نوبت دهی

پارگی رباط صلیبی قدامی ACL در مفصل زانو

یکی از شایعترین آسیب های زانو، کشیدگی یا پارگی لیگامان متقاطع (صلیبی) قدامی (جلویی) است که معمولا در حین ورزش های پرتحرکی مثل فوتبال یا والیبال ایجاد میشود.

این مقاله در سرفصل های زیر ارائه میشود

آناتومی کاربردی
رباط صلیبی قدامی چگونه آسیب میبیند
علائم بالینی پارگی رباط صلیبی قدامی
تشخیص آسیب لیگامان متقاطع قدامی
درمان آسیب رباط صلیبی قدامی
درمان غیر جراحی رباط صلیبی
درمان جراحی رباط صلیبی
انواع روش های جراحی رباط صلیبی قدامی
روش بازسازی رباط صلیبی در اطاق عمل
عوارض احتمالی بازساری لیگامان صلیبی قدامی چیست
بازپروری بعد از جراحی بازسازی رباط صلیبی قدامی زانو چگونه است
نرمش های طبی بعد از بازسازی رباط صلیبی قدامی زانو

 

آناتومی کاربردی

 زانو بزرگترین مفصل بدن است. این مفصل از کنار هم قرار گرفتن سه استخوان تشکیل شده است. قسمت پایینی استخوان ران، قسمت بالایی استخوان ساق و استخوان کشکک.

قسمت انتهای پایینی ران روی ساق حرکات لولایی دارد و کشکک در فرورفتگی شیار مانند پهنی که در جلوی انتهای پایینی ران قرار دارد میتواند به طرف بالا و پایین حرکت کند.

مفصل زانو لیگامان های قوی دارد که استخوانها را به یکدیگر متصل میکند. این لیگامان ها مانع میشوند که استخوان های تشکیل دهنده مفصل در هر جهتی حرکت کنند. به زبان دیگر وظیفه آنها اجازه و تسهیل حرکت استخوان ها فقط در جهت های خاص است.

مهم ترین جهتی که لیگامان های زانو اجازه حرکت میدهند خم و راست شدن زانو است گرچه زانو در جهات دیگر هم حرکات خفیفی دارد. زانو چهار لیگامان مهم دارد که عبارتند از   لیگامان متقاطع قدامی یا ACL   لیگامان متقاطع خلفی یا PCL    لیگامان کلترال داخلی یا MCL    لیگامان کلترال خارجی یا LCL .

لیگامان های متقاطع در داخل زانو بصورت ضربدری در مقابل یکدیگر قرار گرفته اند بصورتیکه لیگامان متقاطع قدامی در جلوی لیگامان متقاطع خلفی است. وظیفه اصلی این لیگامان ها ممانعت از لغزیدن ساق به جلو و عقب نسبت به ران است.

لیگامان متقاطع قدامی در وسط مفصل زانو و بصورت مایل قرار گرفته است و مانع از لغزیدن ساق به سمت جلو میشود. این لیگامان همچنین در حفظ پایداری چرخشی زانو موثر است.

 

رباط صلیبی قدامی چگونه آسیب میبیند

تقریبا نصف آسیب های لیگامان متقاطع قدامی همراه با آسیب به دیگر قسمت های زانو مثل آسیب به غضروف مفصل، منیسک و دیگر لیگامان های زانو است. 
 
آسیب این لیگامان در ۵۰ درصد موارد همراه با آسیب به منیسک، در ۳۰ درصد موارد همراه با آسیب به غضروف مفصلی و در ۳۰ درصد موارد همراه با آسیب به لیگامان های جانبی یا کلترال زانو است.

رباط صلیبی قدامی

آسیب لیگامان صلیبی قدامی زانو ممکن است بصورت فقط یک کشیدگی باشد و یا ممکن است لیگامان دچار پارگی ناقص یا پارگی کامل شود. اکثر آسیب های این لیگامان بصورت پارگی کامل است.

لیگامان متقاطع قدامی با مکانیسم های متفاوتی پاره میشود. تغییر ناگهانی وضعیت تنه روی زانو، ایستادن ناگهانی در حین دویدن، جهیدن و رسیدن مجدد به زمین در وضعیت نامناسب و ضربه مستقیم مثل تکل در فوتبال همگی میتوانند علل ایجاد اسیب در این لیگامان باشند. وارد شدن ضربه شدید از جلو به پایین ران میتواند موجب پارگی رباط متقاطع قدامی شود.

محل پارگی رباط ممکن است در محل اتصال آن به استخوان های ران یا درشت نی بوده و یا در وسط تاندون ایجاد شود.

گاهی اوقات وقتی رباط صلیبی تحت کشش زیادی قرار میگیرد ممکن است بجای پاره شدن تکه ای از استخوان را در محل چسبیدن به ران یا درشت نی از این استخوان ها جدا کرده و پارگی خود را بدین صورت نشان دهد.

 

علائم بالینی پارگی رباط صلیبی قدامی

در موقع پارگی یک صدای ناگهانی مثل پاره شدن چیزی در زانو احساس میشود و شخص ممکن است احساس کند زانویش از زیر تنه اش در میرود و ناپایدار شده است.
 
بعد از آن درد شدید همراه با ایجاد تورم در ۲۴ ساعت اول بعد از پارگی و کاهش دامنه حرکت زانو ایجاد میشود. در بسیاری اوقات بدنبال پاره شدن رباط، خون زیادی در داخل مفصل زانو جمع میشود که به آن همارتروز Hemarthrosis میگویند.
 

