ایران ارتوپدایران ارتوپد. دانشنامه آسیب ها و بیماری های استخوان و مفاصل
نویسنده: دکتر مهرداد منصوری “متخصص ارتوپدی”
در این مقاله یاد میگیریم که وقتی بیمار نیازمند تعویض مفصل ران وارد اطاق عمل میشود چه اقداماتی برای او انجام میشود و در ریکاوری و بخش چه مراقبت هایی از او به عمل میاید.
عمل جراحی تعویض مفصل لگن و ران در اطاق عمل انجام میشود. در اطاق عمل و در حین انجام عمل جراحی تعویض مفصل لگن، مراقبت ها و اقدامات مختلفی برای بیمار انجام میشود. مهمترین این اقدامات در زیر توضیح داده شده است ولی شاید قبل از آن بخواهید فیلم زیر را ببینید.
فهرست مطالب .
تزریق خون
تعویض مفصل لگن که به آن مفصل ران هم میگویند، مانند هر عمل جراحی دیگر با خونریزی همراه است.
مقدار این خونریزی میتواند از چند صد سی سی تا حد لیتر باشد. قبل از شروع عمل جراحی، مقداری خون برای بیمار آماده میشود تا در صورت زیاد بودن خونریزی در حین عمل جراحی مصرف شود.
روش دیگر (که در افرادی استفاده میشود که بیماری زمینه ای داخلی ندارند) اینست که چند هفته قبل از جراحی، از بیمار خون گرفته میشود و این خون در بانک خون نگهداری میشود تا در حین جراحی اگر لازم بود برای بیمار استفاده شود.
در مدت این چند هفته بین دادن خون و عمل جراحی بدن فرد خون سازی کرده و خون داده شده را جبران میکند.
بیهوشی یا بیحسی
لازمه عمل جراحی از بین بردن درد ناشی از جراحی تعویض مفصل لگن و ران است و این کار توسط متخصص بیهوشی انجام میشود. پزشک متخصص بیهوشی از یکی از دو روش معمول برای از بین بردن درد جراحی استفاده میکند.
با استفاده از داروهای تزریقی و یا تنفسی خاص، بیمار را کاملا بیهوش میکند و یا با تزریق داروی خاصی در ناحیه ستون مهره بیمار، هر دو اندام تحتانی را از کمر به پایین بیحس میکند.
پزشک متخصص بیهوشی با در نظر گرفتن عوامل مختلف، بهترین روش بیحسی را برای بیمار بکار میبرد.
کنترل فشار خون
در هر دو این روشها کنترل فشار خون اهمیت زیادی دارد. کنترل دقیق فشار خون با تنظیم دقیق مقدار سرم و خونی که در موقع عمل جراحی به بیمار داده میشود میسر است.
دانستن اینکه بدن بیمار برای حفظ فشار خون به چه مقدار سرم و خون در حین عمل جراحی نیاز دارد مستلزم دانستن مقدار خروجی مایعات بدن یعنی مقدار ادرار است. اندازه گیری مقدار ادرار بیمار برای محاسبه مقدار سرم مورد نیاز بسیار مهم است.
برای این کار ادرار بیمار باید توسط لوله ادراری که به آن سوند ادراری گفته میشود به یک کیسه پلاستیکی که به آن کیسه ادراری گفته میشود هدایت و جمع آوری و سپس اندازه گیری میشود.
پس در بسیاری از اعمال جراحی تعویض مفصل لگن و ران ممکن است قبل از شروع جراحی برای بیمار سوند ادراری گذاشته شود.
مراقبت از دستگاه گوارش
معده بیماری که برای انجام عمل جراحی آماده میشود باید خالی باشد چون بر اثر داروهای بیهوشی و یا لوله ای که پزشک متخصص بیهوشی برای تنفس مصنوعی درنای بیمار میگذارد ممکن است بیمار اغ زده و استفراغ کند.
اگر معده حاوی مواد غذایی باشد این مواد در موقع استفراغ میتوانند به دستگاه تنفس بیمار وارد شده و موجب خفگی او شوند. پس لازمه یک بیهوشی موفق، خالی بودن معده بیمار است.
