اسکولیوز نوعی ناهنجاری در ستون فقرات است که با انحنای جانبی غیرطبیعی و معمولاً به شکل «S» یا «C» در ستون فقرات مشخص میشود.
این مشکل اغلب در دوران کودکی یا نوجوانی شروع میشود و میتواند به دلایل ژنتیکی، مشکلات عصبی-عضلانی، یا حتی علل ناشناخته که به آن «اسکولیوز ایدیوپاتیک» میگویند ایجاد شود.
بیماری اسکولیوز اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود به خوبی قابل کنترل و درمان است اما در صورت عدم درمان ممکن است منجر به مشکلات جدی‌تری مانند درد مزمن کمر، کاهش عملکرد ریوی و کاهش کیفیت زندگی شود.
روش‌های درمانی برای اسکولیوز یا کجی ستون فقرات بسته به شدت و نوع آن متفاوت هستند و شامل تمرینات اصلاحی کمر و استفاده از بریس و جراحی‌است.
تشخیص به موقع و انتخاب روش درمانی مناسب میتواند در کاهش عوارض اسکولیوز و حفظ سلامت ستون فقرات موثر باشد.
اسکولیوز چه انواعی دارد
بیماری اسکولیوز انواع مختلفی دارد که بر اساس سن، علت و شکل انحراف طبقه‌بندی میشود. شناخت انواع مختلف اسکولیوز برای تعیین روش درمانی مناسب بسیار اهمیت دارد. مهمترین انواع اسکولیوز عبارتند از
اسکولیوز ایدیوپاتیک (ناشناخته)
این نوع شایع‌ترین نوع اسکولیوز است و علت مشخصی ندارد. اسکولیوز ایدیوپاتیک معمولا در دوران کودکی یا نوجوانی ظاهر میشود و بر اساس سن به سه دسته تقسیم میشود:
ایدیوپاتیک نوزادی: این نوع اسکولیوز در کودکان زیر سه سال بروز میکند و ممکن است با رشد کودک بهبود یابد یا در برخی موارد بدتر شود.
ایدیوپاتیک نوجوانی: در سنین بین ۱۰ تا ۱۸ سالگی مشاهده میشود و بیشتر، در دوران رشد سریع نوجوانان بروز میکند. این نوع اسکولیوز بیشتر در دختران مشاهده میشود.
ایدیوپاتیک بزرگسالی: این نوع اسکولیوز پس از دوران بلوغ و معمولاً در سنین بزرگسالی دیده میشود و ممکن است به دلایل مختلفی از جمله فرسایش و تخریب ستون فقرات با افزایش سن ایجاد شود.
اسکولیوز مادرزادی
این نوع اسکولیوز از بدو تولد به دلیل نقص‌های ساختاری در مهره‌ها یا اتصال غیرطبیعی مهره‌ها به یکدیگر ایجاد میشود. نقص‌های ساختاری میتوانند شامل چسبیدن مهره‌ها به هم، تغییر شکل مهره‌ها یا رشد غیرعادی مهره‌ها باشند. این وضعیت ممکن است با افزایش سن و رشد کودک تشدید شود و اغلب نیاز به درمان‌های جراحی دارد.
اسکولیوز نوروموسکولار
اسکولیوز نوروموسکولار به دلیل اختلالات عصبی و عضلانی ایجاد میشود و در افرادی که به بیماری‌هایی مانند دیستروفی عضلانی، فلج مغزی، اسپینا بیفیدا، یا آسیب‌های نخاعی مبتلا هستند، شایع‌تر است.
در این نوع، عضلات و اعصاب ستون فقرات توانایی پشتیبانی از آن را ندارند، که منجر به انحراف جانبی میشود. این نوع اسکولیوز معمولا شدید است و ممکن است نیاز به درمان جراحی داشته باشد.
اسکولیوز دژنراتیو (فرسایشی)
این نوع اسکولیوز بیشتر در بزرگسالان و سالمندان دیده میشود و ناشی از تغییرات فرسایشی در ستون فقرات به دلیل افزایش سن، آرتروز و تحلیل دیسک‌ها است.
با بالا رفتن سن بتدریج دیسک‌ها و مفاصل دچار تحلیل و ساییدگی میشوند و این تغییرات میتواند منجر به انحراف جانبی ستون فقرات شود. اسکولیوز دژنراتیو ممکن است باعث درد و کاهش توانایی حرکتی شود.
