شکستگی استخوان کشکک بر اثر ضربات مستقیم به جلوی مفصل زانو یا بر اثر کشش ناگهانی عضله چهارسر ران بوجود میاید. در زیر علل و علائم شکستگی کشکک بررسی شده و درمان آن توضیح داده میشود.
آناتومی کاربردی کشکک
استخوان کشکک در جلو زانو قرار گرفته است و در پشت آن، قسمت مفصلی انتهای پایینی استخوان ران با آن مفصل میشود. مهمترین عضله ایکه موجب حرکت زانو میشود عضله چهارسر ران Quadriceps است.
با انقباض این عضله است که زانو در حالت مستقیم قرار گرفته و انسان توانایی ایستادن پیدا میکند. عضلات توسط تاندون یا رباط ها به استخوان ها متصل میشوند و موجب اعمال اثر در محل مفصل و حرکت آن میشوند.
عضله چهارسر ران نیز به توسط تاندون خود به قسمت بالایی استخوان درشت نی یا تیبیا Tibia متصل میشود ولی در مسیر این تاندون استخوان کشکک قرار گرفته است. قسمتی از تاندون را که در بالای کشکک قرار گرفته را تاندون چهارسر و قسمتی را که در پایین آن است را تاندون کشکک مینامند.
سطح پشت کشکک و سطح جلوی انتهای پایینی استخوان ران پوشیده از غضروف است و کشکک در این محل که به شکل یک شیار است میتواند به آسانی به سمت بالا و پایین بلغزد. کشکک در واقع مانند یک سپر و محافظ در جلوی زانو است و ضرباتی که از جلو به زانو وارد میشود را جذب میکند.
اگر این ضربات شدید باشند میتوانند موجب شکستگی کشکک شوند. این شکستگی ها حدود یک درصد کل شکستگی های بدن بوده و در مردان دو برابر زنان دیده میشود. این شکستگی بیشتر در سنین بیست تا پنجاه سال دیده میشود.
شکستگی های کشکک ممکن است بصورت یک خط شکستگی بدون جابجایی تا شکستگی هایی بصورت خرد شدگی های چند تکه باشد.
علت شکستگی کشکک
شکستگی کشکک معمولا به علت ضربه مستقیم مثل زمین خوردن روی زانوی خم شده اتفاق میفتد. در این حالات شکستگی معمولا چند تکه بوده ولی قطعات شکسته شده جابجایی زیادی ندارند.
گاهی اوقات انقباض ناگهانی عضله چهارسر ران ممکن است آنقدر شدید باشد که موجب شکسته شدن کشکک شود. در این حالات استخوان کشکک دو تکه میشود و قطعات شکسته شده با یکدیگر فاصله میگیرند.
علائم شکستگی کشکک
علائم عمده شامل درد و تورم شدید در جلوی زانو است. خونمردگی، ناتوانی در راست نگه داشتن زانو و ناتوانی در راه رفتن نیز از دیگر علائم است. اگر شکستگی بر اثر ضربه مستقیم به کشکک مثل زمین خوردن ایجاد شده باشد معمولا خراشیدگی پوستی در جلوی زانو دیده میشود.
بدنبال شکستگی معمولا در داخل مفصل زانو خون جمع میشود که قابل لمس است. اگر کشکک به دو تکه جدا از هم تبدیل شده باشد میتوان شکاف بین دو تکه شکسته شده را از روی زانو لمس کرد.
تشخیص شکستگی کشکک
رادیوگرافی ساده مهمترین وسیله برای تشخیص این شکستگی است. بندرت در بعضی افراد ممکن است استخوان کشکک دو تکه ای باشد که نباید با شکستگی اشتباه شود. در اکثر این افراد اگر از زانوی مقابل هم رادیوگرافی به عمل آید این کشکک دو تکه ای دیده میشود.
درمان شکستگی استخوان کشکک
درمان شکستگی های کشکک ممکن است با استفاده از روش های غیر جراحی و یا جراحی انجام شود.
در صورتیکه قطعات شکسته شده بدون جابجایی باشند درمان غیر جراحی است. به این صورت که پزشک معالج ابتدا خون داخل زانو را با سرنگ خارج کرده و سپس با استفاده از گچ بلند اندام تحتانی، زانو را یک و نیم ماه در حالت راست و مستقیم نگه داشته تا استخوان های شکسته شده فرصت جوش خوردن داشته باشند.
در این مدت بیمار باید با انجام انقباضات ایزومتریک عضله چهارسر آن را قوی نگه دارد و برای راه رفتن از عصای زیر بغل استفاده کند.
اگر قطعات شکسته شده از هم جدا شده باشند بیمار نیاز به عمل جراحی جا اندازی باز دارد به این معنی که پزشک جراح ارتوپد در اطاق عمل پوست را برش میدهد و در زیر آن استخوان شکسته شده کشکک نمایان میشود.