در صورتیکه بیمار درمان مناسبی را انجام ندهد معمولا درد و تورم و محدودیت حرکتی بعد از چند هفته یا چند ماه خودبخود خوب میشود ولی به علت پاره ماندن رباط، زانو ناپایدار خواهد شد و بیمار هر چند وقت یکبار دچار پیچ خوردگی زانو شده و بدنبال آن زانو متورم و دردناک میشود.

مشاوره

اگر بیمار به این علائم بی توجه باشد و همچنان به ورزش ادامه دهد به علت ناپایداری زانو، دیگر بافت های زانو بخصوص منیسک ها در معرض جدی آسیب قرار میگیرند.

 

تشخیص آسیب لیگامان متقاطع قدامی

 مهمترین راه های تشخیص این آسیب توسط پزشک اطلاعاتی است که وی از علائم بیمار و نحوه ایجاد آسیب میگیرد و معاینه ایست که وی از زانوی بیمار بعمل میاورد. با این حال روش های تصویربرداری مانند رادیوگرافی ساده و ام آر آی MRI هم میتواند به تشخیص این آسیب کمک کند.
 

درمان آسیب رباط صلیبی قدامی

در پارگی های رباط متقاطع قدامی زانو، روش تصمیم گیری برای انتخاب نوع درمان معمولا بصورت زیر است.

♦ در مواردیکه پارگی فقط در رباط صلیبی بوده و آسیب دیگری در زانو ایجاد نشده باشد اینکه آسیب لیگامان متقاطع قدامی نیاز به چه نوع درمانی دارد بسته به شدت آسیب و سن بیمار و شغل وی و دیگر عوامل دارد.

یک فرد جوان که دچار پارگی کامل لیگامان متقاطع قدامی شده است و تمایل دارد به ورزش پرتحرک خود ادامه دهد نیاز به عمل جراحی دارد. از طرف دیگر درمان فرد مسنی که زندگی آرامی دارد معمولا بدون انجام عمل جراحی است.

♦ در مواردی که پارگی لیگامان متقاطع قدامی زانو همراه با آسیب به دیگر بافت های زانو باشد، درمان جراحی نتایج به مراتب بهتری از درمان غیر جراحی دارد. بطور مثال اگر همراه با پارگی لیگامان، منیسک هم پاره شده باشد ترمیم لیگامان موجب میشود ترمیم منیسک موفقیت آمیزتر باشد.

♦ در مواردی که پارگی رباط صلیبی بصورت کنده شدن قسمتی از استخوان محل اتصال رباط باشد درمان معمولا بصورت عمل جراحی و فیکس کردن قطعه شکسته شده با پیچ است. البته در کودکان ممکن است بتوان جااندازی بسته قطعه شکسته شده را انجام داده و بیمار را با گچ گیری درمان کرد.

اگر ناپایداری شدید بدنبال پارگی این لیگامان بوجود آید میتواند در دراز مدت موجب آسیب های ثانویه به قسمت های دیگر زانو شود.

مفصل زانو

درمان غیر جراحی رباط صلیبی

 پارگی لیگامان متقاطع قدامی بدون انجام عمل جراحی بهبود نمیابد. با این حال در افراد مسن یا کسانی که فعالیت بدنی کمی در زندگی دارند اگر پایداری کلی زانویشان خوب باشد پزشک ممکن است تصمیم به درمان غیر جراحی بگیرد.

بدین منظور بیمار باید مدتی از زانو بندهای مخصوصی استفاده کند و با استفاده از عصا مانع از وارد شدن زیاد وزن به زانو شود.

بعد از کاهش تورم زانو ،فیزیوتراپی میتواند با برگرداندن حرکات زانو  به وضع طبیعی و تقویت عضلات ران کمک موثری به برگشت بیمار به فعالیت های روزمره زندگی بکند.

در کسانی که پارگی ناکامل لیگامان داشته و ناپایداری در زانو ندارند، در کسانی که پارگی کامل داشته ولی علائمی از ناپایداری در زانو نداشته و ورزش پرتحرکی را دنبال نمیکنند، در کسانی که فعالیت بدنی کمی دارند و در بچه ها میتوان از درمان غیر جراحی استفاده کرد.

 

درمان جراحی رباط صلیبی

 هدف از درمان جراحی این ضایعه بازگرداندن پایداری به زانو است بطوری که بیمار بتواند به فعالیت های ورزشی خود برگردد. پارگی های لیگامان متقاطع قدامی با بخیه زدن ساده بهبود نمیابند. پس به درمان جراحی این پارگی ها ترمیم نمیگویند و بجای آن از لفظ بازسازی استفاده میشود.

علت آنست که پزشک ارتوپد بافت دیگری را که معمولا یک لیگامان است از قسمت دیگری از بدن به ناحیه ای که لیگامان متقاطع قدامی بوده است منتقل میکند تا این بافت جایگزین بافت قبلی شده و داربستی برای ترمیم لیگامان شود. این بافت ها راگرافت مینامند.

وقتی رباط صلیبی فردی در حین ورزش به ناگهان پاره میشود ترمیم اولیه آن عملا امکانپذیر نبوده و موثر نخواهد بود. در این مواقع معمولا خون داخل زانوی فرد کشیده شده و زانو برای چند هفته در یک گچ یا بریس بیحرکت میشود تا درد و تورم اولیه فروکش کند و سپس بازسازی رباط آسیب دیده بصورت تاخیری انجام میشود.

معمولترین گرافت مورد استفاده در این جراحی استفاده از قسمتی از تاندون پاتلا (کشکک) است. این تاندون استخوان کشکک را به قسمت بالایی ساق متصل میکند.

گرافت دیگر تاندون همسترینگ در قسمت پشتی ران یا تاندون کوادری سپس در بالای کشکک است. گاهی اوقات از گرافتی که از فرد فوت شده گرفته میشود برای پیوند استفاده میشود. به این نوع گرافت آلوگرافت میگویند.