اسکولیوز عملکردی (غیرساختاری)
این نوع اسکولیوز به دلیل مشکلات غیر ساختاری ستون فقرات ایجاد میشود و ستون فقرات به خودی خود هیچ‌گونه انحراف یا نقصی ندارد.
برای مثال کوتاه بودن یک پا یا اسپاسم‌های عضلانی میتواند منجر به انحراف موقت ستون فقرات شود. این نوع اسکولیوز ستون فقرات با اصلاح علت زمینه‌ای میتواند بهبود یابد و نیازی به درمان‌های اضافه ندارد.
اسکولیوز جبرانی
در این نوع، کجی ستون فقرات به عنوان یک پاسخ جبرانی به مشکل دیگری در بدن ایجاد میشود. بطور مثال در صورتی که فرد دچار انحراف در لگن یا کوتاه بودن یک پا باشد بدن برای حفظ تعادل خود ممکن است ستون فقرات را به‌طور موقت منحرف کند. این انحراف با رفع مشکل اصلی برطرف میشود.
علائم اسکولیوز چیست
بیماری اسکولیوز معمولا در دوران کودکی یا نوجوانی شروع میشود و اگر به موقع تشخیص و درمان نشود ممکن است به مرور پیشرفت کرده و به مشکلات بیشتری منجر شود. علائم اسکولیوز از فردی به فرد دیگر متفاوت است و میتواند از خفیف تا شدید تغییر کند. مهمترین علائم اسکولیوز عبارتند از
عدم تقارن در شانه‌ها
یکی از اولین علائم اسکولیوز عدم تقارن در شانه‌ها است. افراد مبتلا ممکن است یک شانه‌شان بالاتر یا پایین‌تر از دیگری به نظر برسد. این عدم تقارن ممکن است باعث شود که فرد در حالت عادی به نظر نرسد و همین مسئله میتواند اولین زنگ خطر برای والدین یا اطرافیان باشد.
برآمدگی یا برجستگی در یک طرف کمر
بیماری اسکولیوز ممکن است باعث برآمدگی در یک سمت کمر شود، زیرا ستون فقرات به یک طرف منحرف میشود و این انحراف ممکن است باعث برجستگی یا برآمدگی در پشت یا پهلوها گردد. این تغییرات بیشتر در افرادی که اسکولیوز شدید دارند، دیده میشود و بخصوص در هنگام خم شدن به جلو بیشتر معلوم است.
کجی در ناحیه لگن و عدم تقارن در پاها
در افرادی که اسکولیوز دارند لگن ممکن است به سمت یک طرف بدن کج شود. این تغییر ممکن است باعث ایجاد عدم تقارن در طول پاها نیز بشود، یعنی یک پا ممکن است بلندتر از دیگری به نظر برسد که این مسئله میتواند بر نحوه‌ی حرکت و ایستادن فرد تأثیر بگذارد.
کاهش تعادل و خستگی عضلات
به علت انحراف ستون فقرات و فشار نامتوازن روی عضلات، افراد مبتلا به اسکولیوز معمولا دچار خستگی زودهنگام در عضلات کمر و پشت میشوند. این خستگی میتواند به درد مزمن در ناحیه‌ی پشت منجر شود.
مشکل در تنفس و عملکرد ریه‌ها
در موارد شدید اسکولیوز، انحنای ستون فقرات میتواند بر حجم قفسه سینه تاثیر بگذارد و عملکرد ریه‌ها را محدود کند. این مسئله ممکن است باعث بروز مشکلات تنفسی در بعضی از بیماران شود.
درد در ناحیه پشت و گردن
گرچه درد کمر در موارد خفیف اسکولیوز شایع نیست اما در موارد پیشرفته انحراف ستون فقرات ممکن است باعث درد در ناحیه گردن و پشت شود. این دردها به دلیل فشار ناشی از عدم تقارن بر روی دیسک‌ها و عضلات ایجاد میشود.
تشخیص اسکولیوز چگونه است
تشخیص اسکولیوز معمولا توسط پزشک یا متخصص ستون فقرات انجام میشود و شامل بررسی بالینی و تصویربرداری است. هدف از تشخیص، شناسایی شدت و نوع انحراف ستون فقرات برای برنامه‌ریزی درمان مناسب است.
اولین قدم در تشخیص اسکولیوز ستون فقرات معاینه است. پزشک معمولا از بیمار میخواهد در حالت ایستاده قرار بگیرد و به وضعیت شانه‌ها، کمر و لگن توجه میکند.