برای این منظور بیمار باید از حدود هشت ساعت قبل از جراحی از خوردن و آشامیدن اجتناب کند.
حتی در مواردی هم که تصمیم به عمل جراحی تعویض مفبص ران با بیحسی موضعی یا منطقه ای است به علت اینکه ممکن است در حین جراحی نیاز شود تا بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار گیرد، باید اقدامات ذکر شده انجام شود.
عمل جراحی تعویض مفصل لگن و ران
برای جراحی، پزشک معالج بیمار را یا در حالت دراز کشیده به پشت عمل میکند و یا او را به روی شانه خوابانده و بعد عمل جراحی را انجام میدهد.
با شکاف دادن پوست و عضلات به نحوی که کمترین آسیب به این بافتها وارد شود مفصل ران در دید مستقیم پزشک ارتوپد قرار میگیرد. کپسول مفصلی باز شده و سپس سر استخوان ران که تخریب شده است خارج میشود.
باقیمانده غضروف آسیب دیده ایکه سطح داخلی استابولوم را میپوشاند خارج میشود و سپس مفصل مصنوعی در محل کارگذاشته میشود.
مفصل مصنوعی لگن دو قسمت عمده دارد. یک قسمت که مانند یک کاسه و از جنس پلاستیک مخصوص است که آن را در داخل استابولوم قرار میدهند و قسمت دیگر، جایگزین سر استخوان ران است که فلزی بوده و از راه دسته ایکه به آن متصل است به تنه استخوان ران متصل میشود.
تنوع مفاصل مصنوعی که امروزه از آنها استفاده میشود بسیار زیاد است ولی میتوان آنها را به دو دسته کلی تقسیم کرد.
در یک دسته، کاسه پلاستیکی و سر فلزی با استفاده از چسب مخصوصی به نام سیمان ارتوپدی به استخوان های مربوطه متصل میشوند و در دسته دیگر کاسه پلاستیکی در درون کاسه دیگری از جنس فلز قرار گرفته و این کاسه فلزی و سر فلزی با تمهیدات خاصی ( فلز کاری مخصوص در فلز بکار برده شده) مستقیما به استخوان متصل شده و میچسبد.
به نوع اول، مفصل مصنوعی سیمانی و به نوع دوم، مفصل مصنوعی بدون سیمان میگویند.
عمل جراحی تعویض مفصل لگن و ران معمولا بین یک تا سه ساعت طول میکشد. بعد از انجام جراحی، پزشک جراح لوله هایی را در محل عمل قرار میدهد تا به توسط آنها خونهای اضافی که در محل جراحی مانده اند یا ممکن است در چند ساعت اولیه بعد از عمل جراحی در محل عمل جمع شوند را به بیرون از بدن هدایت کند.
ماندن این خون در محل جراحی موجب بالا رفتن احتمال عفونت بعد از جراحی میشود و باید از بدن خارج شود.
در فیلم زیر چگونگی انجام تعویض مفصل ران توضیح داده میشود
پس از عمل جراحی
جراحی تعویض مفصل لگن و ران در صورتیکه به درستی انجام شود معمولا بین یک ساعت تا یک و نیم ساعت زمان میبرد. البته برای انجام جراحی های تعویض مفصل پیچیده تر ممکن است به زمان بیشتری نیاز باشد.
بعد از پایان جراحی بیمار به اطاق مخصوصی در جنب اطاق عمل ( ریکاوری) منتقل میشود.
در این محل بیمار به مدت یک تا دو ساعت تحت نظر دقیق متخصص بیهوشی و پرستاران مجرب قرار میگیرد تا موقعی که وضعیت عمومی بیمار مانند سطح هوشیاری و فشار خون و وضعیت تنفس و دیگر موارد به وضع مطلوب و پایداری برسد. سپس بیمار به بخش ارتوپدی منتقل میشود.