آلوگرافت ها را میتوان از تاندون کشکک، آشیل، گراسیلیس، سمی تندینو و … فرد متوفی اخذ کرد. استفاده از هر کدام از این گرافت ها فواید و مضرات مخصوص به خود را دارد. شما میتوانید قبل از جراحی راجع به نوع گرافت مورد استفاده با جراح ارتوپد خود صحبت کنید.

 درمان جراحی در حدود ۹۰ درصد موارد موفقیت آمیز است. بهبودی حدود شش ماه طول میکشد پس گذشت تقریبی این زمان برای بازگشت ورزشکار به ورزش مورد نیاز است.

جراحی بازسازی لیگامان متقاطع قدامی امروزه بیشتر با استفاده از آرتروسکوپ انجام میشود. جراحی ارتروسکوپی اجازه میدهد تا بیمار درد کمتری بعد از جراحی داشته باشد، زودتر از بیمارستان مرخص شود و طول زمان بازپروری کمتر شود.

معمولا عمل جراحی پارگی لیگامان متقاطع قدامی بلافاصله بعد از آسیب انجام نمیشود مگر اینکه این پارگی همراه با پارگی دیگر لیگامان های زانو باشد.

تاخیر در بازسازی زمان کافی را در اختیار میگذارد تا تورم زانو کم شده و حرکات زانو با انجام فیریوتراپی به حد اولیه خود برگردد. انجام جراحی زودرس ممکن است موجب تشکیل چسبندگی داخل مفصلی و محدودیت حرکتی شود.

 

انواع روش های جراحی رباط صلیبی قدامی

هدف از درمان جراحی پارگی لیگامان متقاطع یا صلیبی بازگرداندن پایداری به زانو است بطوری که بیمار بتواند به فعالیت های ورزشی خود برگردد.

بسیاری از پارگی های لیگامان متقاطع قدامی با بخیه زدن ساده بهبود نمیابند.

درمان جراحی این پارگی ها چیزی بیش از بخیه زدن ساده آنها است و آنرا بازسازی مینامند به این علت که پزشک ارتوپد بافت دیگری را که معمولا یک لیگامان است از قسمت دیگری از بدن به ناحیه ای که رباط متقاطع قدامی بوده است منتقل میکند تا این بافت جایگزین بافت قبلی شده و داربستی برای ترمیم لیگامان شود.

این بافت ها راگرافت مینامند. معمولترین گرافت های مورد استفاده در این جراحی عبارتند از :

رباط های زانو

رباط های زانو

پیوند از تاندون کشکک

 میدانیم که تاندون کشکک بین استخوان کشکک در بالا و قسمت بالایی استخوان درشت نی در پایین قرار گرفته است.

در این روش یک سوم میانی تاندون کشکک را همراه با قسمتی از استخوان کشکک و قسمتی از استخوان درشت نی از خود بیمار جدا میکنند. از این روش بیشتر در ورزشکاران حرفه ای و در کسانی که در طول روز زانویشان زیاد با زمین تماس ندارد استفاده میشود.

احتمال موفقیت در این روش زیاد است ولی از عوارض مهم آن درد ناحیه کشکک بعد از عمل جراحی است. بیمار ممکن است در حین زانو زدن درد داشته باشد. احتمال اینکه زانو بعد از این عمل دچار قدری خشکی شود وجود دارد.  در این روش جراحی احتمال شکستگی استخوان کشکک وجود دارد.

 جراحی رباط صلیبی زانو

پیوند از تاندون همسترینگ

عضلات همسترینگ دسته ای از عضلات در قسمت داخلی و پشتی ران هستند. قسمتی از بخش تاندونی این دسته عضلانی، به نام تاندون سمی تندینو Semitendinosus برای پیوند بکار برده میشود.

بعضی جراحان از تاندون گراسیلیس Gracilis tendon هم استفاده میکنند. در این روش احتمال عارضه درد کشکک و احتمال خشکی زانو بعد از جراحی کمتر از روش قبلی است. شکاف جراحی کوچکتر است و دوره بازپروری بعد از جراحی کوتاه تر است.

البته در این نوع جراحی ممکن است قدرت تاندون پیوند شده بعد از جراحی، کمتر از روش قبل باشد. در کسانی که شلی لیگامانی در کل بدن دارند احتمال مشکل ذکر شده بیشتر است.

چون این تاندون در قسمت داخلی زانو قرار داشته و به پایداری این قسمت کمک میکند بعضی جراحان عقیده دارند اگر بیمار همراه با آسیب لیگامان متقاطع قدامی، آسیب لیگامان کلترال داخلی Medial collateral هم داشته باشد از این نوع پیوند استفاده نشود چون ممکن است ناپایداری قسمت داخلی زانو را بیشتر کند.

پیوند از تاندون کوادری سپس

 عضله چهارسر یا کوادری سپس در جلوی ران قرار داشته و به توسط این تاندون به بالای کشکک متصل میشود. از این روش جراحی بیشتر در کسانی استفاده میشود که قبلاً یک بار جراحی بازسازی لیگامان متقاطع قدامی برای آنها انجام شده ولی به دلایلی موفق آمیز نبوده است.
 
در این روش یک سوم میانی تاندون را همراه با قسمتی از استخوان کشکک که به آن چسبیده است را خارج کرده و به عنوان گرافت استفاده میکنند. این روش هم ممکن است مشکلاتی مثل روش پیوند از تاندون کشکک داشته باشد.
 

آلوگرافت Allograft

آلوگرافت ها پیوند هایی هستند که از افراد فوت شده اخذ میشوند. این بافت های پیوندی را از همان محل های پیوند های قبلی که ذکر شد، ولی از فرد متوفی میگیرند.