بعد بیمار خم میشود و پزشک به دنبال علائمی از عدم تقارن یا برآمدگی در کمر میگردد. یکی از تست‌های رایج در این مرحله، تست خم شدن آدامز است که به کمک آن پزشک میتواند انحراف ستون فقرات را بهتر مشاهده کند.
رادیوگرافی از مهمترین ابزارهای تشخیص اسکولیوز است. با کمک رادیوگرافی از ستون فقرات در حالت‌های مختلف عکسبرداری میشود تا شدت و زاویه انحراف مشخص شود. زاویه کوب (Cobb Angle) یکی از معیارهای رایج برای اندازه‌گیری میزان انحراف ستون فقرات است و به پزشک کمک میکند که نوع و شدت اسکولیوز را تشخیص دهد.
در مواردی که پزشک به مشکلات پیچیده‌تری در ستون فقرات یا اعصاب مشکوک باشد، ممکن است از ام‌آر‌آی یا سی‌تی اسکن استفاده شود. این روش‌ها تصویر دقیقی از بافت‌های نرم و استخوان‌ها ارائه می‌دهند و به تشخیص دقیق‌تر کمک می‌کنند.
اسکن سه‌بعدی ستون فقرات یکی از جدیدترین روش‌های تصویربرداری است که میتواند اطلاعات دقیقی از وضعیت انحراف ستون فقرات ارائه دهد. این تکنولوژی به ویژه برای برنامه‌ریزی درمان‌های پیچیده‌تر یا پیش‌بینی روند پیشرفت اسکولیوز مفید است.
درمان اسکولیوز
تصمیم‌گیری برای درمان اسکولیوز ستون فقرات به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله شدت و نوع انحراف ستون فقرات، سن بیمار، و میزان پیشرفت بیماری.
درمان‌ها را میتوان به دو دسته کلی غیرجراحی و جراحی تقسیم کرد. هدف اصلی درمان جلوگیری از پیشرفت انحراف و کاهش علائم بیماری است.
تصمیم گیری برای درمان انحراف ستون فقرات
تصمیم گیری برای نوع درمان اسکولیوز به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهم ترین آنها شدت قوس جانبی ستون فقرات است و اینکه آیا فرد هنوز در حال رشد است یا بلوغ کامل شده و رشد بدنی او تمام شده است.
این بیماری در مدت چند سالی که بچه بالغ میشود پیشرفت کرده و شدت آن بیشتر میشود و بعد از پایان بلوغ معمولا پیشرفت آن متوقف میشود پس این نکته که بیمار در زمان رشد بلوغ است یا بلوغ را به پایان رسانده است برای درمان بسیار مهم است.
هر چه بیماری که دچار اسکولیوز است جوانتر باشد مشکلات بیشتری دارد چون زمان بیشتری برای رشد دارد و نتیجتا زمان بیشتری هم برای پیشرفت شدت اسکولیوز دارد. هر چه قوس اسکولیوز در ستون فقرات بالاتر باشد بیمار مشکلات بیشتری خواهد داشت.
◄ وقتی که شدت انحراف ستون مهره زیر ۲۰ درجه است یا سن بچه نزدیک سن بلوغ است پزشک ارتوپد معمولاً فقط بیمار را تحت نظر گرفته و درمانی انجام نمیدهد. در این موارد پزشک معالج هر ۶-۳ ماه از بیمار عکسبرداری کرده و شدت قوس را اندازه گیری میکند تا اگر قوس شدیدتر شد درمان مناسب را انجام دهد.
◄ اگر شدت قوس ستون مهره بین ۴۵-۲۵ درجه باشد و بچه هنوز در حال رشد باشد پزشک ارتوپد معمولاً از بریس استفاده میکند. هدف از استفاده از بریس در این وارد اینست که تا کامل شدن بلوغ فرد از بیشتر شدن شدت قوس جانبی ممانعت به عمل آید. بریس ها وسایلی هستند که به دور کمر و تنه بسته میشوند.
گاهی در بیمارانی که سن کمی دارند ممکن است پزشک معالج تصمیم بگیرد موقتا از بریس استفاده کند تا وقتی سن وی کمی بیشتر شد عمل جراحی را انجام دهد.
معمول ترین بریسی که در درمان اسکولیوز بکار میرود بریس میلواکی است که از ناحیه لگن تا گردن فرد را میگیرد و از کنار هم به قفسه سینه فشار میاورد تا انحراف جانبی را اصلاح کند.
این بریس باید تا پایان بلوغ پوشیده شود و در آن زمان در یک بازه زمانی ۱۲-۶ ماه کم کم کنار گذاشته شود.
