روماتیسم میتواند مفصل ران در ناحیه لگن را گرفتار کند. دو بیماری روماتیسمی مهم که میتوانند در مفصل ران در ناحیه لگن ایجاد التهاب کنند عبارتند از آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی و اسپوندیلیت انکیلوزان
در حدود ۳۰-۱۵ درصد مبتلایان به روماتیسم مفصلی، مفصل ران دچار تخریب میشود و بیمار به نوعی دچار روماتیسم لگن میشود. در این مقاله مقصود از روماتیسم لگن همان روماتیسم مفصل ران است.
روماتیسم نوعی التهاب در بافت سینوویوم مفصل است. در روماتیسم لگن غضروف مفصل به علت التهاب مزمن درون فضای مفصلی بتدریج نازک شده و بعد از مدتی از بین میرود. این آسیب غضروف موجب بروز علائم بیماری بصورت درد و محدودیت حرکتی میشود.
توجه به این نکته ضروری است که در روماتیسم مفصلی، بیماری لوپوس و بسیاری بیماری های روماتیسمی دیگر، داروهای کورتیکوستروئیدی (که در زبان مردم به آن کورتون میگویند) ممکن است جزئی از درمان بیمار باشند.
مصرف این داروها ممکن است موجب نکروز سر استخوان ران شود و خود این بیماری هم میتواند موجب بروز علائم درد و محدودیت حرکت در مفصل ران شود.
به عبارت دیگر در بیماری های روماتیسمی هم خود بیماری میتواند مستقیما مفصل را تخریب کند و هم مصرف کورتن به منظور درمان بیماری میتواند موجب بروز سیاه شدگی در سر استخوان ران شود که در نهایت مفصل را از بین میبرد.
روماتیسم کمر و لگن چیست
روماتیسم لگن و کمر وقتی است که هر دو این نواحی درگیر میشوند. بیماری اسپوندیلیت انکیلوزان مهمترین نوع روماتیسم است که میتواند هم لگن و هم کمر را درگیر کند. این بیماری در واقع نوعی روماتیسم ستون فقرات و لگن است که بیشتر مردان را مبتلا کرده و موجب خشکی و محدودیت شدید حرکتی در کمر و مفاصل ران میشود.
علائم روماتیسم لگن چیست
از بین علائم روماتیسم لگن مهمترین آنها درد کشاله ران است. درد معمولاً در ابتدای بیماری در صبح ها بیشتر است و با فعالیت روزانه کمتر میشود.
با شدیدتر شدن بیماری شدت درد در حین انجام فعالیت های روزمره هم بیشتر میشود. در مراحل پیشرفته تر بیماری، بیمار حتی در حال استراحت هم در مفصل ران خود احساس درد میکند.
با پیشرفت بیماری به علت تخریب غضروف، مفصل ران دچار خشکی و محدودیت حرکتی میشود و این محدودیت به مرور زمان بیشتر میشود.
تخریب مفصل ران در هر دو طرف بدنبال ابتلا به آرتریت روماتوئید
در موارد شدید، به علت تخریب سر استخوان ران اندام تحتانی طرف مبتلا کوتاه میشود. بیمار ممکن است به علت درد یا محدودیت حرکت یا کوتاه شدن پا بد راه برود.
در موارد مزمن، عضلات ناحیه لگن و ران ضعیف و لاغر میشوند. این ضعف و لاغری به این علت ایجاد میشود که بیمار به علت احساس درد در ناحیه لگن سعی میکند اندام تحتانی خود را کمتر حرکت دهد و این کاهش حرکت و فعالیت بتدریج موجب میشود عضلات، لاغر و ضعیف شوند.
بنابراین در روماتیسم لگن بیمار میتواند در نهایت علائمی بصورت درد و محدودیت حرکتی و کوتاهی پا و لنگش داشته باشد.
