تنگی کانال نخاعی کمر یکی از بیماریهای شایع در ناحیه ستون فقرات است که به علت کاهش فضای کانال نخاعی در قسمت کمری ستون فقرات ایجاد میشود. این وضعیت میتواند باعث فشار بر روی نخاع و عصبهای اطراف آن گردد.
تنگی کانال نخاعی کمر معمولا در افراد مسن مشاهده میشود اما میتواند در سنین جوانتر هم رخ بدهد. عواملی مانند پیری، تغییرات دیسکهای بینمهرهای و ایجاد استخوانهای اضافی میتوانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند.
مکانیسم بروز تنگی کانال نخاعی کمری چیست
این بیماری معمولاً در افراد بالای ۶۰-۵۰ سال دیده میشود. در مرد و زن شیوع یکسانی دارد ولی معمولا در خانم ها با علائم بیشتری بروز کرده و بیشتر نیاز به درمان پیدا میکند.
تنگی کانال نخاعی کمری به علت کاهش فضای موجود در کانال نخاعی و تحت فشار قرار گرفتن نخاع و عصبهای آن رخ میدهد.
این کاهش فضای کانال نخاعی میتواند به علت چندین علت همزمان باشد که در فرآیند پیری ستون فقرات نقش دارند. یکی از اصلیترین مکانیسمهای بروز این بیماری کاهش ارتفاع دیسک است که بدنبال آن فضای کانال نخاعی کاهش مییابد.
شروع این بیماری با پیر شدن دیسک بین مهره ای است. با افزایش سن، دیسک بین مهره ای محتوای آب خود را از دست داده و چروکیده و کوچک میشود. کاهش ارتفاع دیسک موجب میشود مهره ها به یکدیگر نزدیک تر شوند و این نزدیک شدن مهره ها دو مشکل را ایجاد میکند.
یکی اینکه سوراخ یا دهانه ای که بین دو مهره مجاور هم و در دو طرف آنها قرار دارد تنگ میشود. این دهانه ها محل خروج ریشه های عصبی از نخاع هستند. پس به این اعصاب فشار وارد میشود. مشکل دیگر اینست که با نزدیکتر شدن مهره ها به هم فشار بیشتری به مفاصل بین مهره ها وارد میشود که آنهم به نوبه خود موجب آرتروز و سائیدگی مفصل میشود.
هر مفصلی که سائیده میشود شروع به ساختن استخوان های اضافه در اطراف خود میکند. همچنین لیگامان های اطراف مفصل هم کلفت تر میشوند. مفاصل بین مهره ای هم همین کار را میکنند. این استخوان های اضافی و لیگامان های کلفت شده هم دهانه بین مهره ای و هم کانال نخاع را تنگ تر میکند.
در بعضی افراد کانال نخاعی بصورت مادرزادی تنگ است. این وضعیت در مردان بیشتر دیده میشود و علائم آن معمولاً در سنین ۵۰-۳۰ سالگی بروز میکند.
عوامل ژنتیکی هم ممکن است در حساسیت فرد به بروز تنگی کانال نخاعی کمر نقش داشته باشند. بعضی از افراد ممکن است به علل ژنتیکی بیشتر مستعد این بیماری باشند.
سبک زندگی و فعالیتهای روزانه هم میتوانند بر میزان فشار وارد شده به کانال نخاعی و بروز این بیماری تاثیرگذار باشند. به طور کلی بروز تنگی کانال نخاعی کمر نتیجه برهمکنش عوامل ساختاری، بیومکانیکی و ژنتیکی است که با هم باعث کاهش فضای کانال نخاعی و فشار بر روی نخاع میشوند.
علائم تنگی کانال نخاعی کمر چیست
تنگی کانال نخاعی کمر میتواند علائم مختلفی داشته باشد که بسته به شدت و محل تنگی ممکن است متفاوت باشند. یکی از شایعترین علائم این بیماری درد مزمن در ناحیه کمر است که ممکن است به اندام تحتانی نیز انتشار یابد.
این درد معمولا با حرکت و فعالیتهای بدنی بیشتر میشود و با استراحت کاهش مییابد. بیماران ممکن است احساس خستگی و ضعف در عضلات پاها داشته باشند که در اثر فشار بر روی عصبهای نخاعی ایجاد میشود.