◄ اگر شدت قوس ستون مهره بیش از ۴۵ درجه باشد و بچه هنوز در حال رشد باشد پزشک معالج ممکن است توصیه به عمل جراحی کند.
◄ در قوس های بیش از ۵۵-۵۰ درجه حتی وقتی سن رشد بچه کامل شده است ممکن است عمل جراحی انجام شود. در مواردی هم که علیرغم استفاده از بریس شدت انحراف جانبی ستون مهره همچنان رو به افزایش است هم از عمل جراحی استفاده میشود.
مورد دیگری که از عمل جراحی برای درمان اسکولیوز استفاده میشود وقتی است که بدنبال بیماری های عصبی یا عضلانی ایجاد شده باشند. این اسکولیوز ها معمولا پیشرونده بوده و به درمان با بریس جواب مناسبی نمیدهند.
روش‌های غیرجراحی درمان انحراف ستون فقرات
روش‌های غیرجراحی معمولا در موارد خفیف تا متوسط اسکولیوز ستون فقرات استفاده میشوند و برای بیمارانی که در حال رشد هستند و یا انحنای خفیفی دارند مناسب‌ترند.
بریس (Brace)
بریس‌ها نوعی وسیله حمایتی هستند که برای کودکان و نوجوانان در حال رشد با انحنای متوسط ستون فقرات تجویز میشوند. این وسیله با ثابت نگه داشتن ستون فقرات در یک موقعیت خاص، جلوی پیشرفت انحراف را میگیرد.
بریس اسکولیوز معمولاً به مدت 16 تا 23 ساعت در روز استفاده میشود و بسته به شدت انحراف و سرعت رشد بیمار، مدت زمان استفاده از آن متفاوت است. بریس بوستون و بریس میلواکی از انواع رایج بریس‌ها هستند.
فیزیوتراپی و تمرینات اصلاحی و ورزش برای انحراف ستون فقرات
فیزیوتراپی در اسکولیوز با هدف تقویت عضلات و بهبود تعادل ستون فقرات انجام میشود. تمرینات خاصی مانند روش شروث (Schroth Method) که برای اصلاح وضعیت و تقویت عضلات مورد استفاده قرار میگیرد، میتواند در کاهش علائم و پیشگیری از پیشرفت بیماری موثر باشد.
این تمرینات معمولاً توسط فیزیوتراپ ها آموزش داده میشود و بیماران باید به طور منظم آنها را انجام دهند.
ماساژ درمانی
ماساژ درمانی ممکن است برای کاهش درد در بیماران اسکولیوز استفاده شود. البته این روش درمان قطعی اسکولیوز نیست و بیشتر برای کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی کاربرد دارد.
درمان‌های مکمل و دارو
در اسکولیوز خفیف یا متوسط درمان‌های مکمل مانند طب سوزنی، یوگا، و برخی داروهای مسکن میتوانند در کاهش درد مفید باشند. این درمان‌ها بیشتر به عنوان روش‌های حمایتی در کنار سایر روش‌های درمانی به کار می‌روند.
روش‌های جراحی
جراحی معمولا در مواردی انجام میشود که انحراف ستون فقرات شدید باشد (معمولاً بالای 45 درجه) یا اسکولیوز به سرعت در حال پیشرفت باشد و سایر روش‌های غیرجراحی اثربخش نباشند. هدف اصلی جراحی، کاهش انحراف و جلوگیری از پیشرفت بیشتر است.
جراحی فیوژن ستون فقرات (Spinal Fusion)
فیوژن ستون فقرات، رایج‌ترین نوع جراحی اسکولیوز است که در آن مهره‌های منحرف شده به یکدیگر متصل میشوند. این عمل با استفاده از میله‌ها، پیچ‌ها و پلیت‌ها انجام میشود و مهره‌ها با گذر زمان به هم جوش می‌خورند.
این نوع جراحی به اصلاح انحراف کمک کرده و ستون فقرات را در وضعیت بهتری تثبیت میکند. جراحی فیوژن ستون فقرات به دلیل پیچیدگی آن نیاز به تخصص ویژه‌ای دارد و بیمار بعد از عمل نیاز به مراقبت و فیزیوتراپی دارد.
