رباط های انگشت دست چگونه آسیب میبینند. علائم و درمان

نویسنده: دکتر مهرداد منصوری “متخصص ارتوپدی”

انگشتان دست انسان در معرض آسیب های ناشی از ضربه هستند و مفصل اینترفالانژیال پرگزیمال یعنی مفصل وسطی انگشت از حساس ترین قسمت های آن است.

این مفصل در مقابل ضربات بسیار حساس بوده و آسیب پذیری بیشتری دارد. کشیدگی و پیچ خوردن و رگ به رگ شدن این مفصل در صورتی که به درستی درمان نشود میتواند موجب خشکی و درناک شدن آن برای مدت طولانی شود.

این مقاله راجع به آسیب رباط های مفصل وسطی انگشتان دست است که به آن مفصل اینترفالانژیال پرگزیمال میگویند.

آناتومی کاربردی

در کف دست انسان پنج استخوان بلند و میله ای به نام متاکارپ Metacarp وجود دارد. هر متاکارپ به یک انگشت متصل میشود. هر انگشت سه بند دارد بجز انگشت شست که دو بندی است. هر بند انگشت یک استخوان به نام فالانکس Phalanx دارد.

فالانکس ها به یکدیگر و به استخوان متاکارپ مفصل میشوند. مفصل بین فالانکس و متاکارپ را مفصل متاکارپوفالانژیال Metacarpophalangeal joint مینامند. سه استخوان فالانکس در امتداد یکدیگر قرار گرفته و دو مفصل به نام مفاصل اینترفالانژیال Interphalangeal joint را میسازند.

مفصل اینترفالانژیال که به کف دست نزدیک تر است را مفصل اینترفالانژیال پرگزیمال Proxiamal interphalangeal joint و یا به اختصار PIP و آنکه به نوک انگشت نزدیک تر است را مفصل اینترفالانژیال دیستال Diatal interphalangeal joint مینامند.

رباط ها یا لیگامان ها Ligaments نوارهای بافتی محکمی هستند که دو انتهای استخوان ها را در محل مفصل به یکدیگر متصل میکنند. رباط ها موجب میشوند استخوان ها در محل مفصل در کنار هم بمانند و در موجب پایداری مفصل میشوند.

محکم ترین رباط اطراف مفاصل اینترفالانژیال انگشت رباط است که به آن صفحه کفی یا ولار پلیت Volar plate میگویند. این رباط در قسمتی از مفصل است که در سمت کف دست قرار دارد و در هنگام صاف و مستقیم شدن انگشت تحت کشش قرار میگیرد. در این وضعیت، ولار پلیت مانع از آن میشود که مفصل اینترفالانژیال بیش از حد به سمت پشت خم شود.

در دو طرف هر مفصل اینترفالانژیال دو رباط جانبی یا کلترال Collateral ligament هم وجود دارد. این رباط ها مانع از خم شدن مفصل به طرفین میشوند. بنابراین مفصل فقط اجازه پیدا میکند که مانند یک لولا فقط در یک جهت خم و باز شود.

مفصل وسطی انگشت چگونه آسیب میبیند

یکی از آسیب های شایع این مفصل کشیدگی Sprain یا پیچ خوردن یا رگ به رگ شدن است. در این آسیب یکی از رباط های مفصل کشیده شده و یا بصورت ناکامل و یا کامل پاره میشود. این کشیدگی یا پاره شدن میتواند در ولار پلیت و یا در یکی از رباط های جانبی یا کلترال مفصل ایجاد شود.

آسیب ولار پلیت Volar pate وقتی ایجاد میشود که انگشت به سمت عقب خم میشود. در حالت معمولی انگشت فقط به یک سمت خم میشود و در صورت صاف شدن تمام بند ها در امتداد یکدیگر قرار میگیرند.

