در رفتگی مادرزادی لگن و دیسپلازی مفصل ران در بالغین

نویسنده: دکتر مهرداد منصوری “متخصص ارتوپدی”

زود شروع کردن درمان دررفتگی مادرزادی لگن

درمان دررفتگی مادرزادی لگن در بچگی

درمان دررفتگی مادرزادی لگن در دوران نوزادی بستن کمربند خاصی به نام پاولیک هارنس Pavlik harness به کمر و پاهای نوزاد است. با چند ماه بسته بودن این کمربند بیماری معالجه میشود.

اگر درمان دیسپلازی لگن پس از شش ماهگی شروع شود معالجه بصورت جااندازی بسته و گچ گیری خواهد بود. در سنین بالاتر مثلا بعد از یکسالگی جااندازی ممکن است نیاز به عمل جراحی بر روی مفصل ران داشته باشد و در سنین بازهم بالاتر ممکن است نیاز به عمل جراحی استخوانی پیدا شود.

میدانیم حفره استابولوم بصورت یک کاسه عمیق است که سر استخوان ران در درون آن قرار گرفته است. رشد متناسب این کاسه مستلزم بودن سر استخوان ران در داخل آن است.

اگر بعد از تولد، سر استخوان ران به درستی در درون حفره استابولوم قرار نداشته باشد رشد و تکامل حفره با مشکل روبرو میشود. حفره گودی کافی را پیدا نمیکند و بجای یک کاسه بصورت یک بشقاب درمیاید که نمیتواند سر استخوان ران را بخوبی در درون خود حفظ کند. به این دیسپلازی مفصل ران میگویند.

همچنین این بشقاب به درستی در بالای سر استخوان ران قرار نگرفته و بیشتر در کنار آن میایستد و به همین خاطر بعد از اینکه بچه شروع به راه رفتن کرد حفره استابولوم به درستی در بالای سر استخوان ران آن را حفاظت نمیکند. در بچه هاییکه درمان آنها با تاخیر شروع میشود نیاز به استئوتومی وجود دارد.

درمان دررفتگی مادرزادی لگن در سنین بالاتر

در سنین بالاتر از دو سالگی برای درمان دررفتگی مادرزادی لگن بجز جراحی مفصل، معمولا باید استخوان های اطراف لگن هم جراحی شوند.

استئوتومی نوعی عمل جراحی است که در آن پزشک جراح، استخوان های اطراف حفره استابولوم را میشکند و وضعیت حفره را طوری تغییر میدهد تا بهتر بتواند در بالای سر استخوان ران قرار گیرد.

این عمل جراحی هر چه دیرتر انجام شود نتایج کمتر مطلوبی را بدست میدهد. بعد از سنین مدرسه دیگر نمیتوان انتظار داشت که با عمل جراحی بتوان مفصل ران مناسبی را برای بچه بوجود آورد.

در رفتگی مادرزادی مفصل لگن یا ران البته شدت های متفاوتی دارد. گاهی اوقات دررفتگی کامل نبوده و بصورت نیمه دررفتگی است. گاهی حتی بیماری از این هم خفیف تر است یعنی بچه حتی نیمه دررفتگی هم ندارد ولی در سنین بالاتر حفره استابولوم به خوبی تشکیل نمیشود.

در رفتگی مادرزادی لگن در سنین بعد از بلوغ

بسیاری از افراد در سنین بزرگسالی یعنی بعد از بلوغ جهت درمان دررفتگی مادرزادی لگن مراجعه میکنند.

در این موارد گرچه نمیتوان انتظار نتایج عالی را از درمان داشت ولی میتوان تا حدود زیادی به بیمار کمک کرد تا زندگی راحت تری داشته باشد. این بیماران معمولا به سه علت به پزشک مراجعه میکنند. درد، لنگش و محدودیت حرکت مفصل ران

پزشک ابتدا بیمار را معاینه کرده و سپس از ناحیه لگن رادیوگرافی ساده ای را به عمل میاورد. بسته به اینکه در رادیوگرافی لگن چه مشکلاتی دیده شود درمان متفاوت است. این بیماران را میتوان بطور کلی به سه دسته تقسیم کرد.