تشخیص روماتیسم لگن
برای تشخیص روماتیسم لگن بعد از اینکه پزشک معالج در مورد مشکلات بیمار اطلاعات لازم را از وی کسب کرد مفصل ران را معاینه میکند.
در معاینه محدودیت حرکتی مفصل ران و افزایش درد در حین حرکت دادن مفصل وجود دارد. لاغری عضلات ران و لگن و کوتاهی احتمالی اندام تحتانی در طرف مبتلا هم از علائمی هستند که در حین معاینه مشاهده میشوند.
رادیوگرافی ساده و آزمایش خون به تشخیص بیماری کمک میکنند. در رادیوگرافی ساده لگن معمولا کاهش فاصله مفصلی در مفصل ران دیده میشود که علت آن نازک شدن غضروف مفصلی است. در مراحل پیشرفته تر بیماری ممکن است سر استخوان ران تغییر شکل بدهد و یا کلا از بین برود.
درمان روماتیسم لگن چگونه است
چندین نوع روماتیسم میتواند مفصل ران در ناحیه لگن را درگیر کرده و موجب بروز مشکلاتی برای بیمار شود. پزشک متخصص روماتولوژی نوع بیماری روماتیسمی را که موجب بروز مشکلات بیمار میشود تشخیص میدهد.
هر کدام از این بیماری ها درمان مخصوص به خود را دارد که در اینجا بحث نمیشود ولی نکات درمانی خاصی وجود دارد که در تمام آنها مشنرک است. این درمان ها ممکن است غیر جراحی بوده و یا ممکن است نوعی روش جراحی باشد.
درمان غیر جراحی روماتیسم لگن
مهمترین درمان های غیر جراحی روماتیسم لگن عبارتند از :
- استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند بروفن یا دیکلوفناک میتواند درد بیماران را کاهش دهد
- اصلی ترین قرص روماتیسم لگن کورتیکوستروئید ها هستند که معمول ترین آن قرص پردنیزولون است.
- استفاده از متوترکسات و سولفاسالازین در بعضی انواع آنها روماتیسم لگن
- انجام فیزیوتراپی برای افزایش دامنه حرکات مفصل و تقویت عضلات اطراف مفصل ران. بهترین ورزش برای روماتیسم لگن ورزش شنا است.
- استفاده از وسایل کمکی مانند عصا و واکر
- گرم نگه داشتن لگن و مفصل ران
درمان جراحی روماتیسم لگن و مفصل ران
اگر درمان های ذکر شده نتوانند درد بیماری را که مبتلا به روماتیسم لگن شده از بین ببرند پزشک معالج ممکن است تصمیم به عمل جراحی بگیرد. نوع عمل جراحی بسته به عوامل مختلفی مثل سن بیمار، نوع بیماری و شدت پیشرفت بیماری متفاوت است. این اعمال جراحی عبارتند از
دکمپرشن
یکی از عوارضی که معمولا به علت مصرف داروهای حاوی کورتن در این بیماران ایجاد میشود. نکروز سر استخوان ران است.
اگر نکروز سر استخوان در مراحل ابتدایی بوده و هنوز پیشرفت زیادی نکرده باشد ممکن است از روش دریل کردن سر استخوان ران و یا پیوند استخوان استفاده شود.
سینووکتومی
در مواردی که روماتیسم مفصل ران محدود به پرده سینوویال مفصل است و غضروف هنوز آسیب ندیده است ممکن است پزشک معالج تصمیم به برداشتن قسمتی یا همه این پرده کند. به این عمل جراحی سینووکتومی میگویند.
پرده سینوویال Synovial membrane پرده نازکی است که سطح داخلی کپسول مفصل را پوشانیده و مایع مفصلی را ترشح میکند. در بیماریهای روماتیسمی ممکن است سلول های این پرده رشد کرده و مواد مضری را از خود ترشح کنند.
