یکی از مهمترین اقداماتی که هر شهروند باید بداند کمک های اولیه شکستگی است. او باید بداند وقتی با بیماری که مشکوک به شکستگی است برخورد میکند دقیقا چه اقداماتی انجام دهد تا احتمال بروز آسیب بیشتر کم شود تا پس از آن بیمار به مرکز درمانی منتقل شود.
مراحل کمک اولیه به بیمار شکستگی چیست
این مقاله تلاش میکند تا وقتی بیماری را با وضعیت زیر میبینید بتواند به او کمک کنید.
وضعیت : شما فردی را میبینید که زخم واضحی نداشته و هوشیار است و نفس میکشد ولی به عللی به نظرتان میرسد دست یا پایش شکسته است.
در صورت مواجه شدن با این وضعیت باید اقدامات زیر را بترتیب انجام دهید
- فورا با اورژانس تماس بگیرید
- به بیمار اطمینان دهید که مراقب او هستید
- وقتی مطمئن نیستید که آیا اندام مورد نظر شکسته است یا خیر با آن مانند یک اندام شکسته رفتار کنید
- اندام آسیب دیده را فقط در موارد ضروری حرکت داده و از حرکت دادن بی مورد و مکرر آن اجتناب کنید
- اولویت اول در مواجهه با یک بیمار بدحال کنترل هوشیاری، تنفس، فشار خون و خونریزی بیمار است. پس اگر بیمار بیهوش است، نفس نمیکشد یا اختلالی در تنفس دارد، نبض وی ضعیف شده یا نمیزند و یا اگر خونریزی از زخم دارد اول باید به این مشکلات رسیدگی شود و پس از آن اقدامات اولیه در مورد شکستگی صورت گیرد
- اندام مشکوک به شکستگی باید بیحرکت شود. این بیحرکتی را میتوان با بستن اندام به تنه یا اندام مقابل و یا با آتل گیری انجام داد
برای اینکه بتوانید این اقدامات را انجام دهید اول باید به شکستگی شک کنید و بعد کمک های اولیه را انجام دهید.
شک به شکستگی
برای اینکه مراقبت های اولیه را برای بیماری که دچار شکستگی شده انجام دهیم ابتدا باید ارزیابی کنیم. باید ببینیم آیا اندام مورد نظر شکسته شده است یا خیر. وقتی با فردی مواجه میشویم که ضربه دیده است با دیدن علائم زیر به شکستگی مشکوک میشویم
- تغییر شکل اندام
- تورم در اندام
- بیرون زدگی استخوان شکسته از پوست
- درد شدید در اندام
- درد استخوان وقتی با دست یا انگشت بر روی آن فشار میاورید
- فرد نمیتواند بطور ارادی اندام خود را حرکت دهد
- حرکت غیر طبیعی یا صدای غیر طبیعی در اندام
- در شکستگی ستون مهره ممکن است حس و حرکت دست ها یا پا ها از بین برود
درمان اولیه شکستگی چیست
مهمترین مراقبت اولیه در مورد یک اندام شکسته شده بیحرکت کردن آن است. هدف از بیحرکت کردن اندام شکسته شده اینست که
- بیحرکتی درد بیمار را کاهش میدهد
- بیحرکتی مانع از بیشتر شدن آسیب اندام میگردد
این بیحرکتی را میتوان به دو صورت انجام داد
- آتل گرفتن اندام شکسته شده
- بستن اندام فوقانی شکسته شده به تنه و یا اندام تحتانی شکسته شده به اندام مقابل
آتل بندی شکستگی چگونه انجام میشود
مهمترین مراقبت اولیه در مورد یک اندام شکسته شده یا مشکوک به شکستگی بیحرکت کردن آن است و مناسب ترین راه برای بیحرکت کردن اولیه اندام، استفاده از آتل یا اسپلینت است.
آتل یا اسپلینت وسیله ای است که یا از قبل برای این منظور درست شده و یا فرد کمک کننده آنرا با استفاده از وسایلی که در محیط حادثه در دسترس است میسازد و سپس با بستن آن به اندام آن را حمایت کرده و موجب بیحرکتی آن میشود.