مزایای استفاده از این روش یکی اینست که از خود فرد پیوندی گرفته نمیشود و در نتیجه مشکلی در ناحیه دهنده پیوند ندارد. طول عمل کوتاه تر است و شکاف جراحی هم کوچکتر است.

از عوارض این عمل، احتمال انتقال بیماری ها از طریق بافت پیوند زده است. بعضی جراحان هم معتقدند این گرافت ها ممکن است قدرت کمتری از گرافت هایی که ار خود شخص گرفته میشوند داشته باشند.

به نظر میرسد احتمال موفقیت در این روش در مقایسه با روش های قبلی کمتر است. در مطالعات جدید احتمال موفقیت در پیوند هایی که از خود فرد گرفته میشوند ۹۵ درصد و در پیوند های آلوگرافت حدود ۷۰ درصد است.

 

روش بازسازی رباط صلیبی در اطاق عمل

زانویی که باید روی آن عمل جراحی بازسازی لیگامان متقاطع قدامی انجام شود باید دامنه حرکتی خوبی داشته و بدون تورم باشد. پس اگر بیمار بدنبال ضربه اخیر دچار پارگی شده است ابتدا باید چند هفته صبر کند تا التهاب و تورم زانویش کم شود.

در این مدت باید نرمش های خاصی تحت یک برنامه مشخص توسط بیمار انجام شود تا دامنه حرکتی مفصل طبیعی شود. تنها پس از طی این مراحل است که بیمار میتواند تحت عمل جراحی قرار گیرد. در این چند هفته بیمار از زانوبندهای بخصوصی استفاده میکند تا از فشار و آسیب بیشتر به زانو جلوگیری شود.

گرچه این عمل جراحی را میتوان با شکاف دادن پوست روی زانو و باز کردن مفصل زانو هم انجام داد ولی امروزه جراحی، بیشتر به روش آرتروسکوپی انجام میشود. در این روش ابتدا گرافت از محل دهنده گرفته میشود و سپس با انجام آرتروسکوپی داخل زانو دیده میشود.

زیر دید مستقیم آرتروسکوپ به توسط دریل های بخصوصی، در محلی که تاندون قبلی به سطح بالایی درشت نی چسبیده بود سوراخی شبیه یک تونل ایجاد میشود که از کمی پایینتر، از استخوان خارج میشود. همین کار را برای محل اتصال قبلی تاندون به ران هم انجام داده و تونلی در ران درست میکنند.

سپس گرافت را در داخل زانو طوری قرار میدهند که دو سر آن در دو تونل مذکور قرار گیرد. با این کار گرافت در محل تاندون قبلی قرار میگیرد. در این حال باید دو سر تاندون را در تونل های ایجاد شده محکم و ثابت کرد. این کار به توسط پیچ یا واشر یا وسایل دیگر انجام میشود.

بازسازی رباط صلیبی زانو

بازسازی رباط صلیبی زانو

دریل کردن تونل ها در استخوان ای ران و تیبیا و عبور گرافت از آن   محکم کردن گرافت در تونل ها به توسط پیچ

 

عوارض احتمالی بازساری لیگامان صلیبی قدامی چیست

مهمترین عوارض احتمالی این نوع جراحی عبارتند از

  • عفونت : احتمال آن حدود دو در هزار است.
  • انتقال بیماری ویروسی به بیمار : در روش آلوگرافت احتمال انتقال هپاتیت سی و یا ایدز حدود یک در میلیون است.
  • کاهش حس قسمت بالایی ساق
  • باقی ماندن ناپایداری. بسته به نوع عمل احتمال آن بین ۳ تا ۳۰ درصد متغیر است.
  • خشکی زانو در ۵ تا ۲۵ درصد موارد ممکن است بعد از جراحی بوجود آید.
  • آسیب صفحه رشد بالایی زانو اگر جراحی در سنین نوجوانی و قبل از بسته شدن صفحه رشد انجام شود.
  • درد کشکک. احتمال آن بسته به روش استفاده شده بین ۵ تا ۵۰ درصد است. در روش استفاده از تاندون کشکک احتمال درد در حین زانو زدن ۴۰ درصد است.

 

بازپروری بعد از جراحی بازسازی رباط صلیبی قدامی زانو چگونه است

 از مهمترین قسمت های درمان انجام نرمش های بعد از جراحی است. اگر این نرمش ها به درستی انجام نشوند نتیجه مناسبی را نباید از جراحی انتظار داشت.

با این نرمش ها دامنه حرکتی زانو به حد نرمال برگشته و قدرت عضلانی ران تقویت میشود. وقتی بیمار درد و تورمی در زانو نداشت و دامنه حرکتی زانو و قدرت عضلانی ران و توانایی هماهنگی بین عضلات اندام تحتانی به حد نرمال رسید میتواند به فعالیت ورزشی برگردد.

 

نرمش های طبی بعد از بازسازی رباط صلیبی قدامی زانو

شما برای کسب یک نتیجه موفق از جراحی بازسازی لیگامان متقاطع یاصلیبی قدامی مفصل زانو نیاز به برنامه ریزی دارید. باید زانوی خود را قبل از جراحی برای آن آماده کنید و بعد از جراحی هم اقدامات خاصی را طبق برنامه ای مشخص انجام دهید.

مهمترین وظیفه شما قبل از جراحی بدست آوردن دامنه حرکتی مناسب در مفصل زانو است و بعد از جراحی شما باید با انجام نرمش های خاصی حرکت مفصل زانوی خود را به حالت اول برگردانده و عضلات اطراف آنرا قوی کنید.