جراح سپس قطعات شکسته شده را با ابزارهای بخصوصی در کنار یکدیگر قرار داده و سپس به توسط پین و سیم های فولادی آنها را در کنار یکدیگر محکم میکند.
گاهی اوقات استخوان در محل اتصال به تاندون های بالا و یا پایین خود دچار شکستگی خرد شده و چند تکه میشود. در این حال ممکن است پزشک معالج تکه های خرد شده را پرت داده و تاندون را به قسمت باقیمانده کشکک متصل کند.
گاهی وسط کشکک بشدت خرد شده است. در این حالات جراح ممکن است این قطعات ریز و خرد شده را پرت داده و دو قطعه بزرگ و عمده بالا و پایین را به یکدیگر متصل کند.
بندرت در شکستگی های بسیار خرد شده کل کشکک، پزشک ارتوپد مجبور میشود تمام قطعات خرد شده یعنی تمام کشکک را پرت داده و تاندون های چهارسر در بالا را به تاندون کشکک در پایین متصل کند.
بازپروری شکستگی کشکک
درمان شکستگی کشکک چه با عمل جراحی و چه بدون آن باشد زانو باید تا مدتی در حالت صاف و بدون حرکت باقی بماند. این بیحرکتی بعد از چند هفته موجب خشکی مفصل زانو و ضعیف شدن عضلات ران بخصوص عضله چهارسر میشود.
بنابراین بسیار مهم است که بعد از این مدت بیحرکتی، بیمار تحت نظر پزشک معالج و یک فیزیوتراپ نرمش های بخصوصی را برای بدست آوردن مجدد دامنه حرکتی زانو و تقویت عضلات ران انجام دهد وگرنه زانو ممکن است بصورت دائمی دچار خشکی شود.
بیمار چه عمل شده باشد و چه درمان وی بدون جراحی صورت گیرد باید مدت خاصی با عصای زیر بغل راه برود که مدت و نحوه آن توسط پزشک معالج تعیین میشود.
عوارض شکستگی کشکک
مهمترین آنها عبارتند از
ساییدگی و آرتروز مفصل : شکستگی کشکک معمولا به غضروفی که در سطح پشتی آن است آسیب میزند. این آسیب میتواند در دراز مدت ایجاد سائیدگی مفصل بکند بطوریکه حدود یک پنجم بیماران با شکستگی کشکک در دراز مدت دچار استئوآرتریت زانو میشوند.
ضعف عضله چهار سر : ضعف عضلات چهارسر ران هم از دیگر عوارض این شکستگی است. محدودیت حرکت زانو چه بصورت محدودیت در راست کردن و یا خم کردن زانو هم شایع است. البته این محدودیت ها معمولا آنقدر زیاد نیستند که ناتوان کننده باشند.
درد مزمن در جلو زانو : از دیگر عوارض این شکستگی ها بروز درد مزمن جلوی زانو است.
مراقبت های بعد از درمان
بیمار باید مراقبت هایی را تا آخر عمر انجام دهد. وی نباید زانویش را کاملاً خم کند. به زبان دیگر نباید چمباتمه بزند. بالا رفتن از پله و نردبان هم برای این افراد فعالیت مناسبی نیست. معمولا نیاز میشود تا پین و سیم هایی که برای عمل جراحی بکار رفته اند بعد از یکی دو سال از زانوی بیمار خارج شوند.
کشکک دوتکه یا فرعی چیست
استخوان کشکک در زمان تولد غضروفی است و در سنین بچگی بتدریج استخوانی میشود. گاهی اوقات این غضروف از دو نقطه شروع به استخوانی شدن کرده و هیچگاه این دو کانون استخوان به هم جوش نخورده و یکی نمیشوند. نتیجه آن یک کشکک دو تکه Bipartite patella است.
معمولا یک تکه بزرگتر و تکه دیگر کوچکتر است. تکه کوچکتر معمولا در قسمت بالایی و خارجی استخوان کشکک قرار داشته و گاهی به آن کشکک فرعی Accessory patella هم میگویند. بین این کشکک فرعی و کشکک اصلی معمولا غضروف و یا بافت فیبری قرار گرفته است.
البته در موارد معدودی ممکن است بر اثر ضربه این دو تکه کشکک کمی از هم فاصله بگیرند. درمان این وضعیت معمولا بیحرکتی زانو به مدت ۶-۴ هفته با یک گچ بلند اندام تحتانی است.
در مواردی که درد ناشی از این جدایی بعد از این درمان باقی بماند ممکن است نیاز شود تا کشکک فرعی با عمل جراحی خارج گردد.