شکستگی لیسفرانک در ناحیه کف پا چیست

شکستگی لیسفرانک یکی از آسیب‌های نادر اما جدی پا است که معمولاً در اثر ضربه مستقیم یا غیرمستقیم به استخوان ها و لیگامان های پا ایجاد می‌شود.

نام این بیماری از نام یک جراح فرانسوی یعنی ژاک لیسفرانک گرفته شده است که اولین بار این نوع آسیب را در قرن نوزدهم توصیف کرد.

تشخیص و درمان مناسب شکستگی لیسفرانک برای جلوگیری از عوارض طولانی‌مدت آن مانند درد مزمن و بی‌ثباتی پا بسیار مهم است.

آناتومی کاربردی

شکستگی لیسفرانک در ناحیه میانی پا که آنرا میدفوت Midfoot مینامند رخ می‌دهد. میدفوت قسمتی از پا است که بین پاشنه و مچ پا از یک طرف و استخوان های کف پا ( متاتارس ها) از طرف دیگر قرار گرفته است.

در این محل دسته ای از استخوانهای کوچک قرار گرفته اند که آنها را میتوانید در پشت پایتان و درست جلوی مچ پا لمس کنید. استخوان های میدفوت یا تارس در جلو با استخوان های متاتارس مفصل میشوند.

گرچه به این آسیب شکستگی لیسفرانک میگویند ولی در اکثر اوقات ضایعات بصورت شکستگی- دررفتگی Fracture Dislocation است. شکل اصلی ضایعه در این ناحیه جدا شدن متاتارس ها از استخوان های تارس یا میدفوت است.

این جدایی ممکن است به اشکال مختلف ایجاد شود. بعضی از متاتارس ها ممکن است در محل مفصل شدن با استخوان های تارس جابجا شوند ( به این شکل از ضایعات دررفتگی میگویند) و بعضی دیگر از متاتارس ها ممکن است دچار شکستگی شوند.

مکانیسم بروز شکستگی لیسفرانک

شکستگی لیسفرانک زمانی رخ می‌دهد که استخوان‌ها یا لیگامان‌های میدفوت پا تحت فشار یا ضربه شدید قرار بگیرند. این آسیب معمولاً به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم رخ می‌دهد که در زیر توضیح میدهم.

ضربه مستقیم

در این حالت نیروی مستقیم و شدیدی به ناحیه میدفوت پا وارد می‌شود مثل افتادن جسم سنگین روی پا یا برخورد پا با اجسام سفت و محکم در حین تصادفات رانندگی. این نوع آسیب معمولاً باعث شکستگی استخوان‌های میدفوت پا همراه با پارگی لیگامان‌های نگهدارنده آنها می‌شود.

ضربه غیرمستقیم

شکستگی لیسفرانک ممکن است در اثر آسیب غیرمستقیم ایجاد شود. مثلا موقع افتادن از ارتفاع و فرود آمدن بر روی پا یا چرخش ناگهانی پا در فعالیت‌های ورزشی نیروی پیچشی شدیدی به استخوان ها و لیگامان های میدفوت پا وارد می‌شود که نتیجه آن میتواند شکستگی لیسفرانک باشد.

مکانیسم دیگر ضربه غیر مستقیم، گیر کردن پنجه پا در یک محل و پیچیدن مچ پا است مثلاً موقعی که پنجه پا در گودال کوچکی فرورفته و گیر میکند و فرد به زمین میخورد. در این حال پا پیچ خورده و ضایعه ایجاد میشود.

عوامل مستعدکننده

وجود عوامل مستعدکننده مانند پوکی استخوان یا سابقه آسیب‌های قبلی می‌تواند احتمال بروز شکستگی لیسفرانک را افزایش دهد.

علائم شکستگی لیسفرانک

مهمترین علائم شکستگی لیسفرانک عبارتند از

درد شدید: یکی از مهمترین علائم شکستگی لیسفرانک درد شدید در ناحیه میدفوت پا است. این درد معمولا بلافاصله بعد از شکستگی بوجود میاید و با ایستادن و راه رفتن و فشار بر روی پا بیشتر می‌شود.

تورم: بعد از شکستگی بسرعت ورم در ناحیه میدفوت ایجاد میشود. این ورم می‌تواند همراه با کبودی باشد و ممکن است تمام پا ورم کند.

ناتوانی در ایستادن: افرادی که دچار شکستگی لیسفرانک می‌شوند معمولاً قادر به ایستادن روی پای آسیب‌دیده نیستند.

تغییر شکل پا: در موارد شدیدتر تغییر شکلی در ناحیه میدفوت پا ایجاد می‌شود. این تغییر شکل ممکن است به صورت بیرون‌زدگی استخوان یا جابه‌جایی استخوان‌ها باشد.

درد در لمس: درد در موقع لمس و فشار دادن محل آسیب دیده یکی دیگر از علائم شکستگی لیسفرانک است.

کم شدن دامنه حرکت: کم شدن دامنه حرکتی پا بخصوص در مفاصل میدفوت پا هم از علائم مهم شکستگی لیسفرانک است.

درمان شکستگی لیسفرانک

در حالات خفیف شکستگی لیسفرانک، که استخوان ها جابجایی زیادی پیدا نکرده اند درمان شامل گچ گیری پا به مدت حدود شش هفته است.

وقتی جابجایی در متاتارس ها وجود دارد باید با عمل جراحی دررفتگی ها و شکستگی ها جااندازی شده و قطعات استخوانی در محل آناتومیک خود به توسط پین یا پیچ فیکس شوند. بعد از جراحی معمولا پا به مدت ۸-۶ هفته گچ گرفته میشود.

در هر دو نوع درمان، چه جراحی انجام شود یا نشود بعد از خارج کردن گچ، بیمار باید تا مدتی از کفش های مخصوص با کف تقویت شده استفاده کند.

انجام نرمش های خاص برای افزایش دامنه حرکتی مفاصل پا و تقویت عضلات زیر نظر فیزیوتراپ یا پزشک معالج الزامی است.

بیمار تا مدتی باید از انجام فعالیت های بدنی شدید اجتناب کند چون تا مدت ها پای صدمه دیده با کوچکترین ضربه ای ممکن است دوباره صدمه ببیند. پزشک معالج زمان برگشت بیمار به فعالیت های ورزشی را مشخص میکند.

پیشگیری از شکستگی لیسفرانک

با مراعات موارد زیر میتوان تا حدود زیادی از بروز شکستگی لیسفرانک پیشگیری کرد.

استفاده از وسایل محافظتی: برای کاهش خطر آسیب به پا بخصوص در ورزش‌ها و فعالیت‌های خطرناک استفاده از کفش‌های مناسب بسیار مهم است.

تقویت عضلات پا: انجام نرمش های ورزشی که به تقویت عضلات پا و افزایش انعطاف‌پذیری مفاصل کمک می‌کنن می‌تواند خطر بروز شکستگی لیسفرانک را کاهش دهد.

اجتناب از فعالیت‌های پرخطر: خودداری از فعالیت‌هایی که احتمال شکستگی پا را بیشتر میکند مثل پریدن از ارتفاع زیاد یا حرکت های ناگهانی در حین ورزش‌ها می‌تواند به پیشگیری از شکستگی لیسفرانک کمک کند.

مراقبت از سلامتی خود: رعایت سبک زندگی سالم و مصرف مواد غذایی غنی از کلسیم و ویتامین D می‌تواند به تقویت استخوان‌ها و کاهش خطر شکستگی لیسفرانک کمک کند.