بدون انجام دادن این نرمش ها نمیتوانید انتظار داشته باشید نتیجه خوبی از عمل جراحی خود بگیرید. در این دوره باید صبر داشته باشید و با دقت اقدامات لازمی را که پزشک معالج ارتوپد از شما میخواهد انجام بدهید. دوران بازپروری زانو به پنج مرحله تقسیم میشود.
 

 مرحله اول نرمش ها در جراحی رباط صلیبی ACL

 این مرحله قبل از انجام جراحی بازسازی زانو بوده و هدف از آن بدست آوردن حرکت کامل مفصل زانو است. به این معنی که در پایان این دوره شما باید بتوانید زانوی آسیب دیده را به اندازه زانوی سالمتان کاملاٌ خم و راست کنید.

هدف دیگر این مرحله آنست که تا آنجا که ممکن است عضله چهارسر خود را تقویت کنید. عضله چهارسر در جلوی استخوان ران قرار داشته و وظیفه آن اینست که زانو را به حالت راست و مستقیم درآورد.

انقباض عضله چهارسر
انقباض عضله چهارسر ران موجب مستقیم شدن زانو میشود

نرمش هایی که در این مرحله باید انجام شوند عبارتند از

♦ به پشت دراز بکشید. پاشنه خود را روی یک کتاب کلفت قرار داده و اجازه بدهید زانوی شما شل شده و کاملاٌ به حالت مستقیم درآید.

چند لحظه در همین حالت بمانید سپس بدون اینکه پاهایتان را حرکت دهید، عضله چهارسر ران خود را که در جلوی ران قرار دارد به مدت ده ثانیه با حداکثر قدرت منقبض کنید. سپس عضله را شل کرده و چند ثانیه استراحت کنید و مجدداٌ این کار را تکرار کنید. این نرمش را ده مرتبه تکرار کنید.249 4

♦ به پشت دراز بکشید. در حالیکه سعی میکنید کف پای خود را روی زمین نگه دارید زانوی طرف مبتلا را به آرامی خم کرده تا جاییکه زانو بیشتر از آن خم نشود و شما یک احساس کشیدگی و ناراحتی خفیف در زانو بکنید. چند لحظه در همین حال بمانید و سپس به آرامی پا را به وضعیت اول برگردانید.

چند لحظه استراحت کنید و این حرکت را ده مرتبه تکرار کنید.249 9

♦ به پشت دراز بکشید. در حالیکه زانوی خود را مستقیم نگه داشته اید پاشنه پا را به اندازه یک وجب از زمین بلند کنید. پا را چند لحظه در همین حالت نگه داشته و سپس به آرامی آنرا پایین بیاورید. چند لحظه استراحت کنید و این حرکت را ده مرتبه تکرار کنید.

163 8

مرحله دوم نرمش ها در جراحی لیگامان صلیبی ACL

شامل دو هفته اول بعد از عمل جراحی است. از اهداف مهم این مرحله، کم کردن تورم زانو است که به طور طبیعی بعد از جراحی مفصل زانو بوجود میاید. کاهش تورم با انجام دو اقدام مهم عملی میشود.

اول آنکه نباید زیاد سرپا بایستید چون ایستادن به مدت طولانی تورم زانوی شما را بیشتر میکند. در این دو هفته باید بیشتر سعی کنید دراز کشیده و با گذاشتن یک بالشت در زیر ساق، زانو را بالاتر از سطح قلب خود نگه دارید.

اقدام مهم دیگر برای کاهش تورم سرد کردن زانو است. برای سرد کردن زانو میتوانید از زانوبند های مخصوص که به یک سیستم آب سرد متصل هستند استفاده کرده یا بطور ساده از کیسه آب سرد یا یک کیسه پلاستیکی حاوی خرده های یخ استفاده کنید.

سرد کردن زانو را باید تا رفع کامل تورم که ممکن است چند هفته هم طول بکشد ادامه دهید. دقت کنید که زانو نباید بطور ممتد سرد شود.

آنرا بمدت بیست دقیقه سرد کنید و سپس اجازه بدهید مدتی هوا بخورد تا مجدداٌ گرم شود و سپس دوباره آنرا سرد کنید. مواظب باشید زانویتان خیس نشود. در تمام این دوران سعی کنید زانو را بالا و سرد نگه دارید مگر مواقعی که نرمش میکنید.

ممکن است پزشک معالج شما نوعی جوراب به شما بدهد که با پوشیدن آن تورم مفصل زانوی شما کم شود. پوشیدن این جوراب ممکن است با کمی خارش همراه باشد و شما را اذیت کند ولی مطمئن باشید استفاده از آن به نفع شما است.

نرمش های این مرحله را میتوانید بلافاصله بعد از عمل جراحی شروع کنید. به یاد داشته باشید که نرمش ها را به آرامی بیشتر کنید و آنفدر به خودتان فشار نیاورید که زانویتان درد بگیرد. این نرمش ها عبارتند از :

 انقباض عضله چهارسر ران
انقباض عضله چهارسر ران

♦  به پشت دراز بکشید. پاشنه خود را روی یک کتاب کلفت قرار داده و اجازه بدهید زانوی شما شل شده و کاملاٌ به حالت مستقیم درآید.

روش دیگر انجام دادن این نرمش که میتوانیم آنرا بعد از یک هفته انجام دهیم به این صورت است که یک ملحفه را از زیر کف پا عبور داده و دو طرف آنرا با دو دست میگیریم و با کشیدن دو طرف ملحفه سعی میکنیم زانوی خود را در حالت مستقیم و کشیده قفل کنیم.