جراحی با میله‌های رشد پذیر (Growing Rods)
این روش جراحی برای کودکان در حال رشد استفاده میشود که انحنای شدیدی دارند. در این روش میله‌های متحرکی در ستون فقرات قرار داده میشوند که با رشد کودک میتوان آنها را بلندتر کرد. میله‌ها به صورت دوره‌ای تنظیم میشوند تا با رشد کودک هماهنگ باشند و از پیشرفت اسکولیوز جلوگیری کنند.
جراحی با سیستم مغناطیسی (MAGEC System)
در روش MAGEC، میله‌های مغناطیسی قابل تنظیم در ستون فقرات قرار داده میشوند که بدون نیاز به جراحی اضافی و تنها با یک دستگاه مغناطیسی از بیرون تنظیم میشوند. این روش برای کودکان مناسب است و از نیاز به جراحی‌های متعدد جلوگیری میکند.
ورتبروپلاستی (Vertebral Body Tethering)
این روش جراحی نسبتا جدید است که در آن از طناب‌های مخصوص برای کشیدن و تنظیم مهره‌ها استفاده میشود.
این نوع از ورتبروپلاستی بیشتر برای نوجوانانی که هنوز در حال رشد هستند و اسکولیوز آنها در حال پیشرفت است، کاربرد دارد و مزیت آن نسبت به همجوشی ستون فقرات، حفظ حرکت و انعطاف‌پذیری در مهره‌ها است.
مراقبت های بعد از عمل جراحی اسکولیوز چیست
اسکولیوز به معنای تغییر شکل غیر طبیعی ستون فقرات بصورت انحراف جانبی است. بیماران مبتلا به این بیماری ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشند.
جراحی اسکولیوز عملی پیچیده است و موفقیت آن تا حد زیادی بسته به مهارت جراح و ارتباط مناسب بین پزشک و بیمار و همکاری بیمار با دستورات پزشک دارد.
در این جراحی بیمار بعد از ۶ هفته، سه ماه، ۶ ماه و یک سال و بعد از آن هر ۵ سال یک بار به پزشک معالج خود مراجعه میکند. در این مراجعات بیمار به توسط پزشک معاینه شده و ممکن است از ستون مهره وی رادیوگرافی به عمل آید.
اصول مراقبت های بعد از جراحی از نظر حرکات
در حین عمل جراحی اسکولیوز، پزشک جراح قوس جانبی ستون مهره را تا حد امکان اصلاح کرده و سپس یک یا دو میله فلزی را در کنار ستون مهره گذاشته و آن را به بسیاری از مهره ها متصل میکند تا بدین وسیله مهره ها در وضعیت جدید ثابت بمانند.
البته این میله نمیتواند بطور کامل جلوی حرکات میلیمتری مهره ها را بگیرد. این حرکات مکرر ولی خفیف میتوانند در نهایت موجب خستگی فلز میله شده و آن را بشکنند.
به همین علت پزشک جراح برای نگه داشتن مهره ها در وضعیت تصحیح شده فقط به میله اتکا نکرده بلکه مهره ها را با استفاده از پیوند استخوان به هم جوش میدهد. حدود سه ماه طول میکشد تا این مهره ها به هم سفت شده و جوش بخورند ولی تا ۱۲-۹ ماه این اتصال قوی نیست.
با جوش خوردن مهره ها دیگر فشاری به میله فلزی وارد نمیشود. تا وقتی مهره ها بطور کامل به هم جوش نخورده اند بیمار باید در وارد کردن فشار زیاد به ستون مهره (بخصوص چرخیدن و خم شدن) احتیاط کند چون این فشار ها ممکن است موجب حرکت زیاد مهره ها و در نتیجه شکسته شدن میله شوند.
اینکه بیمار بعد از جراحی تا چه حد میتواند حرکت کند و فعالیت های روزانه خود را انجام دهد بطوریکه به مهره ها و میله فشار بیش از حدی وارد نشود متفاوت بوده و تا حد زیادی بسته به وضعیت بیمار، تعداد مهره های گرفتار و نوع عمل جراحی و بسیاری عوامل دیگر دارد.
پزشک معالج با در نظر گرفتن این عوامل توصیه های لازم را به بیمار میکند. با این حال میتوان بطور تقریبی نکاتی را ذکر کرد.
اعدادی که در زیر میایند تقریبی بوده و ممکن است بسته به بیمار متفاوت باشند. بیمار باید با پزشک خود صحبت کرده و اطلاعات دقیق تر را از وی بگیرد.
مراقبت های بعد از عمل جراحی اسكولیوز به سه بازه زمانی تقسیم میشوند. در زیر در مورد مراقبت های مورد نیاز در هر دوره به تفصیل بحث میشود.