مراحل بیحرکت کردن اندام با آتل عبارتست از
آمادگی
♦ به بیمار اطمینان دهید که از او مراقبت میکنید
♦ لباس های تنگ را از روی اندام کنار زده و باز کنید. لباس های تنگ موجب ایجاد مشکلات عروقی برای اندام آسیب دیده میشود.
اندام نباید تحت فشار بیرونی باشد پس باید هر لباسی را که از بیرون، اندام را تحت فشار قرار میدهد از بدن وی خارج کرد. البته پای بیمار را اگر در پوتین است درنیاورید مگر اینکه خونریزی فعال داشته باشد. پوتین خود بهترین آتل برای یک پای شکسته است
♦ جواهرات را از اندام درآورده و در جیب فرد بگذارید و به وی بگویید که این کار را به این منظور انجام میدهید که اگر اندام متورم شد به وسیله جواهرات تحت فشار قرار نگیرد
مواد را برای درست کردن آتل بدست آورید
♦ یک تخته چوب بلند، یک شاخه بلند درخت، یک چتر، یک چوبدستی یک روزنامه لوله شده و یا هر چیزی که به اندازه کافی سفت باشد و درازای آن به حدی باشد که یک مفصل بالا و یک مفصل پایین استخوان شکسته شده را بیحرکت کند مفید است.
اگر هیچ چیزی پیدا نشد میتوان اندام فوقانی را به قفسه سینه و اندام تحتانی را به اندام مقابل بست
♦ روی آتل را با چیزی نرم مانند لباس، پارچه، حوله و یا حتی برگ درختان بپوشانید
♦ یک ریسمان برای بستن آتل پیدا کنید. این ریسمان میتواند نواری از لباس، یک کمربند یا بند پوتین باشد
وضعیت عروقی اندام در زیر محل آسیب را بررسی کنید
♦ رنگ پریده بودن پوست و یا کبود شدن پوست ممکن است نشانه اختلال عروقی باشد
♦ ناخن فرد را بین شست و سبابه خود بفشارید تا سفید شود و سپس آن را رها کنید. اگر رنگ قرمز آن دیر برگشت کرد میتواند نشانه اختلال عروقی باشد
♦ سرد بودن اندام آسیب دیده در مقایسه با اندام مقابل میتواند نشانه آسیب عروقی باشد
♦ از فرد آسیب دیده بپرسید آیا در اندام خود احساس سرما یا گزگز میکند. احساس گزگز و یا سرما در اندام آسیب دیده میتواند نشانه آسیب عروقی باشد
♦ اگر علائمی از اختلالات عروقی که ذکر شد در اندام وجود داشته باشد وضع بیمار وخیم است و باید در رساندن وی به نزدیکترین مرکز درمانی عجله کرد
آتل را ببندید
♦ اگر شکستگی باز است سعی نکنید استخوان بیرون زده از پوست را به سر جای اول برگردانید. فقط روی آن را پانسمان کنید.
جازدن استخوان ممکن است به عروق و اعصاب اندام صدمه وارد کرده و احتمال عفونت را هم بیشتر میکند
♦ اندام را در همان وضعیتی که قرار دارد آتل کنید. سعی نکنید استخوان ها را جا بیندازی. جااندازی به توسط شما ممکن است به عروق و اعصاب اندام صدمه بزند
♦ دو آتل در دو طرف اندام آسیب دیده قرار دهید بطوریکه از مفصل بالا و پایین آن اندام هم عبور کند. بطور مثال برای آتل کردن ساعد باید آتل تا بالاتر از آرنج و تا پایین تر از مچ دست امتداد یابد
♦ بین آتل و اندام حتما باید وسایل نرمی را که پیدا کرده اید بگذارید تا به پوست و عروق آن فشاری وارد نشود. بطور مثال باید ابتدا دور تا دور تخته چوب را با پارچه نرم بپوشانید بطوریکه پارچه نرم بین آتل و اندام قرار گیرد.