♦ به پشت دراز بکشید. در حالیکه سعی میکنید کف پای خود را روی زمین نگه دارید زانوی طرف مبتلا را به آرامی خم کرده تا جاییکه زانو بیشتر از آن خم نشود و شما یک احساس کشیدگی و ناراحتی خفیف در مفصل زانو بکنید. چند لحظه در همین حال بمانید و سپس به آرامی پا را به وضعیت اول برگردانید.چند لحظه استراحت کنید و این حرکت را ده مرتبه تکرار کنید.

♦ در حالیکه پای شما کاملاٌ کشیده است عضلات چهارسر ران خود را که در جلوی ران قرار دارند به مدت ده ثانیه با حداکثر قدرت منقبض کنید. سپس عضله را شل کرده و چند ثانیه استراحت کنید و مجدداٌ این کار را تکرار کنید. این نرمش را ده مرتبه تکرار کنید.

♦ به پشت دراز بکشید. در حالیکه زانوی خود را مستقیم نگه داشته اید پاشنه پا را به اندازه یک وجب از زمین بلند کنید. پا را چند لحظه در همین حالت نگه داشته و سپس به ارامی آنرا پایین بیاورید. چند لحظه استراحت کنید و این حرکت را ده مرتبه تکرار کنید.

♦ حرکت کشکک. به این صورت که با انگشتان سبابه و شست دست، استخوان کشکک را گرفته و در جهت های بالا و پایین و چپ و راست حرکت میدهیم. این حرکت را باید تا پایان مرحله سوم انجام دهیم.

♦ مچ پا را صد بار در هر ده دقیقه بالا و پایین میبریم.

حرکت مچ پا

در ابتدا نرمش های اول و دوم را هر دو ساعت ده دقیقه و سپس بعد از چند روز هر ساعت ده دقیقه انجام میدهیم. نرمش های سوم و چهارم را در هفته های اول روزی ۴ بار و هر بار ۱۰ دقیقه انجام میدهیم سپس بتدریج مقدار آنرا به هر بار ۲۰ دقیقه افزایش میدهیم.

از روز بعد از عمل میتوانید با دو عصای زیر بغل راه بروید. در حین راه رفتن هردو پای خود را زمین بگذارید ولی سعی کنید پای عمل شده را کامل به زمین فشار ندهید و مقداری از فشار وارده به آن را با کمک عصا بگیرید. بعد از گذشت ۴-۲ هفته باید بتوانید بدون کمک عصا راه بروید.

وقتی که مایعی که بعد از جراحی در مفصل زانوی شما جمع میشود بطور کامل جذب شد و توانستید بدون درد زانوی خود را خم و راست کنید و دامنه حرکتی زانوی شما از صفر تا ۱۰۰ درجه بود و قدرت عضلات ران شما به حد کافی رسید میتوانید بدون عصا راه بروید. تشخیص این موارد معمولاٌ با پزشک معالج ارتوپد است.

در آخر هفته اول باید بتوانید زانوی خود را کاملاٌ صاف کرده و ۹۰ درجه خم کنید و بدون کمک روی صندلی بنشینید و بلند شوید. در پایان هفته دوم باید بتوانید مقدار خم شدن زانو را به ۱۱۰ درجه برسانید.

توانایی اینکه بیمار بتواند زانوی خود را کاملاٌ صاف و مستقیم کند معمولاٌ مشکل تر از توانایی خم کردن زانو بدست میاید و باید تاکید فراوانی شود که هرچه زودتر این توانایی بدست آید.

بطور مثال در حین راه رفتن باید بیمار تشویق شود که زانوی خود را وقتی در حالت کاملاٌ صاف قرار داده است به عقب قفل کند. اگر بعد از گذشت یک هفته نتوانستید زانوی خود را کاملاٌ صاف کنید باید از اکستنشن بورد  Extension board یا از روش آویزان کردن وزنه به زانو یا مچ پا استفاده کنید.

 اکستنشن بورد Extension boaed
اکستنشن بورد Extension boaed
 آویزان کردن وزنه به زانو
آویزان کردن وزنه به زانو 
 آویزان کردن وزنه به مچ پا
آویزان کردن وزنه به مچ پا

 اگر بعد از گذشت دو هفته نتوانستید زانوی خود را تا ۹۰ درجه خم کنید باید آنرا با فشار دست خم کرده یا از روش وال اسلاید Wall slide استفاده کنید.

نرمش زانو

اگر بعد از ۴ هفته اگر هنوز موفق به خم کردن زانو تا ۹۰ درجه نشدید ممکن است پزشک شما تصمیم بگیرد زانوی شما را با فشار زیاد و زیر بیهوشی عمومی خم کند.

بعد از جراحی زانو ممکن است پوست اطراف محل شکاف جراحی کمی بیحس باشد. نگران نباشید. این بیحسی بتدریج کمتر میشود. البته ممکن است بطور کامل برطرف نشود.

 بعد از جراحی ممکن است کمی تب کنید. این طبیعی است ولی اگر تب زیاد شد یا باقی ماند باید به پزشک خود اطلاع دهید. اگر بعد از جراحی درد زانوی شما شدید شود بطوریکه با دارو بهبودی نیابد، تورم زانو زیاد شود، به علت مصرف دارو ناراحتی معده بگیرید، ترشح از زخم جراحی شما زیاد شود، حرکات زانوی شما بهتر نشود و یا درد و تورم در ساق پیدا کردید باید به پزشک معالج خود اطلاع بدهید.

در پایان این مرحله زخم جراحی شما بهبود یافته است.

ممکن است پزشک معالج بعد از جراحی از بریس زانو استفاده کند. البته استفاده از بریس مورد تایید همه پزشکان نیست.