در مدتی که بیمار در بخش میماند تا وقتی که از بیمارستان مرخص میشود اقداماتی برای بیمار انجام میشود که عبارتند از:
- در چند روز اول بعد از عمل تعویض مفصل ران، درد بعد از جراحی که در همه بیماران البته با شدت و ضعف متفاوت وجود دارد با مسکن های قوی و بعد از آن با مسکن های معمولی کاهش پیدا میکند. مصرف مسکن تزریقی نباید زیاد باشد چون موجب مسمومیت میشود.
- در چند روز بعد از عمل جراحی، به بیمار آنتی بیوتیک تزریقی داده میشود تا احتمال عفونت بعد از عمل جراحی کاهش پیدا کند.
- به بیمار داروهایی داده میشود تا از لخته شدن خون در پاها جلوگیری شود. لخته شدن خون در اندامهای تحتانی بسیار خطرناک بوده و ممکن است موجب آمبولی ریولی و اختلال در عملکرد قلب و ریه شود.
- از بیمار مجددا عکسبرداری میشود تا وضعیت مفصل مصنوعی گذاشته شده مشخص شود.
- لوله هایی که در محل جراحی تعویض مفصل گذاشته شده است و به آنها درن میگویند بعد از چند روز از زخم خارج شده و پانسمان زخم هم بعد از گذشت چند روز از عمل جراحی تعویض میشود.
- بسته به نوع جراحی که انجام شده است ممکن است لازم باشد برای چند هفته پاها از هم باز باشند. به این منظور بالشتی بین ساق های بیمار گذاشته میشود تا از نزدیک شدن ران ها به یکدیگر جلوگیری کند.
در فیلم زیر اقداماتی که بعد از جراحی برای بیمار انجام میگردد توضیح داده میشود
وضعیت تنفسی
از مشکلاتی که بعد از جراحی تعویض مفصل لگن ممکن است بوجود آید تجمع ترشحات در ریه است. راه های هوایی ریه برای مرطوب ماندن بطور طبیعی ترشحاتی دارند. این ترشحات با عمل دم و بازدم طبیعی و سرفه جابجا میشوند.
در افراد مسن بخصوص وقتی مدتی استراحت میکنند ( مثل وقتی بیمار میشوند یا بعد از عمل جراحی) به علت کاهش فعالیت و کاهش فعالیت تنفسی ممکن است این ترشحات در راه های هوایی انباشته شده و موجب انسداد راه هوایی شوند که بدنبال آن احتمال عفونت ریه افزایش پیدا میکند.
برای مقابله با این پدیده در دوران بعد از جراحی تعویض مفصل ران، بیمار باید در تخت بیشتر به حالت نشسته یا نیمه نشسته قرار گیردو سعی کند مرتبا نفس های عمیق بکشد و عمدا سرفه کند.
معمولا در چند روز بعد از جراحی یک فیزیوتراپ بیمار را عیادت کرده و با انجام مانورهایی مثل ضربات خفیف و آرام به پشت قفسه سینه سعی میکند به جابجایی ترشحات ریه کمک کند.
راه رفتن
اغلب بیمارانی که برای آنها جراحی تعویض مفصل ران انجام شده است میتوانند و حتی لازم است در روز بعد از جراح بایستند و راه بروند.
بسته به نوع عمل جراحی بعضی بیماران میتوانند روز بعد از جراحی پای عمل شده را کاملا به زمین گذاشته و روی آن فشار بیاورند و بعضی دیگر تا چند ماه نباید این کار را انجام دهند.
راه رفتن حتما باید با کمک یک فیزیوتراپ و با استفاده از وسایل کمکی مانند واکر باشد. فیزیوتراپیست روش استفاده درست از واکر و راه رفتن صحیح را به بیمار آموزش داده و حرکاتی را به وی یاد میدهد تا به کمک آنها حرکات مفاصل اندام تحتانی بهتر شده و قدرت عضلات افزایش یاید.
در بیمارستان به نکات زیر توجه کنید
بعد از انجام جراحی تعویض مفصل لگن و ران و تا موقعی كه در بیمارستان هستید به نكات زیر توجه داشته باشید.