مراقبت های شش هفته اول بعد از جراحی
مراقبت از زخم جراحی : پانسمان روی زخم جراحی باید هر روز تعویض شود. وقتی زخم خشك شده و دیگر ترشحی نداشت نیازی به پانسمان نخواهد داشت. بخیه ها ممكن است جذبی باشند و اگر نباشند معمولا بعد از 3-2 هفته به توسط پزشك یا پرستار خارج میگردند.
زخم جراحی تا مدت ها ممكن است كمی احساس سوزش داشته باشد، ممكن اس به نور خورشید حساس باشد، ممكن است پوست اطراف آن كمی بیحس باشد و ممكن است پوست در ناحیه زخم بهبود یافته جراحی كمی بیش از حد رشد كند.
حمام : در دو هفته اول بیمار قسمت های مختلف بدن خود را بصورت جداگانه و با لیف یا یك تكه پارچه یا با اسفنج میشوید. بعد از دو هفته میتوان از دوش استفاده كرد و بیمار بعد از چهار هفته میتواند از وان استفاده كند.
فعالیت بدنی : بعد از جراحی بیمار میتواند هر اندازه كه خواست بنشیند ولی باید تشویق شده تا زیاد راه برود. هر وقت بیمار احساس راحتی كرد میتواند از پله هم بالا و پایین برود.
در این مدت چیزی بیش از یك كیلوگرم بلند نكند. به طرفین نچرخد و خم نشود. اگر میخواهد چیزی را از زمین بلند كند بنشیند و آن را در دست بگیرد و سپس بلند شود. به شكم دراز نشود. همچنین رانندگی تا 6 هفته بعد از جراحی ممنوع است
- میتواند از توالت صندلی دار استفاده كند
- میتواند در صندلی ماشین بنشیند ولی كمی پشتی صندلی را به عقب بدهد
- برای كاهش درد پزشك معالج معمولا از استامینوفن یا كدئین استفاده میكند. از ضد التهاب ها مانند ایبوپروفن، ناپروكسن، سلكوكسیب نباید استفاده كرد چون این داروها میتوانند فیوژن مهره ها را به تاخیر اندازند
- بیمار میتواند غذای معمولی بخورد. البته مصرف غذای پر پروتئین ترمیم را تسریع میكند
- بیماران بعد از جراحی معمولا نیازی به بریس ندارند. اگر لازم باشد از بریس استفاده شود در 4-2 ماه اول بعد از جراحی و فقط موقع نشست یا راه رفتن پوشیده میشود
- بیمار نباید سیگار بكشد چون موجب تاخیر در بهبود فیوژن مهره ها میگردد
مراقبت های 6 هفته تا 3 ماه بعد از جراحی
- در این بازه زمانی بیمار سعی میكند تند تر راه برود. بیشتر از پله استفاده كند و با دوچرخه ثابت ورزش كند. میتوان روزی 5-3 با ورزش آئروبیك سبك انجام داد
- بیمار میتواند اشیاء تا 5 كیلوگرم را بلند كند
- بیمار میتواند خم شود و بچرخد ولی در حین انجام این حركات نباید چیزی را بلند كند
- بیمار میتواند استخر برود ولی شنا نكرده و فقط در آب راه برود
مراقبت های 3 ماه تا 6 ماه بعد از جراحی
- در ماه سوم بعد از جراحی بیمار میتواند در جای خود جهش كند و در استخر آرام شنا كند
- در ماه چهارم میتوان شدت و میزان جهش و شنا را بیشتر كرد
- بیمار در ماه 6-5 میتواند از لحاظ میزان فعالیت های بدنی به حالت زندگی قبل از جراحی برگردد. البته باید دقت كرد كه برای انجام هر كاری آن را آرام و بتدریج انجام دهد تا بدن وی بتواند كم كم خود را با شرایط جدید وفق دهد. از كارهایی كه با كمر خمیده به جلو فشار زیادی به كمر میندازند باید اجتناب كرد
- بعد از گذشت 12-9 ماه و با تایید جوش خوردن مهره ها به توسط پزشك معالج، بیمار میتواند بسیاری از ورزش ها حتی اسكی ، كوهنوردی، فوتبال، بسكتبال و دویدن را انجام دهد. البته بعضی ورزش ها كه نیاز به انعطاف زیاد ستون مهره دارند مانند ژیمناستیك و بعضی ورزش ها كه ضربات شدیدی به بدن وارد میكنند مانند ورزش های رزمی مناسب بیمار نیستند