ناپذیر

در اسکولیوز برگشت ناپذیر یا Irreversible scoliosis ستون فقرات خاصیت انعطاف پذیری خود را از دست داده است و بیمار هر وضعیتی که به خود بگیرد انحراف جانبی ستون مهره از بین نمیرود. این نوع اسکولیوز ممکن است به علل زیر ایجاد شود

اسکولیوز

  • اسکولیوز هایی که بر اثر مشکلات استخوانی و تغییر شکل مهره بوجود میایند مانند اسکولیوز مادرزادی و اسکولیوز بدنبال شکستگی مهره یا تغییر شکل مهره بدنبال نرمی یا پوکی استخوان
  • اسکولیوز هایی که بدنبال مشکلات عصبی بوجود میایند مانند اسکولیوز بدنبال ابتلا به فلج اطفال یا فلج مغزی
  • اسکولیوز هایی که هیچ علت خاصی برای آنها پیدا نمیشود که به آنها اسکولیوز ایدیوپاتیک Idiopathic scoliosis میگویند. شایعترین نوع اسکولیوز همین نوع ایدیوپاتیک است.

 

انواع اسکولیوز کدامند

اگر ستون مهره را از جلو نگاه کنیم بصورت یک خط مستقیم یا حرف I انگلیسی است. اگر شکل ستون مهره بصورت حروف S یا C انگلیسی در آید یعنی از یک یا چند محل به کنار قوس بردارد به این وضعیت اسکولیوز میگوییم.

اسکولیوز نه تنها موجب میشود ستون فقرات قوس طرفی یا کناری پیدا کند بلکه موجب چرخش مهره ها هم میشود و این چرخش مهره ها موجب میشود یک شانه یا یک طرف لگن بالاتر از طرف دیگر قرار بگیرد.

اسکولیوز

اسکولیوز

  علت اسکولیوز در اغلب افراد نامعلوم است به همیت علت آنرا ایدیوپاتیک Idiopathic میگویند. Idiopathic scoliosis .

 اسکولیوز با قوس جانبی ستون مهره با اندازه کمتر از ده درجه در ۳-۱ درصد افراد جامعه دیده میشود و اسکولیوز با قوس جانبی بیش از سی درجه در دو دهم تا سه دهم درصد جامعه وجود دارد.

مشاوره

این بیماری در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد. گاهی در بچه های کوچک کمتر از سه سال دیده میشود. این نوع اسکولیوز را مادرزادی مینامند و به علت تغییر شکل مهره در زمان تولید ایجاد میشود. بندرت در سنین بین ۱۰-۳ سالگی دیده میشود. شایعترین نوع آن در سنین نوجوانی یعنی بالای ۱۰ سالگی است.

 قوس C اسکولیوز
قوس C اسکولیوز
 قوس S اسکولیوز
قوس S اسکولیوز

علائم اسکولیوز یا انحراف جانبی ستون مهره

 مهمترین دلیل مراجعه بیماران به پزشک ارتوپد شکل تغییر یافته تنه است. نامتقارن شدن ستون فقرات، برجسته شدن یک طرف دنده ها و قفسه سینه، بالا بودن یک شانه نسبت به طرف مقابل از جمله این تغییر شکل هاست.

 این بیماری بندرت میتواند موجب درد، اختلال عصبی یا تنفسی شود. تشخیص اسکولیوز و بررسی اندازه انحراف جانبی ستون مهره با انجام رادیوگرافی ساده امکانپذیر است.

در بسیاری از کشورها بچه ها در دوران مدرسه تحت بررسی های غربال گری قرار میگیرند و در صورت شک به وجود اسکولیوز فرد به متخصص ارتوپدی ارجاع داده میشود تا وجود یا عدم وجود آنرا بررسی کند.

اسکولیوز

اسکولیوز
سمت راست یک فرد مبتلا به اسکولیوز در حالت خم به جلو دیده میشود و در سمت چپ یک فرد طبیعی قرار دارد

 اسکولیوز ستون فقرات چگونه درمان میشود

تصمیم گیری برای نوع درمان اسکولیوز به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهم ترین آنها شدت قوس جانبی ستون فقرات است و اینکه آیا فرد هنوز در حال رشد است یا بلوغ کامل شده و رشد بدنی او تمام شده است.

