بورسیت لگن دسته ای از بیماری ها هستند که به علت التهاب کیسه های بافتی به نام بورس ایجاد میشوند و علامت مشخصه آنها بروز درد در قسمت های مختلف لگن است.
سه نوع بورسیت لگن وجود دارد. بورسیت در ناحیه تروکانتریک، بورسیت ایسکیوگلوتئال و بورسیت ایلیوپکتینئال که بترتیب موجب درد در قسمت خارجی لگن و زیر لگن و جلوی لگن میشوند. در مورد بورسیت اولی در مقاله دیگری مفصلا بحث شده است. در این مقاله در مورد دو بورسیت دیگر مطالبی را یاد میگیریم.
آناتومی بورسیت لگن
بورس ها کیسه های بافتی با دیواره بسیار نازک هستند. در بدن انسان این کیسه ها در بین بافت هایی قرار میگیرند که باید روی یکدیگر حرکت کنند.
وظیفه این کیسه ها تسهیل حرکت و لغزیدن این بافت ها در کنار یکدیگر است. در حالت عادی داخل این کیسه ها مایع لغزنده ای وجود دارد که موجب میشود دو سطح روبروی بورس روی یکدیگر بلغزند. بورس ها بیشتر در اطراف مفاصل قرار دارند. التهاب بورس را بورسیت Bursitis میگویند.
سه بورس عمده وجود دارند که موجب بورسیت لگن میشوند. بورس در ناحیه تروکانتریک و بورس ایسکیوگلوتئال و بورس ایلیوپکتینئال.
بورس ایسکیوگلوتئال
عضلات همسترینگ در پشت ران به توسط تاندون خود در بالا به قسمتی از استخوان لگن به نام برجستگی ایسکیوم یا توبرزوزیته ایسکیوم Ischial tuberosity میچسبند.
توبروزیته ایسکیوم پایین ترین قسمت لگن خاصره است و همان قسمتی است که وقتی مینشینیم با زمین تماس دارد. وقتی روی سطحی مینشینیم درست زیر هر طرف باسن در زیر پوست یک استخوان سفت و محکم به دست میخورد که به آن توبروزیته ایسکیوم یا نشیمنگاه میگویند.
در محل اتصال تاندون عضله همسترینگ و توبروزیته ایسکیوم یک بورس وجود دارد.
بورس بین تاندون همسترینگ و توبروزیته ایسکیوم را بورس ایسکیوگلوتئال Ischiogluteal bursa مینامند و وظیفه آن تسهیل حرکت تاندون همسترینگ بر روی توبروزیته ایسکیوم است. التهاب این بورس هم ایجاد نوعی بورسیت لگن در زیر باسن میکند.
بورس ایلیوپسواس
عضله ایلیوپسواس از دو جزء تشکیل شده است. جزء پسواس آن از جلوی مهره های پایینی کمر منشا گرفته و جزء ایلیاک آن از سطح داخلی استخوان ایلیاک لگن شروع میشود.
این عضلات پس از پیوستن به هم پایین آمده و تاندون ایلیوپسواس را درست میکنند. این تاندون از جلوی استخوان لگن عبور کرده و به تروکانتر کوچک استخوان ران میچسبد.
وظیفه عضله و تاندون ایلیوپسواس خم کردن مفصل ران با به جلو آوردن ران و چرخش خارجی مفصل است. بین تاندون ایلیوپسواس و استخوان لگن بزرگترین بورس بدن به نام بورس ایلیوپسواس وجود دارد. التهاب این بورس هم ایجاد نوعی بورسیت لگن در جلوی کشاله ران میکند.
علت بورسیت لگن در ناحیه نشیمنگاه چیست
درد نشیمنگاه دردی است که در زیر باسن درست در محلی از لگن که روی آن مینشینیم حس میشود. شایعترین علت درد نشیمنگاه التهاب بورس زیر توبروزیته ایسکیال لگن است.
توجه به این نکته ضروری است که درد نشیمنگاه با درد در دنبالچه متفاوت است. دنبالچه در پایین ترین قسمت ستون مهره و در وسط دو قسمت باسن و درست بالای مقعد قرار گرفته است.
بر اثر ورزش هایی مانند دویدن، پرش و ضربه زدن تاندون همسترینگ روی توبروزیته ایسکیوم حرکات زیاد و مکرری همراه با سایش دارد و این سایش مکرر میتواند موجب التهاب بورس بین این دو و بروز بورسیت لگن شود.
همچنین نشستن به مدت طولانی بر روی زمین سفت موجب میشود بورس بین تاندون و استخوان ایسکیوم به مدت طولانی فشرده شده و ملتهب شود و این هم از علل بورسیت ران در زیر لگن است
چون از لحاظ تاریخی افرادی که زیاد بافندگی میکرده اند به مدت زیادی در حالت نشسته بوده اند و این بیماری در آنها زیاد دیده میشده است به این بیماری نشیمنگاه بافندگان Weaver’s bottom هم میگویند.
گاهی هم افتادن و زمین خوردن با نشیمنگاه بر روی یک سطح سفت میتواند موجب ضربه به بورس ایسکیوگلوتئال و التهاب آن شود.
علائم بورسیت لگن در نشیمنگاه چیست
مهمترین علامت این بیماری درد در ناحیه باسن و نشیمنگاه و درست زیر توبروزیته ایسکیوم در پایین ترین قسمت لگن و باسن است. این درد در ابتدا ممکن است بعد از مدتی نشستن بیشتر شود و با ایستادن و راه رفتن تخفیف یابد.
