گیر یا ایمپینجمنت مچ پا وقتی ایجاد میشود که بافت نرم اطراف مفصل بین استخوان های دو طرف مفصل گیر میکند. وقتی مچ پا در حداکثر زاویه به بالا یا پایین خم میشود بروز این وضعیت موجب درد در جلو و یا پشت مفصل میشود.
گیر و درد در جلوی مفصل معمولا در بیمارانی است که قبلا دچار پیچ خوردگی مچ پا شده اند و گیر و درد در پشت مچ پا معمولا در کسانی است که ورزش باله یا ژیمناستیک انجام میدهند.
آناتومی کاربردی
مفصل مچ پا در بالا از کنار هم قرار گرفتن دو استخوان درشت نی یا تیبیا و نازک نی یا فیبولا تشکیل شده است. تیبیا بزرگتر از فیبولا بوده و سطح مفصلی بیشتری دارد. در پایین، استخوان تالوس یا قاپ قرار گرفته و در زیر استخوان قاپ استخوان پاشنه وجود دارد.
اطراف استخوان های تشکیل دهنده مفصل مچ پا کپسول مفصلی است و مایع مفصلی یا مایع سینووویال در داخل کپسول مفصلی وجود دارد. مفصل مچ پا یک مفصل لولایی است و فقط به طرف بالا و پایین حرکت میکند.
رباط ها یا لیگامان های بسیار قوی در اطراف مچ پا وجود دارند. در جلو یا قدام مچ پا رباط تیبیوفیبولار قدامی تحتانی Anterior inferior tibiofibular ligament وجود دارد که استخوان های درشت نی و نازک نی را در پایین به یکدیگر متصل میکند.
رباط تیلوفیبولار قدامی Anterior talofibular ligament در سمت خارج مفصل مچ پا قرار گرفته و استخوان تالوس را به قوزک خارجی متصل میکند.
استخوان تالوس یا قاپ در سمت پشت یا خلف دو برجستگی داشته که به آنها توبروزیته میگویند. یکی در پشت و سمت داخل و دیگری در پشت و سمت خارج.
در بعضی از افراد برجستگی پشت و خارجی تالوس بصورت یک استخوانچه جدا از بدنه اصلی تالوس است که در کنار آن قرار گرفته است و به آن اوس تریگونوم Os trigonum میگویند. این استخوانچه در ۱۵ درصد افراد وجود داشته و میتواند موجب گیر یا ایمپینجمنت مچ پا شود.
علت گیر یا ایمپینجمنت مچ پا چیست
گیر یا ایمپینجمنت در اطراف مفصل مچ پا میتواند در جلو یا پشت مفصل باشد. ورزشکارانی که چند بار دچار پیچ خوردگی مچ پا شده اند و یا یک پیچ خوردگی شدید داشته اند بیشتر به گیر یا ایمپینجمنت قدامی یا جلویی مبتلا میشوند.
این وضعیت بخصوص در ورزشکارانی که مچ پا را زیاد به بالا خم میکنند مثل ورشکاران بسکتبال و فوتبال بیشتر دیده میشود.
وقتی مچ پا زیاد و بطور مکرر به بالا خم میشود رباط های جلو مچ پا تحریک شده و متورم و کلفت میشوند. در این وضعیت رباط ها آمادگی بیشتری دارند که در حین بالا آمدن مچ پا در بین لبه پایینی استخوان تیبیا و لبه جلویی استخوان تالوس گیر کنند.
گیر کردن رباط موجب التهاب بیشتر آنها و تحریک بافت سینوویال جلوی کپسول مفصل مچ پا و در نتیجه درد میشود.
بعد از پیچ خوردن مچ پا Ankle sprain رباط ها پاره شده و در حین ترمیم، بافت های ترمیمی زیادی تولید میشود که با مکانیسم قبلی در حین بالا آوردن مچ پا در بین استخوان ها گیر میکند.
با مزمن شدن این وضعیت استخوان های اضافه به نام خار یا اسپور Bone spur در لبه پایینی و جلویی استخوان تیبیا یا در سطح بالایی استخوان تالوس ایجاد میشود. این برجستگی های استخوانی احتمال گیر کردن بافت نرم در جلوی مفصل را بیشتر میکنند.
گیر یا ایمپینجمنت خلفی یا پشتی بیشتر در کسانی دیده میشود که باله کار میکنند. در این افراد به علت اینکه در وضعیت ایستادن روی نوک پا، مچ پا شدیداً به سمت پایین میاید بافت نرم پشت مچ پا در بین لبه پایینی و پشتی استخوان تیبیا و لبه پشتی استخوان تالوس گیر کرده و موجب درد میشود.
گیر پشتی در کسانی که استخوانچه اوس تریگونوم دارند بیشتر دیده میشود. در این افراد در حین پایین آوردن شدید مچ پا این استخوانچه بین لبه پشتی و پایینی استخوان تیبیا و سطح پشتی استخوان پاشنه یا کالکانه گیر میکند.
گیر کردن این استخوانچه موجب فشار به بافت های نرم بالا و پایین آن و در نتیجه ایجاد درد میشود.
علائم و درمان ایمپینجمنت یا گیر مفصل مچ پا چیست
تشخیص این بیماری با دقت به مشکلات بیمار و معاینه وی به توسط پزشک است. رادیوگرافی از مچ پا میتواند وجود اوس تریگونوم و یا خار های استخوانی را در صورت وجود نشان دهد. در بعضی موارد انجام اسکن رادیوایزوتوپ به تشخیص بیماری کمک میکند.
درمان گیر مچ پا چیست
اصول درمان این بیماری عبارتند از
- کاهش فعالیت های شدید بدنی و ورزشی برای چند هفته
- استفاده از گچ کوتاه پا و یا بریس های مچ پا برای محدود کردن حرکات مچ پا برای چند هفته
- تزریق کورتیکوستروئید به توسط پزشک در محل التهاب
در اکثر موارد، درمان های فوق موثر واقع شده و درد بیمار بعد از چند هفته از بین میرود. در صورت عدم موفقیت، ممکن است پزشک معالج تصمیم به درمان جراحی بگیرد.
معمول ترین روش جراحی برای این بیماران دبریدمان Debridment است. در این روش بافت های ملتهب و کلفت شده که در بین استخوان ها گیر میکنند و همچنین خارها و برجستگی های استخوانی از اطراف مچ پا خارج میشود.
این عمل جراحی معمولا به توسط آرتروسکوپ انجام میشود. در صورتی که پزشک تشخیص دهد علت بیماری وجود اوس تریگونوم است آنرا به توسط جراحی باز خارج میکند.