این کار با این هدف انجام میشود که اندام به علت سفتی آتل آسیب نبیند. در نقاطی که استخوان های اندام درست زیر پوست است ( مانند اطراف مفاصل) پارچه نرم بیشتری بگذارید
♦ آتل را با ریسمان به اندام ببندید ولی خیلی سفت نبندید چون به عروق اندام فشار وارد میشود. فقط آنقدر سفت که اندام به توسط آتل بیحرکت شده و بین آتل و اندام حرکتی نباشد. این بستن با دو ریسمان پایین و دو ریسمان بالای محل شکستگی صورت میگیرد
♦ گره ریسمان را بر روی آتل بزنید نه بر روی پوست اندام. با این کار فشار کمتری به اندام وارد میشود.
آتل را امتحان کنید که سفت بسته شده نباشد
♦ ریسمان ها باید آنقدر سفت باشند که آتل را محکم کنار اندام نگه دارند
♦ جریان خون اندام را مجددا بررسی کنید. اگر بعد از بستن آتل جریان خون دچار مشکل شده باشد ریسمان را شل تر کنید
اندام فوقانی آتل شده را به گردن آویزان کنید
- برای آویزان کردن اندام از یک تکه پارچه، ریسمان یا کمربند استفاده کنید
- دست باید طوری به گردن آویزان شود که مفصل مچ کمی بالاتر از مفصل آرنج قرار بگیرد
در شکستگی های ستون فقرات، گردن و تنه بیمار را به هیچ وجه حرکت ندهید مگر برای انجام اقدامی که برای حفظ جان وی ضروری باشد. یک پارچه لوله شده را زیر گودی کمر و زیر گردن وی قرار دهید تا راحت تر باشد. در دو طرف سر وی دو جسم حجیم قرار دهید تا سر وی به طرفین حرکت نکند.
در مواردی که وسیله ای برای آتل گیری در دسترس نیست اندام فوقانی آسیب دیده را با یک تکه پارچه به تنه و اندام تحتانی آسیب دیده را با یک تکه پارچه به اندام مقابل ببندید. در انجام این روش به نکات زیر دقت داشته باشید
بستن اندام آسیب دیده باید آنقدر سفت باشد که مانع حرکت آن شود ولی نه آنقدر که مانع جریان خون اندام گردد
اگر اندام های تحتانی را به هم میبندید بین دو قوزک و بین دو زانو به اندازه کافی پارچه نرم بگذارید تا فشاری را بر روی هم وارد نکنند
- گره پارچه را روی اندام سالم بزنید
در زیر تصاویر مربوط به روش های مختلف بیحرکت اندام نشان داده شده است.
برای بیحرکتی موقت اندام شکسته در هر کجای اندام فوقانی بخصوص در شانه، میتوان آن را با استفاده از یک تکه پارچه بزرگ به تنه متصل کرد. در تصاویر بالا روش های مختلفی به این منظور نشان داده شده است
احیاء اولیه بیمار در شکستگی چگونه است
منظور از احیاء اولیه بیمار مبتلا به شکستگی، کلیه اقدامات و کمک های اولیه ای است که باید برای کنترل عوامل مهمتر از شکستگی انجام شود. مهمترین آنها زنده نگه داشتن بیمار و کنترل زخم همراه شکستگی است.
اهمیت آسیب های همراه شکستگی
وقتی بیماری بدنبال یک تصادف اتومبیل دچار شکستگی استخوان ران میشود ممکن است دچار آسیب شدید قفسه سینه هم شده باشد.
اتفاقا این آسیب قفسه سینه ممکن است خطرات جانی بیشتری از خود شکستگی برای بیمار ایجاد کند. شکستگی ران حداکثر ممکن است بد جوش بخورد و یا اصلا جوش نخورد ولی آسیب قفسه سینه ممکن است موجب اختلال شدید تنفسی در بیمار شده و جان بیمار را در معرض خطر قرار دهد.
