ورم ساق بعد از انجام عمل جراحی تعویض مفصل لگن و ران یک علامت بالقوه خطرناک است چون این تورم میتواند علامت لخته شدن خون در وریدهای ساق باشد.
اینكه احتمال ایجاد لخته و ورم ساق بعد از جراحی تعویض مفصل لگن وجود دارد به هیچ وجه دلیل بر عدم انجام جراحی و یا ترس از انجام آن نیست.
بروز این عارضه مانند دیگر عوارض احتمالی تعویض مفصل لگن بسیار اندك است و اقداماتی كه پزشك انجام میدهد و نكاتی كه بیمار بعد از جراحی رعایت میكند میتواند تا حدود بسیار زیادی، احتمال بروز این عارضه نادر را كم كند.
صحبت از ایجاد لخته و ورم ساق بعد از جراحی تعبیه مفصل مصنوعی لگن در اینجا فقط برای اینست که بدانیم چگونه میتوان از ایجاد آ پیشگیری کرد و در صورتی که ایجاد شود باید چگونه عاقلانه با آن برخورد کنیم.
بعد از جراحی لخته خون ممکن است در وریدهای عمقی ساق ایجاد. خطر این لخته ها وقتی جدی است که از محل تشکیل شدن خود کنده شده و با استفاده از جریان خون خود را به قلب و سپس به شریان های ریوی میرسانند.
رسیدن این لخته ها به ریه را آمبولی ریوی میگویند. این لخته ها میتوانند موجب مسدود شدن مویرگ های ریوی شوند که نتیجه آن اختلال شدید در کارکرد و همودینامیک قلبی ریوی است و در موارد شدید میتواند منجر به مرگ بیمار هم بشود.
گرچه بروز عارضه خطرناک آمبولی ریوی میتواند بدون ایجاد لخته در ورید های ساق ( و به علت ایجاد لخته در ران یا لگن ) باشد با این حال وقتی علائمی از ایجاد شدن لخته در وریدهای ساق دیده میشود زنگ خطر به صدا درمیاید چون در این وضعیت احتمال بروز آمبولی ریوی به شدت بالا است.
اهمیت تورم یا ورم ساق وقتی مشخص میشود که بدانیم یکی از علائم لخته شدن خون در وریدهای ساق همین تورم یا ورم ساق است.
مکانیسم ایجاد لخته و ورم بعد از جراحی تعویض مفصل لگن
وریدها یا سیاهرگ ها عروق خونی هستند كه خون را از اندام ها جمع آوری كرده و به قلب میرسانند. سرعت جریان خون در این رگ ها كندتر از سرخرگ ها یا شریان ها است كه خون را از قلب به اندام ها پمپ میكنند.
علت آن هم مشخص است. فاصله آنها از پمپ اصلی یعنی قلب بیشتر است.
در بدن انسان سیستم انعقاد خون یكی از اصلی ترین مكانیسم های حفظ حیات است. انعقاد خون موجب میشود تا در صورت بروز آسیب به عروق خونی برای اینكه این خون ارزشمند به بیرون نریزد محل سوراخ شده رگ بسته شود.
این كار با ایجاد لخته امكان پذیر است. وقتی رگ بر اثر آسیب خارجی پاره میشود فورا واكنش های شیمیایی در آن ایجاد شده كه موجب میشود گلبول های خون به هم چسبیده و خون را از حالت مایع به حالت ژلاتینی و نیمه جامدی بنام لخته درآورد. این لخته موجب انسداد سوراخ میشود.
لخته شدن خون در وریدهای عمقی اندام تحتانی چه مشكلاتی را بوجود میاورد
اولین مشكل ایجاد شده ایجاد تورم و درد ساق است. آثار این تورم ممكن است حتی با وجود درمان از بین نرفته و سالها و حتی تا آخر عمر برای بیمار باقی مانده و موجب مشكلاتی از جمله زخم های پوستی شود.
مشكل دیگر كه جدی تر است حركت لخته خون به سمت قلب و سپس رفتن لخته به ریه است كه به آن آمبولی ریوی میگویند. علائم آمبولی ریوی ناگهانی است و خود را بصورت تنگی نفس، تنفس تند تند، درد قفسه سینه و طپش قلب نشان میدهد.