درد ناشی از تنگی کانال نخاعی کمری در نشستن و خم شدن به جلو کمتر میشود. در خم شدن به جلو و نشستن فضای بین مهره ای یعنی همان دهانه ای که ذکر کردیم باز تر شده فشار روی عصب کمتر میشود پس علائم بیمار در این حالات کاهش پیدا میکند.
یکی دیگر از علائم شایع بیحسی و سوزش در ناحیه پاها است. این علایو معمولا در دو طرف بدن به صورت همزمان ظاهر میشوند و ممکن است در نواحی مختلف پا، مانند رانها، ساقها و پاها احساس شوند. بیماران ممکن است دچار کاهش تعادل و مشکلات در هماهنگی حرکات شوند که میتواند خطر زمین خوردن و آسیبهای بیشتر را افزایش دهد.
در موارد شدیدتر تنگی کانال نخاعی کمری میتواند باعث ضعف عضلانی شود. این ضعف ممکن است به تدریج پیشرفت کرده و باعث کاهش قدرت عضلانی پاها شود.
بیماران ممکن است در انجام فعالیتهای روزمره مانند پیادهروی، پریدن از صندلی یا بلند شدن از زمین مشکل پیدا کنند. در برخی موارد نادر، تنگی کانال نخاعی کمر میتواند باعث مشکلات ادراری و رودهای شود که نیاز به توجه فوری پزشکی دارد.
بیماران ممکن است دچار خستگی مزمن و کاهش استقامت شوند. فشار مداوم بر روی نخاع و عصبها میتواند منجر به کاهش توانایی بدن در تحمل فعالیتهای روزانه شود.
گاهی اوقات بیماران ممکن است تغییراتی در حس لمسی و حرکتی در پاها تجربه کنند که میتواند کیفیت زندگی آنها را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.
روشهای تشخیص تنگی کانال نخاعی کمر
تشخیص تنگی کانال نخاعی کمر معمولا با سوالات پزشک از بیمار و معاینه شروع میشود. پزشک ممکن است از بیمار درباره علائم او، مدت زمان بروز آنها و عواملی که علائم را تشدید یا کاهش میدهند سوالاتی بپرسد.
در معاینه، پزشک ممکن است قدرت عضلانی، انعطافپذیری مفاصل و حساسیت پوست پاها را بررسی کند تا میزان تاثیر بیماری بر عصبها و نخاع را ارزیابی نماید.
برای تایید تشخیص از روشهای تصویربرداری استفاده میشود. ام آر آی یکی از دقیقترین روشها برای تشخیص تنگی کانال نخاعی کمری است چون تصاویر دقیقی از بافتهای نرم، نخاع و عصبها نشان میدهد.
این روش به پزشک کمک میکند تا میزان تنگی و محل دقیق آن را تعیین کند. سی تی اسکن هم میتواند برای ارزیابی ساختار استخوانی و میزان تنگی کانال نخاعی کمر استفاده شود.
رادیوگرافی معمولا برای ارزیابی ساختار کلی ستون فقرات و تشخیص هر گونه تغییرات استخوانی مانند استئوفیت ها و آرتروز بین مهرهای استفاده میشود. EMG (الکترومیوگرافی) میتواند برای ارزیابی عملکرد عصبها و عضلات و تعیین میزان آسیب عصبی مورد استفاده قرار گیرد.
گاهی اوقات پزشک ممکن است از میلوگرافی برای بررسی دقیقتر نخاع و عصبها استفاده کند. این روش بصورت تزریق ماده حاجب به داخل کانال نخاعی و عصبهاست تا تصاویر بهتری از فضای کانال و فشار بر روی نخاع به دست آید.
درمان تنگی کانال نخاعی کمر
درمان تنگی کانال نخاعی کمر به شدت علائم و میزان تاثیر بیماری بر کیفیت زندگی بیمار بستگی دارد. در مراحل اولیه و علائم خفیف روشهای غیر جراحی معمولا موثرتر هستند و میتوانند به کاهش علائم کمک کنند و در موارد شدید ممکن است از جراحی استفاده شود.