وقتی که نیرویی در جهت خلاف به مفصل وارد شده و آنرا در جهت عکس و به سمت عقب یا پشت دست خم میکند ولار پلیت تحت کشش زیادی قرار میگیرد. در این حالت ممکن است آسیب فقط بصورت کشیدگی بوده و یا ممکن است ولار پلیت بصورت ناقص و یا کامل پاره شود.

در صورت پاره شدن ولار پلیت مفصل وسط انگشت، این پارگی معمولا در محل اتصال ولار پلیت به بند وسطی انگشت است. در هنگام کنده شدن یا پارگی در محل اتصال ولار پلیت به بند وسطی، ممکن است تکه ای استخوان هم با آن کنده شود.

اگر این تکه استخوانی کوچک باشد مشکل زیادی ایجاد نمیکند ولی در صورتی که بزرگ بوده و قسمت قابل توجهی از سطح مفصلی را با خود جدا کند باید به توسط عمل جراحی جااندازی و سپس فیکس شود.

وقتی انگشت با فشار به طرفین خم میشود ممکن است یکی از رباط های جانبی یا کلترال مفصل کشیده شده و یا بصورت ناقص و یا کامل پاره شود.

علائم آسیب رباط های انگشت

بعد از کشیده شدن مفصل بین بند های هر کدام از انگشتان دست، مفصل در ابتدا متورم و دردناک میشود. البته در صورت دررفتگی شکل ظاهری مفصل هم تغییر میکند. با گذشت زمان تورم و درد بیشتر میشود.

حرکت دادن مفصل شدت درد را افزایش داده و فشار موضعی بر روی مفصل موجب افزایش درد میگردد. تشخیص این آسیب معمولا با معاینه پزشک است و در صورت ایجاد شکستگی، رادیوگرافی ساده هم کمک کننده است.

درمان کشیدگی یا رگ به رگ شدن مفصل وسطی انگشت چیست

مفصل وسطی انگشت بعد از رگ به رگ شدن خیلی زود خشک میشود. در غالب اوقات درد این بیماران بعد از مدتی خوب میشود ولی در صورت درمان نادرست و بیحرکت کردن مفصل به مدت طولانی، مفصل دچار محدودیت حرکت میشود.

بنابراین در هر گونه کشیدگی و رگ به رگ شدن مفصل اینترفالانژیال پرگزیمال انگشت دست، مدت بیحرکتی انگشت باید بسیار کوتاه بوده و هر چه زودتر مفصل به حرکت واردار شود.

برای بیحرکت کردن معمولا از آتل استفاده میشود. این آتل حداکثر یکی دو روز میماند و هدف از آن کاهش تورم و درد بیمار است. بعد از یکی دو روز آتل باز شده و حرکات مفصل شروع میشود. در صورتیکه بنابه تشخیص پزشک معالج شدت آسیب اولیه زیاد نباشد معمولا حرکات مفصل از همان روز اول شروع شده و بیحرکتی به مفصل داده نمیشود.

حرکت دادن مفصل با استفاده از روشی است که به آن Buddy taping میگویند. در این روش پزشک معالج انگشت آسیب دیده را با نوار چسب پزشکی به انگشت مجاور متصل میکند.

این اتصال به نحوی است که انگشت سالم بصورت یک داربست کمکی برای انگشت آسیب دیده عمل میکند. بیمار بلافاصله شروع به خم و راست کردن هر سه بند انگشت میکند. معمولا انگشتان مجاور به مدت ۴-۳ هفته به یکدیگر چسبیده باقی میمانند.

گاهی اوقات ورم مفصل تا مدتها باقی میماند. این ورم ممکن است بعد از چند ماه تا حتی یک سال بتدریج کم شود و اندازه مفصل به حد قبل از آسیب برسد. در مواردی ممکن است قدری تورم برای همیشه در مفصل آسیب دیده باقی بماند.

در مواردی که بعد را پاره شدن ولار پلیت، رباط در فضای مفصلی گیر کرده و مانع از جااندازی مفصل شود و یا در موارد پارگی های شدید معمولا نیاز به درمان جراحی وجود دارد.