این بیماری در مدت چند سالی که بچه بالغ میشود پیشرفت کرده و شدت آن بیشتر میشود و بعد از پایان بلوغ معمولا پیشرفت آن متوقف میشود پس این نکته که بیمار در زمان رشد بلوغ است یا بلوغ را به پایان رسانده است برای درمان بسیار مهم است.

هر چه بیماری که دچار اسکولیوز است جوانتر باشد مشکلات بیشتری دارد چون زمان بیشتری برای رشد دارد و نتیجتا زمان بیشتری هم برای پیشرفت شدت اسکولیوز دارد. هر چه قوس اسکولیوز در ستون فقرات بالاتر باشد بیمار مشکلات بیشتری خواهد داشت.

 

تصمیم گیری درمانی در اسکولیوز

  ◄  وقتی که شدت انحراف ستون مهره زیر ۲۰ درجه است یا سن بچه نزدیک سن بلوغ است پزشک ارتوپد معمولاً فقط بیمار را تحت نظر گرفته و درمانی انجام نمیدهد. در این موارد پزشک معالج هر ۶-۳ ماه از بیمار عکسبرداری کرده و شدت قوس را اندازه گیری میکند تا اگر قوس شدیدتر شد درمان مناسب را انجام دهد.

  ◄  اگر شدت قوس ستون مهره بین ۴۵-۲۵ درجه باشد و بچه هنوز در حال رشد باشد پزشک ارتوپد معمولاً از بریس استفاده میکند. هدف از استفاده از بریس در این وارد اینست که تا کامل شدن بلوغ فرد از بیشتر شدن شدت قوس جانبی ممانعت به عمل آید.  بریس ها وسایلی هستند که به دور کمر و تنه بسته میشوند.

گاهی در بیمارانی که سن کمی دارند ممکن است پزشک معالج تصمیم بگیرد موقتا از بریس استفاده کند تا وقتی سن وی کمی بیشتر شد عمل جراحی را انجام دهد.

معمول ترین بریسی که در درمان اسکولیوز بکار میرود بریس میلواکی است که از ناحیه لگن تا گردن فرد را میگیرد و از کنار هم به قفسه سینه فشار میاورد تا انحراف جانبی را اصلاح کند.

این بریس باید تا پایان بلوغ پوشیده شود و در آن زمان در یک بازه زمانی ۱۲-۶ ماه کم کم کنار گذاشته شود.

  ◄  اگر شدت قوس ستون مهره بیش از ۴۵ درجه باشد و بچه هنوز در حال رشد باشد پزشک معالج ممکن است توصیه به عمل جراحی کند.

  ◄  در قوس های بیش از ۵۵-۵۰ درجه حتی وقتی سن رشد بچه کامل شده است ممکن است عمل جراحی انجام شود. در مواردی هم که علیرغم استفاده از بریس شدت انحراف جانبی ستون مهره همچنان رو به افزایش است هم از عمل جراحی استفاده میشود.

مورد دیگری که از عمل جراحی برای درمان اسکولیوز استفاده میشود وقتی است که بدنبال بیماری های عصبی یا عضلانی ایجاد شده باشند. این اسکولیوز ها معمولا پیشرونده بوده و به درمان با بریس جواب مناسبی نمیدهند.

بریس اسکولیوز

بریس اسکولیوز

عمل جراحی اسکولیوز یا انحراف جانبی ستون مهره

در حین جراحی پزشک ارتوپد با استفاده از وسایل فلزی مخصوصی به شکل پیچ، قلاب، سیم و میله ستون مهره را صاف تر کرده و آنها را در همین حال نگه میدارد.

در این اعمال جراحی معمولاً از پیوند استخوان هم استفاده میشود تا مهره ها را در وضعیت اصلاحی جدید به یکدیگر جوش بدهند. معمولاً در روز دوم بعد از جراحی بیمار میتواند بدون بریس راه برود و بعد از یک هفته از بیمارستان مرخص میشود.

بعد از جراحی معمولاً دردی وجود ندارد. بیمار حدوداً بعد از ۹-۶ ماه میتواند به فعالیت های ورزشی برگردد با این حال چون قدرت انعطاف پذیری مهره بعد از جراحی کم میشود بیمار باید از انجام ورزش های شدید مثل ورزش های رزمی خودداری کند.

جراحی اسکولیوز