شکستگی استخوان های ساق (درشت نی و نازک نی). علائم و درمان

نویسنده: دکتر مهرداد منصوری “متخصص ارتوپدی”

در این مبحث در مورد شکستگی هر دو استخوان ساق و شکستگی هر کدام از آنها به تنهایی بحث میشود.

شکستگی هر دو استخوان ساق

شکستگی هر دو استخوان ساق میتواند بر اثر ضربات مستقیم یا غیر مستقیم ایجاد شود. ضربات مستقیم مانند تصادفات اتومبیل یا موتورسیکلت است. در این آسیب ها معمولا شکستگی بصورت عرضی یا خرد شده است.

به علت شدت بالای ضربه و اینکه استخوان درشت نی دقیقا زیر پوست قرار گرفته است این شکستگی ها به آسانی تبدیل به شکستگی باز میشوند. گاهی اوقات هم شکستگی بدنبال ضربات غیر مستقیم بخصوص در حین ورزش ایجاد میشود. در این حالات چون مکانیسم شکستگی معمولا به صورت پیچ خوردن ساق است خط شکستگی معمولا بصورت مارپیچی است.

علائم شکستگی ساق

مهمترین علامت این شکستگی درد در ناحیه ساق است. درد با فشار به محل شکستگی و یا حرکت دادن محل شکستگی بیشتر میشود. بیمار قادر به راه رفتن با پای شکسته نیست.

ساق متورم شده و ممکن است به علت جابجا شدن قطعات شکستگی ساق تغییر شکل بدهد. اگر شکستگی باز باشد زخم پوستی دیده میشود و ممکن است لبه استخوان های شکسته شده از درون زخم دیده شوند.

از عوارض بسیار مهم این شکستگی سندروم کمپارتمان است که به علت خونریزی و تورم شدید ساق ایجاد شده و میتواند موجب عواقب جبران ناپذیری برای بیمار شود. بنابراین در هر بیماری که دچار شکستگی ساق شده است باید معاینات لازم برای رد یا اثبات این عارضه به عمل بیاید.

احتمال آسیب به عروق و اعصاب ساق در این شکستگی ها وجود دارد و پزشک معالج معاینات عروقی و عصبی اندام را به دقت در مورد این بیماران انجام میدهد.

تشخیص قطعی این شکستگی ها با استفاده از رادیوگرافی ساده صورت میگیرد. رادیوگرافی میتواند شکل شکستگی و میزان جابجایی را نشان دهد.

شکستگی استخوان درشت نی (تیبیا) به تنهایی

این شکستگی ها معمولا به علت ضربات مستقیم به ساق بوجود میایند. در این شکستگی ها قطعات معمولا جابجایی کمی دارند. درد بر روی استخوان درشت نی همراه با تورم در ناحیه شکستگی وجود دارد. به علت جابجایی کم قطعات، تغییر شکل ظاهری در ساق وجود ندارد و به همین علت ممکن است بیمار به شکستگی شک نکرده و به پزشک مراجعه نکند.

شکستگی استخوان نازک نی ( فیبولا) به تنهایی

این شکستگی ها اکثرا به علت ضربه مستقیم به کناره خارجی ساق ایجاد میشوند. در این موارد خط شکستگی معمولا عرضی است. گاهی اوقات شکستگی استخوان نازک نی همراه با شکستگی قوزک مچ پا و بدنبال پیچ خوردگی مچ ایجاد میشود. در این موارد شکل شکستگی معمولا بصورت مارپیچی است.

در این شکستگی هم درد بر روی استخوان نازک نی است و این درد با فشار دادن به محل شکستگی بیشتر میشود. بیمار معمولا میتواند راه برود و به همین خاطر اکثر بیماران به شکستگی شک نکرده و به پزشک مراجعه نمیکنند. در شکستگی های قسمت های بالایی استخوان نازک نی ممکن است عصب پرونئال ( عصب نازک نئی) آسیب ببیند.

درمان شکستگی ساق

در درمان شکستگی های هر دو استخوان ساق پزشک معالج در اکثر اوقات فقط اقدام به جااندازی و درمان شکستگی استخوان درشت نی میکند و کاری با استخوان نازک نی ندارد. نازک نی معمولا بدون درمان خودش جوش میخورد و در صورتی هم که جوش نخورد مشکل خاصی در عملکرد ساق ایجاد نخواهد کرد.