آمبولی ریوی میتواند چنان سریع ایجاد شود كه از زمان بروز اولین علامت در عرض كمتر از یكساعت موجب ایست قلبی تنفسی و مرگ شود.
ممكن است قبل از بروز علائم آمبولی ریوی علائم لخته در پا مانند درد و تورم ساق وجود داشته باشد ولی گاهی اوقات بدون وجود علائم لخته در پا ممكن است اولین علامت وجود لخته در بدن بصورت آمبولی ریوی و مرگ باشد.
در صورتی كه هر كدام از علائم ذكر شده بعد از جراحی تعویض مفصل لگن و ران وجود داشته باشد بیمار باید در اسرع وقت به نزدیكترین مركز درمانی مراجعه كرده تا در صورت تائید وجود لخته بصورت اورژانس تحت درمان قرار گیرد.
با در نظر گرفتن نكاتی ذكر شده مشخص است كه بهترین اقدام پیشگیری از بروز لخته است.

پیشگیری از بروز لخته برای جراحی تعویض مفصل لگن و ران چگونه است
مهمترین راه های پیشگیری از لخته شدن خون بعد از جراحی آرتروپلاستی هیپ انجام اقدامات زیر است
♦همه بیمارانی كه تحت عمل جراحی تعویض مفصل لگن و ران قرار میگیرند باید تا مدتی از داروهای ضد انعقادی یا رقیق كننده خون استفاده كنند تا احتمال ایحاد لخته كم شود. داروهای مختلفی به این منظور استفاده میشود.
فعلا تعداد زیادی از جراحان از داروهای تزریقی استفاده میكنند كه یكی از رایج ترین آنها انوكساپارین Enoxaparin یا كلكسان Clexan است.
این دارو باید بصورت روزانه و زیر جلدی تزریق شود. داروی دیگر مورد استفاده قرص وارفارین است كه بصورت خوراكی استفاده میشود ولی البته استفاده از آن نیازمند انجام آزمایش خون حداقل هفته ای یكی دو بار است.
بعضی متخصصین ارتوپدی از آسپرین برای رقیق شدن خون استفاده میكنند.
مدت استفاده از داروهای ضد انعقادی بعد از جراحی تعویض مفصل لگن و ران حدود یك ماه است
♦بیماران باید از جوراب واریس دو طرفه استفاده كنند. این جوراب های واریس بمدت 6-2 هفته در پاها استفاده میشوند و هدف از آن كم كردن میزان خون باقی مانده در وریدهای ساق است
♦بیماران باید در یكی دو هفته اول بعد از جراحی تعویض مفصل ران هر موقع استراحت میكنند پاهای خود را بالا نگه دارند. بالا نگه داشتن پاها میزان خون آنها را كم كرده و احتمال لخته را كاهش میدهد
♦بیماران باید بلافاصله پس از انجام جراحی تعویض مفصل لگن شروع به حركات مچ هر دو پای خود كنند. بیمار باید هر دو مچ پا را بصورت ارادی مرتبا به بالا و پایین خم كند.
توصیه میشود حداقل هر دقیقه ده مرتبه این كار انجام شود. در اولین زمانی كه پزشك اجاره میدهد بیمار باید شروع به حركت هر دو زانوی خود كند. حركات مدام اندام تحتانی احتمال بروز لخته را كاهش میدهند
♦بیمار باید در اولین زمانی كه پزشك تشخیص میدهد راه برود. وی هر چه زودتر و هر چه بیشتر راه برود احتمال بروز لخته در او كمتر میشود
بیمار و اطرافیان وی باید به چه نکاتی توجه کنند
بعد از جراحی تعویض مفصل لگن بیمار و اطرافیان وی باید ساق های وی را مرتبا بازدید کنند تا در صورت تورم آن را زودتر تشخیص دهند.
در صورتیکه این تورم دیده شد باید بیمار را بصورت اورژانس به پزشک رساند. پزشک متخصص قلب و عروق با معاینه بیمار و انجام سونوگرافی داپلر میتواند وجود این عارضه را تشخیص داده و در صورت وجود آن را درمان کند. تاخیر در تشخیص یا درمان میتواند عواقب خطرناکی برای بیمار داشته باشد.