◄ داروهای خود را بشناسید و دقت كنید دارویی كه به شما میدهند درست باشد. قبل از خوردن قرص ها سعی كنید از روی شكل آنها یاد بگیرید كه نام آنها چیست و به این وسیله آنها را كنترل كنید.
◄ ممكن است به علت سرم یا داروهایی كه به شما میدهند زیاد ادرار كنید. خجالت نكشید و برای ادرار كردن كمك بگیرید
◄ اگر پزشك به شما اجازه راه رفتن داده است دقت كنید زمین نخورید. هم خود عمل جراحی تعویض مفصل و هم داروهایی كه به شما میدهند ممكن است حتی قویترین ورزشكاران را هم ضعیف كند.
اگر تعادل ندارید برای راه رفتن حتما كمك بگیرید. دقت كنید كه بخصوص در شب زمین نخورید. چراغ را روشن كنید. عینك خود را بزنید و دمپایی مناسب بپوشید. قبل از اینكه سوار ویلچر شوید یا آنرا ترك كنید دقت كنید كه حتما چرخ های آن قفل شده باشد.
◄ اگر كسی از پرسنل درمانی شما را لمس میكند آنها را تشویق كنید كه قبل از آن دست های خود را بشویند.
◄ نگذارید كسانی كه سرماخوردگی یا آنفلوآنزا دارند به عیادت شما بیایند. بچه ها معمولا ناقلین ویروس این بیماری ها هستند
◄ اگر پرستاران در موقعی كه كاری برای شما انجام میدهند میز شما را از تخت دور میكنند فراموش نكنید كه قبل از اینكه شما را ترك كنند به آنها یادآور شوید كه دوباره آنرا سر جایش بگذارند وگرنه ممكن است آب، تلفن یا وسایل شخصی شما از دسترستان دور شود
◄ از كسانی كه غذا را سرو میكنند بخواهید كه غذا را روی میز برای شما بچینند و آنرا در دسترس شما قرار دهند
◄ قدری بی اشتهایی تا چند هفته بعد از عمل جراحی تعویض مفصل لگن طبیعی است. بهتر است بیماراز مواد غذایی حاوی آهن زیاد و میوه استفاده كند. آب زیاد بنوشد.
مواد حاوی مقادیر زیاد ویتامین كا مثل كلم بروكلی، جگر، لوبیا سبز، سویا، اسفناج، كلم، گل كلم، كاهو، عدس و پیاز را مصرف نكند. الكل ننوشد و از قهوه كمتر استفاده كند.
قدری یبوست بعد از جراحی طبیعی است. علت آن كم تحركی شما است. از میوه های با تفاله مانند سیب و یا از برگه انجیر یا زردآلو استفاده كنید.
در هنگام ترك بیمارستان باید به چه نكاتی توجه كنید
◄ در هنگام ترك بیمارستان نكات زیادی به شما گفته میشود كه ممكن است آنها را فراموش كنید. از آنها یادداشت بردارید. یا آنها را به توسط تلفن همراه خود ضبط كنید.
بخصوص اینكه چه داروهایی باید مصرف كنید، چه موقع باید دوباره دكتر را ببینید. با پانسمان ها باید چكار كنید. چه موقع میتوانید به حمام بروید.
چه موقع میتواید در منزل به تنهایی زندگی كنید. چه موقع میتوانید رانندگی كنید. چه موقع میتوانید راه بروید. چه موقع باید بخیه ها را درآورید و غیره
◄ سعی كنید یكی از دوستان یا افراد خانواده با شما باشد تا نكات مهم فراموش نشوند.
◄ اگر از چیزی مطمئن نیستید حتما با دكتر تماس گرفته و سوال كنید. معمولا همكاران دكتر در مطب جواب اكثر سوالات شما را میدانند و میتوانند به شما كمك كنند.
همین حالا مشورت کنید:
در صورتیکه این مقاله بیماری یا مشکل خاصی را شرح داده است میتوانید با نویسنده آن که بیشترین اطلاعات ارتوپدی در همین زمینه را دارد مشورت کنید.
این مقاله چقدر مفید بود ؟
لطفا در زیر امتیاز بدهید