تعویض مفصل
در حالات شدید و پیشرفته آرتریت روماتوئید و اسپوندیلیت انکیلوزان که غضروف مفصل کاملا از بین رفته است و درد بیمار با استفاده از دارو و دیگر روش های غیر جراحی تخفیف نمیابد عمل جراحی تعویض مفصل در ناحیه لگن میتواند درد بیمار را از بین ببرد.
در این زمان اگر بیمار عمل جراحی تعویض مفصل را انجام ندهد به علت شدت درد و محدودیت شدید حرکتی در مفصل، دیگر نمیتواند به اندازه کافی راه برود. این وضعیت موجب میشود تا
- پوکی استخوان بیمار شدت یافته و احتمال شکستگی ناشی از پوکی استخوان افزایش یابد
- عضلات بیمار ضعیف شوند
- بیمار خانه نشین شده و دچار افسردگی شود
تعویض مفصل میتواند درد ناشی از تخریب آن بدنبال روماتیسم مفصلی را از بین ببرد
سختی های جراحی تعویض مفصل در روماتیسم لگن
با وجود مزایای بسیاری که عمل جراحی تعویض مفصل دارد این جراحی در مبتلایان به روماتیسم مفصلی ممکن است با مشکلاتی همراه باشد که مهمترین آن عبارتند از
اول: بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی به علت خود بیماری و به علت داروهایی که برای درمان آن مصرف میکنند دچار پوکی استخوان بوده و احتمال شکستگی استخوان در آنها بیش از افراد دیگر است.
به همین نسبت هم احتمال شکستگی استخوان ران در حین عمل جراحی و کارگذاری مفصل مصنوعی بیش از افرادی است که بطور مثال بدنبال آرتروز جراحی میکنند. یک متخصص جراحی لگن باید در حین جراحی با احتیاط رفتار کند تا احتمال شکستگی استخوان کم شود
دوم: مبتلایان به روماتیسم چه به علت خود بیماری و چه به علت داروهای مصرفی دچار ضعف سیستم ایمنی بوده و در نتیجه احتمال عفونت در آنها بیش از افراد دیگر است.
به همین نسبت هم احتمال عفونت در محل جراحی تعویض مفصل در این بیماران کمی بیش از دیگر افرادی است که نیاز به این جراحی دارند
سوم: ناپایداری و یا محدودیت حرکتی در مفاصل گردن و مفصل فک یکی از مشکلاتی است که بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی ممکن است به آن گرفتار باشند.
این مشکلات میتواند بیهوش کردن بیمار در اطاق عمل را مشکل کند. پزشک متخصص بیهوشی از روش های خاصی برای بیهوش و یا بیحس کردن این بیماران استفاده میکنند.
قبل از جراحی معمولا از گردن این بیماران تصاویر رادیولوژی خاصی تهیه میشود تا پزشک از مشکلات احتمالی آگاه گردد.
چهارم: بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی جوانان ممکن است در سنین پایین نیاز به تعویض مفصل داشته باشند
پنجم: روماتیسم مفصلی ممکن است بطور همرمان مفاصل ران و زانوی یک اندام بیمار را مبتلا کند.
در این بیماران اگر شدت درگیری این دو مفصل به یک اندازه است معمولا ترجیح داده میشود ابتدا مفصل در ناحیه لگن تعویض شود و پس از مدتی عمل جراحی تعویض مفصل در ناحیه زانو صورت پذیرد.
ششم: در درمان روماتیسم کمر و لگن وقتی مفصل ران خیلی خراب شده و نیاز به تعویض مفصل دارد محدودیت حرکتی در ستون مهره میتواند احتمال دررفتگی در مفصل مصنوعی بعد از جراحی را بیشتر کند.
هفتم: در صورتی که بیمار از داروهای خاصی مانند سینورا، رمیکید یا آلتبرل استفاده میکند ممکن است لازم شود مصرف بعضی از این داروها یک ماه قبل از انجام جراحی موقتا قطع گردد.