• دیسپلازی مفصل ران بدون ساییدگی
• دیسپلازی مفصل ران همراه با ساییدگی
• در رفتگی کامل مفصل ران

در مورد روش های درمانی دررفتگی مادرزادی مفصل ران در بالغین در فیلم زیر و در ادامه مقاله توضیح داده میشود.

نیمه در رفتگی مادرزادی لگن در بالغین چگونه درمان میشود – دیسپلازی بدون ساییدگی

در بعضی بیماران دررفتگی مادرزادی لگن کامل نیست. این در واقع نوعی نیمه دررفتگی است که به علت تشکیل ناکامل حفره استابولوم ایجاد شده است.

در این بیماران تغییرات دیده شده در رادیوگرافی لگن بسیار خفیف است. در این مواد سر استخوان ران در درون حفره استابولوم قرار دارد و از آن خارج نشده است ولی اولا عمق حفره استابولوم کم بوده و ثانیا حفره کاملا در بالای سر فمور قرار نگرفته است.

این بیماران در هنگام مراجعه به پزشک معمولا در سنین ۴۰-۲۰ سالگی هستند. اگر این وضعیت مدت زیادی طول بکشد و مفصل ران در همین موقعیت نیمه دررفته باقی بماند به علت اینکه تماس سر استخوان ران و حفره استابولوم به درستی انجام نشده است، توزیع نیروهای درون مفصل هماهنگ نبوده و بعد از مدتی مفصل دچار آرتروز میشود.

اگر بیمار قبل از شروع آرتروز مراجعه کند درمان وی انجام عمل جراحی استئوتومی استابولوم است. بهترین نوع استئوتومی که برای این وضعیت انجام میشود استئوتومی گنز Ganz osteotomy است.

در این عمل جراحی دورتادور حفره استابولوم شکسته شده و سپس کل حفره چرخانده شده و در وضعیت مناسب تری در بالای سر حفره استابولوم قرار میگیرد. این عمل جراحی توزیع نیروها در درون حفره را بهبود میدهد. هدف از انجام این درمان دو چیز است

• با انجام این عمل جراحی درد بیمار تا حدود زیادی از بین میرود
• احتمال ایجاد استئوآرتریت یا ساییدگی در آینده در مفصل هیپ کم میشود.

بنابراین میتوان در بسیاری از بیمارانی که نیمه دررفتگی یا دیسپلازی مفصل ران دارند با عمل جراحی استئوتومی بر روی استخوان لگن درد بیمار را کم کرده و احتمال بروز سائیدگی مفصل در سنین بالاتر را کاهش داد.

در فیلم زیر انواع درمان های جراحی دیسپلازی مفصل ران توضیح داده میشود

نیمه در رفتگی مادرزادی لگن در بالغین چگونه درمان میشود – دیسپلازی مفصل ران همراه با ساییدگی

آرتروز موجب درد و محدودیت حرکتی و لنگش در مفصل میشود و همچنین اندام طرف مبتلا کوتاه تر از اندام سالم میشود. در این بیماران تنها راه درمان، انجام عمل جراحی تعویض مفصل لگن است.

سوال مهم اینست که آیا تمام بیمارانی که بدنبال دیسپلازی هیپ دچار تخریب و ساییدگی مفصل ران یا به اصطلاح آرتروز این مفصل شده اند نیاز به تعویض مفصل ران دارند. مسلما خیر.

هدف از جراحی چیست

هدف از انجام عمل جراحی تعویض مفصل لگن و ران از بین بردن درد بیمار است. هنر این عمل جراحی در همین مبارزه با درد است.

البته جراحی تعویض مفصل لگن میتواند تا حدودی کوتاهی اندام تحتانی را که در دیسپلازی بوجود آمده جبران کند ولی ممکن است نتواند کوتاهی را بطور کامل برطرف کند.

این عمل جراحی میتواند محدودیت حرکتی را که در اثر آرتروز ایجاد شده کم کند ولی ممکن است نتواند آنرا بطور کامل برطرف کند. این عمل جراحی همچنین میتواند لنگش بیمار را تا حدودی مرتفع کند ولی نه بطور کامل.