ممکن است قطعات شکسته شده استخوان نازک نی با کمی جابجایی جوش بخورند که این هم مشکلی برای بیمار ایجاد نخواهد کرد. در مواردی بخصوص در شکستگی های قسمت های بالایی و یا پایینی استخوان درشت نی ممکن است پزشک معالج علاوه بر استخوان درشت نی، نازک نی ( فیبولا) را هم جااندازی و فیکس کند.

درمان شکستگی های ساق ممکن است با روش های غیر جراحی با جراحی انجام شود.

روش غیر جراحی درمان شکستگی ساق

در مواردی که شکستگی بدون جابجایی است یعنی قطعات شکسته شده نسبت به هم حرکت نکرده اند باید از جابجا شدن شکستگی تا وقتی قطعات به هم جوش میخورند جلوگیری کرد.

در این موارد درمان به صورت گچ گیری است. کف پا و ساق بیمار تا مفصل زانو گچ گیری میشود ( به نحوی که بیمار بتواند زانوی خود را خم و راست کند) و به بیمار توصیه میشود با کمک عصای زیر بغل راه برود و پای شکسته شده را هم بر زمین قرار دهد.

بر حسب شدت شکستگی و وضعیت بیمار، گچ پس از ۱۲-۶ هفته خارج شده و نرمش های خاصی جهت بدست آوردن دامنه حرکات مچ پا و تقویت عضلات ساق انجام میشود. در چند هفته اولی که ساق بیمار در گچ قرار دارد پزشک معالج چند بار از آن رادیوگرافی به عمل میاورد تا مطمئن شود شکستگی جابجایی پیدا نخواهد کرد.

جااندازی و گچ گیری شکستگی ساق

تعدادی از متخصصین ارتوپدی در مواردی که با شکستگی جابجا شده ساق مواجه میشوند ترجیح میدهند بجای عمل جراحی از جااندازی بسته و به دنبال آن گچ گیری استفاده کنند.

یکی از مشکلات این نوع درمان اینست که وقتی مچ پای بیمار به مدت سه ماه در گچ میماند پس از خروج از گچ دچار محدودیت حرکتی میشود که ممکن است با فیزیوتراپی و انجام نرمش های لازم هم بطور کامل بهبود نیابد.

در این روش پزشک معالج ساق بیمار را در اطاق عمل و تحت بیهوشی عمومی جااندازی کرده و سپس اندام تحتانی را در گچ بلندی قرار میدهد. در چند روز اول پس از گچ گیری بیمار باید در منزل دراز کشیده و ساق را در سطحی بالاتر از سطح قلب خود نگه دارد تا از ورم آن جلوگیری کند. به بیمار توصیه میشود انگشتان پا را مرتبا حرکت دهد و عضلات چارسر ران را بطور مرتب و بصورت ایزومتریک منقبض کند.

پزشک معالج در چند هفته ابتدایی بطور مکرر از ساق عکسبرداری میکند تا اگر شکستگی دچار جابجایی مجدد شد متوجه آن شده و اقدامات لازم را انجام دهد.

پس از حدود یک هفته بیمار میتواند با دو عصای زیر بغل بدون اینکه پای طرف شکسته را بر زمین بگذارد راه برود. پس از حدود شش هفته گچ بلند بیمار با یک گچ کوتاه عوض میشود تا بیمار بتواند زانوی خود را خم و راست کند. این گچ دوم هم به مدت شش هفته دیگر باقی مانده و سپس خارج میشود.

انواع روش های جراحی در درمان شکستگی های ساق عبارتند از

جراحی با استفاده از میله داخل استخوانی

میله داخل استخوانی وسیله استاندارد برای فیکس کردن شکستگی های ناحیه وسطی استخوان درشت نی است. در مواردی که شکستگی جابجایی دارد یعنی قطعات شکسته شده نسبت به هم حرکت کرده و جابجا شده اند، درمان بصورت عمل جراحی است.