 

مرحله سوم نرمش ها در جراحی رباط صلیبی ACL

 از پایان هفته دوم تا هفته ششم است. هدف از این مرحله اینست که شما بتوانید زانوی خود را کاملاٌ به حالت مستقیم درآورید و مقدار خم کردن آنرا افزایش دهید.

در پایان این مرحله دامنه حرکتی زانوی شما باید به اندازه زانوی طبیعی یعنی حدود ۱۳۵ درجه شود. در این مرحله شما میتوانید از دوچرخه ثابت و پله استفاده کنید و سر یک پای جراحی شده بایستید. انجام ورزش شنا در این مرحله مفید است.

 

مرحله چهارم نرمش ها در جراحی لیگامان صلیبی ACL

شش هفته بعد از جراحی تا آخر ماه سوم است. هدف از این دوران تقویت بیشترعضلات ران و بدست آوردن هماهنگی بین عضلات و مهارت در انجام حرکات پیچیده و فرز شدن است. مهمترین نرمشی که در این دوره انجام میشود اسکات با وزنه است.

قبل از شروع اسکات با وزنه بیمار باید بتواند روی یک پا زانو را خم و راست کند. در حین انجام اسکات نباید زانوها زیاد خم شوند و زاویه زانو باید از ۹۰ درجه بیشتر باشد. پرس پا با وزنه میتواند جایگزین مناسبی برای اسکات باشد.

انجام ورزش های دوچرخه سواری و شنا در این مرحله مفید است. طناب زنی با دوپا و یک پا هم فعالیت مناسبی در این مرحله بوده، به هماهنگ شدن عضلات کمک میکند. در این مرحله باید به مرور زمان و بتدریج تعداد حرکات را کم کرده و وزنه ها را بیشتر کنیم.

 

مرحله پنجم نرمش ها در جراحی رباط صلیبی ACL

 بعد از گذشت سه ماه از عمل جراحی است. در این مرحله میتوانید بدوید. بعد از دو تا سه ماه بسته به پیشرفت بیمار ورزش های مثل دویدن به عقب، پرش به کنار و راه رفتن بصورت حرف ۸ انگلیسی را انجام دهیم.

نرمش زانو

در صورت بدست آوردن دامنه حرکتی مناسب زانو و بدست آوردن قدرت کافی در عضلات اندام تحتانی و هماهنگ شدن عضلات اندام، معمولاٌ بعد از سه ماه و با تایید پزشک معالج ارتوپد میتوانید به ورزش اصلی خود برگردید.

 

سوالات رایج

عمل جراحی رباط صلیبی با اندوباتن چیست

من ۳ ماه قبل عمل جراحی رباط صلیبی قدامی و مینیسک خارجی کردم توی یکی از فاکتورها چیزایی اومده که نمی دونم چیه میشه بگید اندوباتون چیه و اینکه استحکام و قدرت رباط جدید چقدره

در عمل جراحی بازسازی رباط صلیبی پزشک ارتوپد در جای رباط پاره شده یک رباط دیگر را پیوند میزند. اتصال این رباط پیوندی از دو طرف به استخوان است. این رباط در بالا به استخوان ران و در پایین به درشت نی متصل میشود. اتصال رباط جدید به استخوان از طرق متفاوتی صورت میگیرد که متداول ترین آنها استفاده از پیچ و اندوباتون است.

اندوباتون وسیله ایست که از یک قسمت فلزی شبیه به دکمه و یک ریسمان تشکیل شده است. از این وسیله برای متصل کردن رباط پیوندی به استخوان استفاده میشود.

استحکام رباط پیوندی که بجای رباط پاره شده قرار میگیرد به عوامل متعددی بستگی دارد. یکی از آنها نوع رباط جایگزین است. رباط پیوندی از نقاط مختلفی از بدن گرفته میشود که قدرت های مختلفی دارند.

روش اتصال رباط پیوندی به استخوان، بیماری های زمینه ای فرد و شاید از مهمترین عوامل، تبحر جراح همه و همه میتوانند در نتیجه جراحی و استحکام رباط تاثیرگذار باشند.

 

آیا با رباط صلیبی پاره میتوان فوتبال بازی کرد

میخواستم بدونم آیا با رباط صلیبی پاره میتوان فوتبال بازی کرد؟ اگر عضلات چهارسر و پشت ران قوی باشند چطور؟

پارگی رباط صلیبی درجاتی دارد. این پارگی میتواند بصورت ناقص و خفیف بوده و قسمتی از رباط آسیب دیده باشد و یا ممکن است رباط کاملا پاره شود.

پارگی این رباط میتواند مشکلاتی را برای بیمار ایجاد کند که مهمترین آنها احساس لقی و ناپایداری زانو است. در مواردی که پارگی شدید نباشد و عضلات ران قوی باشند این عضلات میتوانند تا حدود زیادی پایداری مفصل زانو را برقرار کنند.

پس در پارگی رباط صلیبی قدامی در صورتی که عضلات ران بخصوص عضلات چهارسر به خوبی تقویت شوند و بیمار در حین ورزش احساس ناپایداری در زانو نداشته باشد میتوان ورزش را با احتیاط ادامه داد.

با این حال آسیب رباط های صلیبی در مواردی ممکن است همراه با آسیب منیسک باشد و ورزش شدید ممکن است آسیب منیسک را بیشتر کرده و به زانو صدمه بزند.

پس در این موارد بهترین کار اینست که بیمار به پزشک ارتوپد مراجعه کند. پزشک با بررسی دقیق زانو میتواند شدت آسیب را تخمین زده و در صورت نیاز به درمان به آن اقدام کرده و در صورت عدم نیاز توصیه های لازم را به بیمار بدهد.

 

اگر پارگی رباط صلیبی جلویی درمان نشود چه عارضه ای ایجاد میشود

اگر بر اثر ضربه رباط صلیبی قدامی ACL پاره شود و درمان نگردد چه عارضه ای بوجود می آید.