علت لنگش این بیماران متعدد است. احساس درد در لگن در لنگش موثر است. این درد با عمل جراحی بهبود میابد. کوتاهی اندام در لنگش موثر است.

این کوتاهی با عمل جراحی تا حدودی بهبود میابد. در این بیماران عضلات لگن ضعیف هستند و این ضعف میتواند برای بیمار لنگش ایجاد کند.

متاسفانه عمل جراحی تعویض مفصل تاثیری بر روی قدرت عضلات لگن ندارد. پس میتوان بطور کلی گفت عمل جراحی تعویض مفصل ران میتواند لنگش را تا حدودی مرتفع کند.

آیا همه بیماران باید جراحی شوند

خوب اگر عمل جراحی تعویض مفصل این همه خوبی دارد پس چرا برای همه بیماران انجام نمیشود. علت اینست که این عمل مانند هر عمل جراحی دیگر ممکن است با عوارضی همراه باشد و چون عمل جراحی وسیعی است مسلما عوارض احتمالی آن هم بیشتر است.

نکته دیگر اینست که مفاصل مصنوعی لگن عمر محدودی دارند و در ۲۰-۱۰ درصد موارد بعد از ۲۵-۲۰ سال شل و لق شده و نیاز به عمل جراحی مجدد برای تعویض آن وجود دارد ( البته همچنان که گفته شد این عوارض و اعداد ذکر شده فقط احتمال هستند و در همه موارد رخ نمیدهند).

به همین جهت پزشک معالج در مواجهه با بیمارانی که به علت دیسپلازی هیپ دچار ساییدگی و استئوآرتریت لگن شده اند مانند هر سائیدگی دیگر ابتدا تاثیر جراحی تعویض مفصل را بر بیمار ارزیابی میکند. اگر جراحی تاثیر مثبت داشت آن را انجام میدهد.

البته باید این نکته را در نظر داشت که ساییدگی مفصلی که بعد از دیسپلازی هیپ ایجاد میشود پیشرونده است. هرچه سن بیمار بیشتر میشود شدت ساییدگی هم بیشتر شده و درد و لنگش بیمار بیشتر میشود.

پس اگر هم پزشک و بیمار تصمیم به کنترل بیماری بدون عمل جراحی بگیرند دو هدف با آن دنبال میشود

میبینیم که برای مشخص کردن زمان جراحی باید نکات بسیاری را در نظر داشت که انتخاب آن از عهده بیمار به تنهایی خارج است.

در این موارد بهترین کار اینست که بیمار تحت نظر یک متخصص مجرب لگن قرار گرفته و معاینه شود. پزشک معالج با در نظر گرفتن تمامی موارد فوق با مشورت با بیمار میتواند بهترین زمان انجام عمل جراحی را مشخص کند.

حالا به این نکته میرسیم که اگر به هر علت بیمار با انجام عمل جراحی مخالفت کرد باید چه اقداماتی را انجام داد تا حداقل درد بیمار کمتر شود. مهمترین این اقدامات عبارتند از

مصرف دارو

مصرف داروی مسکن در این بیماران باید بصورت روزانه باشد. متاسفانه اکثر بیماران در مقابل مصرف داروی مسکن مقاومت کرده و آنرا درمان محسوب نمیکنند ولی این فکر اشتباه است.

مصرف نکردن مسکن موجب فشار عصبی میشود و این فشار عصبی خود شدت درد را افزایش میدهد.

بیمار باید بداند که همانطور که بالا بودن قند خون در یک بیمار دیابتی تا آخر عمرش وجود دارد و وی باید تا آخر عمر انسولین تزریق کند و یا فشار خون تا آخر عمر وجود دارد و بیمار باید تا همیشه از داروی ضد فشار خون استفاده کند، بیمار با آرتروز مفصل لگن هم باید تا آخر عمر از داروی مسکن استفاده کند.

اگر داروی مسکن بتواند درد بیمار را تا حدی کاهش دهد تا وی بتواند زندگی معمولی داشته باشد میتوان از آن استفاده مفید کرد. این را هم به یاد داشته باشیم که مسلما مصرف داروی مسکن موجب پوکی استخوان نمیشود.