مشکلات مشابهی ممکن است بر اثر ضربه به مغز یا شکم یا سیستم گردش خون بدنبال ضربه برای بیمار ایجاد شود که میتواند جان او را در معرض خطر قرار داده و اهمیت آنها از شکستگی بیشتر باشد.
پس اولین اولویت در مواجهه با بیمار، بررسی سیستم های حیاتی او است. تنها پس از اطمینان از عدم صدمه جدی به سیستم قلبی عروقی و ریه و مغز، شکستگی مورد توجه قرار میگیرد.
اقداماتی را که پزشک معالج در تشخیص و درمان صدمات تهدید کننده جان بیمار انجام میدهد را (Advanced Trauma Life Support (ATLS یا آنطور که در بین مردم مصطلح است کمک های اولیه مینامند.
کمک های اولیه حیاتی بدنبال شکستگی استخوان
بعد از صدمات جدی، مهمترین اقدامات و کمک های اولیه ای که باید برای حفظ جان بیمار انجام داد عبارتند از :
کنترل راه هوایی
مهمترین اولویت در مواجهه با بیمار باز بودن راه هوایی و اطمینان از نفس کشیدن او است. راه هوایی به مسیری میگویند که از دهان و بینی بیمار شروع شده و هوا را به ریه های وی میرساند.
هوا از دهان و بینی بیمار وارد حلق و سپس نای میشود و از نای به راه های هوایی کوچکتر رفته تا در نهایت به ریه برسد. این مسیر ممکن است به هر علتی بسته شود و بسته شدن آن موجب خفگی و مرگ میشود.
مسیر راه هوایی ممکن است به علت گیر کردن جسم خارجی در این مسیر بسته شود. ممکن است دندان بیمار بشکند و مسیر راه هوایی را ببندد.
ممکن است دندان مصنوعی بیمار جابجا شده و مسیر را مسدود کند. ممکن است خونریزی از بافت های مسیر، موجب بسته شدن راه هوایی شود.
این خونریزی میتواند مستقیما به درون راه هوایی ریخته و مسیر را بند بیاورد و یا ممکن است تجمع خون در بافت، موجب برجسته شدن آن در درون راه هوایی شده و منجر به انسداد آن شود. حتی زبان بیمار میتواند به عقب رفته و راه هوایی را ببندد.
در هر صورت راه هوایی باید بررسی شده و اگر این مسیر بسته بود سعی شود با اقدامات موقتی باز شده تا بتوان بیمار را زنده به نزدیکترین مرکز درمانی رساند. ممکن است راه هوایی بیمار باز شود ولی بیمار نفس نکشد در این مورد باید اقدام به دادن تنفس مصنوعی به بیمار کرد.
کنترل گردش خون
دومین بررسی مهم در مواجهه با یک بیمار حادثه دیده بررسی وضعیت گردش خون است. در صورت وجود خونریزی فعال باید جلوی آنرا گرفت. بهترین روش بند آوردن خونریزی از اندام، فشار موضعی روی قسمت خونریزی دهنده است. آیا فشار خون بیمار پایین آمده است؟
به کاهش شدید فشار خون شوک میگویند و به شوکی که بدنبال خونریزی ایجاد میشود شوک هموراژیک Hemorrhagic shock میگویند.
در این حال باید با دادن سرم فشار خون بیمار را بالا آورد. وقتی مقدار خونریزی کم باشد دادن سرم هایی مانند سرم نمکی ( سالین نرمال Normal saline ) و یا سرم رینگر Ringer کافی است ولی در موارد خونریزی شدیدتر باید به بیمار خون تزریق شود.
کنترل زخم
زخم های بیمار باید پانسمان شوند. هدف عمده از این پانسمان اینست که از ورود میکروب های بیشتر به درون زخم جلوگیری شود.
میدانیم که در همان وقتی که زخم ایجاد شده است تعدادی میکروب به درون زخم وارد میشوند ولی با یک پانسمان مناسب از ورود میکروب های بیشتر جلوگیری میشود. پانسمان ها همچنین میتوانند از خونریزی بیشتر زخم جلوگیری کنند.