پارگی رباط صلیبی میتواند بدون هیچ علامت خاصی باشد. با این حال میتواند موجب بروز علائمی مانند احساس ناپایداری در زانو و پیچ خوردگی گاهگاهی در زانو همراه با درد و تورم شود.

عدم درمان مناسب این آسیب موجب ادامه مشکلات ذکر شده برای بیمار میشود. از طرف دیگر هر بار که زانو به علت ناپایداری پیچ میخورد دچار آسیب هایی در غضروف مفصلی شده و این آسیب ها میتوانند در بلند مدت موجب ساییدگی و آرتروز مفصل شوند.

پس در مواردی که پارگی رباط صلیبی موجب بروز علائمی برای بیمار شود و پزشک معالج تشخیص دهد بیمار نیاز به درمان دارد این درمان باید انجام گردد و گرنه نه تنها مشکات بیمار حل نشده بلکه ممکن است در آینده بیشتر هم بشوند.

البته منظور از درمان همیشه درمان جراحی نیست. گاهی اوقات ممکن است علائم بیمار خفیف بوده و بتوان با استفاده از راه های غیر جراحی مانند تقویت عضلات ران شدت علائم و مشکلات بیمار را کم کرد. با این حال در بسیاری از موارد بیمار نیاز به عمل جراحی دارد که باید این کار انجام شود.

 

چرا بعد از جراحی رباط صلیبیی زانوی من همچنان ناپایدار است

من حدود ۳ ماه از عمل رباط صلیبی (ACL) پایم میگذرد و تمرینات فیزیوتراپی را هم انجام میدهم. از چه زمانی میتوانم تمرینات با وزنه را انجام دهم؟

من هنوز زانویم مقداری ناپایدار است آیا بعد از این مدت باید کاملا محکم میشد یا مدت بیشتری طول میکشد تا محکم شود. برای رفع مایع زیاد در زانو چه باید کرد آیا دارویی وجود دارد؟

 بعد از عمل جراحی بازسازی رباط صلیبی انجام نرمش های طبی جزء مهمی از درمان خواهد بود و تاثیر مهمی در نتیجه درمان دارد. این نرمش ها قبل از انجام جراحی شروع شده و بعد از آن ادامه میابد. در مورد نحوه انجام نرمش ها در مقالات مربوطه به تفصیل بحث شده است.

بعد از اینکه بیمار بتواند به راحتی نرمش های کششی و تقویتی بدون وزنه را انجام داده و احساس خستگی نکند میتواند نرمش های با وزنه را شروع کند.

انتظار میرود تا بیمار بعد از عمل جراحی احساس پایداری در زانوی خود کند. با این حال اگر احساس پایداری وجود نداشته باشد توصیه میشود تا وی نرمش های تقویتی را بیشتر انجام دهد. با این حال در صورتی که این احساس ادامه داشت باید با پزشک جراح مشورت کرد.

وجود مایع زیاد در زانو بعد از گذشت سه ماه از جراحی طبیعی نیست. این مایع معمولا به علت تحریک لایه سینوویال مفصل ایجاد شده و میتواند بدنبال عفونت و یا آسیب منیسک ایجاد شود. بررسی علت افزایش مایع مفصلی الزامی است.

 

آیا در عمل جراحی رباط صلیبی میتوان از خود رباط زانو برای ترمیم استفاده کرد

آیا در عمل جراحی رباط صلیبی ACL می توان با استفاده از پیچ و پلاک رباط ACL صدمه دیده و پاره شده را مجددا مورد استفاده قرار داد یا باید حتما رباط سالم از جای دیگر پا برداشته شود و در زانو قرار داده شود؟

اگر می توان رباط آسیب دیده را مجددا استفاده کرد شما کدام روش را پیشنهاد می کنید: استفاده از رباط پاره شده و یا برداشتن رباط از جای دیگر پا

پارگی رباط صلیبی زانو معمولا به علت کشیدگی بیش از حد آن ایجاد میشود. وقتی رباط با چنان قدرتی کشیده میشود که توانایی مقاومت در برابر آن را ندارد تحت نیروهای کششی وارده به آن پاره میگردد.

پاره شدن رباط معمولا به گونه ایست که محل پارگی ریش ریش شده و کاملا تغییر شکل میدهد. این ریش ریش شدن رباط به گونه ای به آن صدمه میزند که امکان دوختن دوسر پاره شده عملا وجود نخواهد داشت. به سخن دیگر بافت محکمی وجود ندارد که نخ بخیه در آن گیر کرده و بتواند دو سر پارگی را مجددا به هم متصل کند.

پس در پاره شدن رباط صلیبی در اکثریت قریب به اتفاق موارد، امکان ترمیم مستقیم رباط وجود ندارد به همین خاطر از روش بازسازی استفاده میشود.

در روش بازسازی پزشک جراح اصلا با رباط پاره شده کاری ندارد. بجای آن یک رباط را از جای دیگری از بدن فرد گرفته و به جایی که رباط صلیبی در آن ناحیه قرار داشته است جایگزین میکند.

این عمل جراحی معمولا بلافاصله بعد از پارگی رباط انجام نمیشود. در ابتدا پزشک سعی میکند با انجام چند هفته انجام نرمش های کششی در زانو دامنه حرکتی آن را به حالت قبل از آسیب بازگرداند و پس از کاهش تورم زانو عمل جراحی بازسازی را انجام میدهد.

ممکن است همراه با آسیب رباط صلیبی، منیسک زانو هم صدمه دیده باشد که در هنگام بازسازی رباط، منیسک هم به روش مناسب درمان میشود.