به این صورت که در اطاق عمل و پس از بیهوشی یا بیحسی، ابتدا قطعات شکسته شده بصورت بسته جااندازی شده و سپس پزشک معالج با شکاف طولی چند سانتیمتری که در جلوی زیر زانو میدهد سوراخی را در قسمت های بالایی استخوان درشت نی ایجاد کرده و از طریق آن میله داخل استخوانی Intramedullary nail را به درون کانال استخوان تیبیا ( درشت نی) میفرستد.

این میله تمام طول کانال استخوانی از بالا تا پایین استخوان درشت نی را طی کرده و قطعات شکسته شده را محکم در کنار یکدیگر قرار میدهد.

این میله یا نیل داخل استخوان در بالا با دو پیچ و در پایین هم با دو پیچ به استخوان درشت نی متصل و محکم میشود. تمامی این مراحل با استفاده از دستگاه های رادیوگرافی خاصی بنام فلوروسکوپی انجام شده و پزشک معالج مراحل جااندازی و گذاشتن میله داخل استخوانی را با استفاده از اشعه ایکس و روی مانیتور دستگاه کنترل میکند. به کل این مراحل و روش گفته شده جااندازی بسته و تثبیت با میله داخل استخوانی Closed intramedullary nailing میگویند.

در موارد نادری ممکن است برای جااندازی قطعات شکسته شده نیاز باشد که جااندازی باز انجام شود یعنی با شکاف دادن پوست، قطعات شکسته شده دیده شده و با ایزارهایی در کنار هم قرار داده شوند ولی پزشک معالج سعی میکند تا حد ممکن از روش جااندازی بسته استفاده کند چون عوارض کمتری داشته و شکستگی زودتر جوش میخورد.

در اینجا ذکر دو نکته مهم است.

جراحی با استفاده از پیچ و پلاک

در شکستگی هایی که در قسمت های بالایی و یا پایینی درشت نی باشند ممکن است استفاده از میله داخل استخوانی روش مناسبی نباشد. در این موارد پزشک معالج ممکن است برای تثبیت شکستگی از پیچ و پلاک استفاده کند. در این موارد هم جااندازی بسته شکستگی به جااندازی باز اولویت دارد.

جراحی با استفاده از اکسترنال فیکساتور

در شکستگی های باز پزشک معالج پس از خارج کردن اجسام خارجی درون زخم و خارج کردن بافت های مرده، اقدام به جااندازی شکستگی میکند. در این موارد برای تثبیت و بیحرکت کردن قطعات شکسته شده ممکن است از اکسترنال فیکساتور استفاده شود.

مورد استفاده دیگر اکسترنال فیکساتور بیحرکت کردن موقت شکستگی در مواردی است که وضعیت کلی بیمار به علت آسیب به دیگر مناطق بدن بحرانی است و تحمل اعمال جراحی طولانی را ندارد.

در این موارد ابتدا قطعات شکستگی بطور موقت به توسط اکسترنال فیکساتور بیحرکت شده و سپس بیمار به برای مراقبت به آی سی یو فرستاده میشود. پس از چند روز که حال عمومی بیمار بهتر شد میتوان اکسترنال فیکساتور را خارج کرده و از میله داخل استخوانی استفاده کرد.

درمان شکستگی استخوان درشت نی به تنهایی

اصول درمان به همان شکل شکستگی هر دو استخوان ساق است.

درمان شکستگی استخوان نازک نی

بیمار میتواند برای کاهش درد روی ساق را با باند کشی بسته و به مدت چند روز در حین راه رفتن از عصای زیر بغل استفاده کند.

درمان شکستگی ساق در بچه ها

در بچه ها درمان شکستگی ساق معمولا با استفاده از جااندازی بسته و گچ گیری است و ندرتا نیاز به انجام عمل جراحی وجود دارد. مدت گچ گیری هم در بچه ها کم تر است چون شکستگی ساق آنها زودتر جوش میخورد.

همین حالا مشورت کنید:
در صورتیکه این مقاله بیماری یا مشکل خاصی را شرح داده است میتوانید با نویسنده آن که بیشترین اطلاعات ارتوپدی در همین زمینه را دارد مشورت کنید.

این مقاله چقدر مفید بود ؟

لطفا در زیر امتیاز بدهید