کاهش وزن

کاهش وزن میتواند موجب شود فشار های کمتری به مفصل لگن وارد شده و درد آن کمتر شود.

حرکات

بیمار باید از حرکاتی که در آنها مفصل لگن زیاد خم و راست میشوند ( مانند نشست و برخاست بر روی زمین، بالا رفتن از پله و زمین شیب دار یا استفاده از توالت های سنتی ایرانی) اجتناب کند.

گرم نگه داشتن لگن

گرم نگه داشتن میتواند درد را تا حدود زیادی کاهش دهد.

اگر درد بیمار با رعایت موارد بالا در حدی کم شود که وی بتواند یک زندگی عادی را اداره کند ممکن است نیازی به جراحی نباشد ولی اگر شدت درد به حدی بود که فعالیت های معمولی زندگی را مختل کرد بیمار نیاز به عمل جراحی تعویض مفصل ران خواهد داشت.

در رفتگی کامل مادرزادی لگن در بالغین چگونه درمان میشود

 مشکل عمده در این بیماران لنگش است. بعد از بلوغ با بالا رفتن سن فرد، بتدریج سر استخوان ران بالاتر و بالاتر رفته و در بین عضلات باسن گیر میکند.

به علت اینکه سر استخوان در داخل مفصل قرار ندارد و به علت اینکه عضلات لگن نمیتوانند بطور مناسبی عمل کنند بیمار دچار لنگش میشود. این بیماران همچنین احساس ناپایداری در ناحیه لگن دارند.

در این بیماران بتدریج قوس کمر بیشتر شده و بسیاری از آنها دچار کمر درد میشوند. این بیماران همچنین ممکن است دچار محدودیت در حرکات مفصل لگن باشند.

برای درمان این نوع از دررفتگی مادرزادی در بالغین نمیتوان مفصل دررفته را جااندازی کرد. متاسفانه در این بیماران شکل سر استخوان ران و شکل حفره استابولوم کاملا غیر طبیعی است. این استخوان ها به اندازه کافی رشد نکرده اند و بسیار کوچک مانده اند. همچنین دراین بیماران غضروف مفصلی اصلا تشکیل نشده است. پس حتی جااندازی مفصل کلا منتفی است.

درمان این نوعی از دررفتگی مادرزادی هم عمل جراحی تعویض مفصل لگن است. البته به بیماران توصیه میشود تا قبل از تصمیم گیری به عمل جراحی یک دوره درمان غیر جراحی را مانند آنچه گفته شد امتحان کنند ولی اگر بیمار دچار درد و یا لنگش شدید در ناحیه لگن باشند چاره ای جز عمل جراحی این بیماران نیست.

جراحی تعویض مفصل میتواند درد لگن در این بیماران را کاملا از بین ببرد.

باید به یاد داشت که گرچه لنگش این بیماران بعد از جراحی بهبود میابد ولی این بهبودی ممکن است صد در صد نباشد. میزان بهبودی لنگش به عوامل بسیاری مانند توانایی پزشک در انجام موفقیت آمیز جراحی، توانایی بیمار در تقویت کامل عضلات لگن و کمر و بسیار عوامل دیگر وابسته است.

انجام اعمال جراحی برای دررفتگی مادرزادی لگن چه انجام استئوتومی و چه تعویض مفصل ران از جمله اعمال جراحی پیچیده ارتوپدی است و انجام آن نیازمند تجربه و تبحر کافی از جانب پزشک جراح است.

در فیلم زیر میتوانید تجربیات فردی را که به علت دررفتگی مادرزادی مفصل ران تحت عمل جراحی قرار گرفته است را مشاهده کنید.

همین حالا مشورت کنید:
در صورتیکه این مقاله بیماری یا مشکل خاصی را شرح داده است میتوانید با نویسنده آن که بیشترین اطلاعات ارتوپدی در همین زمینه را دارد مشورت کنید.

این مقاله چقدر مفید بود ؟

لطفا در زیر امتیاز بدهید