در مراحل پیشرفته تر بیماری، درد در حین فعالیت های بدنی و ورزشی مانند دویدن، جهیدن یا لگد زدن بیشتر میشود. وقتی بیماری شدیدتر میشود بیمار ممکن است در همه اوقات درد داشته باشد.
تشخیص این بیماری بیشتر از طریق صحبت با بیمار و معاینه وی صورت میگیرد. ام آر آی میتوان به تائید تشخیص این بیماری کمک کند.
علت و علائم بورسیت ایلیوپسواس
این نوع از بورسیت لگن در کسانی که زیاد میدوند یا پرش میکنند و یا در ورزش هایی که زیاد لگد میزنند مانند فوتبال بیشتر دیده میشود. مهمترین علامت این بورسیت درد در ناحیه کشاله ران است که در موقع راه رفتن و دویدن و خم کردن ران و لگن زدن بیشتر میشود.
درد این افراد در بعضی مواقع بیشتر میشود که از روی آن میتوان به منشا درد پی برد. مثلا درد در حین سوار شدن و پیاده شدن از ماشین یا بالا رو پایین رفتن از پله یا پوشیدن شلوار یا خم کردن پا بیشتر میشود.
درمان بورسیت لگن چیست
اولین اقدام در درمان بورسیت لگن کاهش فعالیت های شدید بدنی و ورزشی و اجتناب از هر حرکت یا موقعیتی است که شدت درد ناحیه لگن را بیشتر میکند.
با اینکار به بدن فرصت داده میشود تا بافت های آسیب دیده و ملتهب را ترمیم کرده و به این صورت دردی که در لگن احساس میشود را از بین ببرد. ادامه ضریات و فشار های مکرر به بورس تنها موجب بدتر شدن التهاب و درد و در نتیجه سخت شدن درمان میشود.
اگر بورسیت لگن بطور ناگهانی و بدنبال ضربه بوجود آمده است سرد کردن محل درد با استفاده از یک کیسه پلاستیکی حاوی خرده های یخ میتواند درد زیر لگن را کاهش دهد. در موارد مزمن، استفاده از گرمای موضعی میتواند مفید باشد.
داروی اختصاصی بنام داروی بورسیت لگن وجود ندارد ولی شدت درد را میتوان با استفاده از داروهای ضد درد و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی کاهش داد.
در مصرف دارو نباید افراط کرد چون گاهی دارو میتواند درد را بصورت کامل از بین ببرد در حالیکه التهاب بورس همچنان وجود دارد. در این حالت بیمار فکر میکند خوب شده است و شروع به فعایت بدنی میکند و این موجب فشار بیشتر به بورس و التهاب بیشتر آن میشود. اثر دارو که تمام شد درد با شدت بیشتری برمیگردد.
بعد از کاهش درد بورسیت لگن باید یک دوره منظم نرمش های کششی به توسط بیمار انجام شود.
مهمترین آنها انجام روزانه نرمش های کششی است که موجب افزایش قدرت انعطاف پذیری تاندون شده و فشار و سایش را بر روی بورس کمتر میکند. بتدریج و با کاهش درد و با افزایش قابلیت انعطاف عضلات، بیمار میتواند به فعالیت های ورزشی برگردد.
در موارد معدودی که درد بیمار با اقدامات ذکر شده کم نشود پزشک اقدام به تزریق کورتیکواستروئید در داخل بورس میکند. این تزریق میتواند التهاب بورس را کم کرده و درد را از بین ببرد.
بسیار بندرت و در صورتی که چند بار تزریق کورتیکواستروئید به بورس نتواند درد را از بین ببرد درمان نهایی عمل جراحی و خروج بورس است.
پیشگیری از بورسیت لگن
از مهمترین راه های پیشگیری از بورسیت رعایت میانه روی در فعالیت های بدنی و ورزش است. باید فعایت بدنی را متناسب با توان بدنی خود انجام دهیم. اگر فکر میکنیم بدن ما توان یک فعالیت را ندارد انجام آن میتواند موجب فشار زیاد به عضلات و تاندون ها و در ننتیجه به بورس شود و ایجاد بورسیت کند.
اگر میخواهیم ورزشی را شروع کنیم باید آن را بسیار به تدریج و به آرامی بیشتر کنیم وگرنه فشار زیادی به تاندون ها و به بورس ها وارد شده و بورسیت لگن ایجاد میشود.
اگر موقع ورزش احساس درد کردیم ورزش را ادامه ندیهیم یا حرکتی را که موجب درد شده است قطع کنیم.
اگر وزن ما زیاد است آن را کم کنیم. وزن زیاد موجب فشار زیاد به تاندون و بورس زیر آن شده و احتمل بروز بورسیت لگن را زیاد میکند.
سعی کنیم انعطاف پذیری مفاصل خود را با انجام نرمش های کششی زیاد کنیم. این کار موجب میشود فشار کمتری به تاندون ها وارد شود و در نتیجه بئرس زیر تاندون ها هم کمتر آسیب میبیند.
اگر میدانیم مفصل ران ما مشکل دارد و سالم نیست در موقع راه رفتن از عصا استفاده کنیم وگرنه فشار زیادی به تاندون های اطراف مفصل وارد شده که این فشار مستقیما به بورس اعمال میشود و در نهایت منجر به بروز بورسیت لگن میگردد.