درمان تنگی کانال نخاعی کمر. روش های غیر جراحی
یکی از اصلیترین روشهای درمان غیر جراحی فیزیوتراپی است. فیزیوتراپی میتواند به تقویت عضلات پشت و شکم کمک کرده و فشار بر روی نخاع را کاهش دهد.
نرمش های کششی و تقویتی میتوانند انعطافپذیری ستون فقرات را بیشتر کرده و علائم را کاهش دهند. تکنیکهای ماساژ هم میتوانند به کاهش تنش عضلانی و بهبود جریان خون در ناحیه کمر کمک کنند.
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی معمولاً برای کاهش التهاب و درد استفاده میشوند. این داروها میتوانند به کاهش علائم درد مزمن کمک کنند و امکان فعالیتهای روزمره را برای بیمار افزایش دهند.
تزریقات استروئیدی نیز یکی دیگر از روشهای درمان غیر جراحی هستند که میتوانند به کاهش التهاب و درد در ناحیه نخاع کمک کنند. این تزریقات معمولا به صورت تزریق استروئیدها به داخل کانال نخاعی یا اطراف آن انجام میشود و میتوانند به طور موقت علائم را کاهش دهند.
فیزیوتراپی بصورت گرم کردن و سردکردن میتواند به کاهش درد و التهاب کمک کند و به بهبود عملکرد عضلات کمک نماید.
استفاده بریس های کمر هم میتواند به کاهش فشار بر روی ستون فقرات کمک کند و به تثبیت ناحیه کمر کمک نماید. تغییرات سبک زندگی هم بسیار مهم است. کاهش وزن، اصلاح عادت های حرکتی و اجتناب از فعالیتهای سنگین میتواند به کاهش فشار بر روی کانال نخاعی و کاهش علائم کمک کند.
درمان تنگی کانال نخاعی کمر. روش های جراحی
در صورتی که روشهای غیر جراحی موثر نباشند و علائم به طور قابل توجهی کیفیت زندگی بیمار را تحت تاثیر قرار دهند پزشک ممکن است از روشهای استفاده کند.
هدف از جراحی افزایش فضای کانال نخاعی و کاهش فشار بر روی نخاع و عصبها است. یکی از رایجترین روشهای جراحی لامینکتومی است که در آن بخشهایی از استخوانها و بافتهای نرم که باعث تنگی کانال نخاعی کمر شدهاند برداشته میشوند تا فضای بیشتری برای نخاع فراهم شود.
در حین جراحی ممکن است لازم شود تا برای تثبیت ستون فقرات از ایمپلنتها یا میلههای فلزی استفاده شود، بخصوص اگر تنگی کانال نخاعی کمری به علت شکستگی یا ناپایداری ستون فقرات رخ داده باشد.
دیسکوتومی هم یک روش جراحی دیگر است که در آن دیسکهای آسیب دیده برداشته شده و فضای کانال نخاعی افزایش مییابد.
گاهی اوقات از جراحیهای کمتهاجمی در درمان این بیماری استفاده میشود. این نوع جراحیها با استفاده از برشهای کوچک و تکنیکهای پیشرفته تصویربرداری انجام میشوند و باعث کاهش آسیب به بافتهای نرم و سریعتر بهبود بیمار میشوند.
جراحیهای کمتهاجمی معمولاً با کمترین زمان نقاهت و عوارض همراه هستند و میتوانند انتخابی مناسب برای بیمارانی باشند که نیاز به کاهش سریع علائم دارند.
پس از جراحی فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی به عنوان بخشی از فرآیند بهبودی توصیه میشوند تا به بیمار کمک کنند تا قدرت و انعطافپذیری خود را بازسازی کند و از بازگشت تنگی کانال نخاعی کمر جلوگیری نماید.
رعایت نکات حرکتی پس از جراحی بسیار مهم است تا از بهبود کامل و پیشگیری از عود مجدد بیماری اطمینان حاصل شود.
انتخاب روش درمانی مناسب بستگی به شدت علائم، وضعیت کلی بیمار و تشخیص دقیق پزشک دارد. ترکیب روشهای مختلف درمانی میتواند به بهبود وضعیت بیمار و کاهش تاثیر منفی تنگی کانال نخاعی کمر بر زندگی بیمار کمک کند.