دیسپلازی مفصل ران بیماری است که در آن مفصل ران یا هیپ Hip joint بصورت مادرزادی به درستی تشکیل نشده و شکل مناسبی ندارد.
مفصل ران از یک گوی به نام سر استخوان ران درست شده که در داخل کاسه ای به نام حفره استابولوم قرار گرفته است. حفره استابولوم قسمتی از لگن است.
برای اینکه سر استخوان ران بتواند بصورت پایدار درون حفره استابولوم بماند این حفره باید شکل مناسبی داشته باشد. بطور مثال گودی مناسبی داشته باشد.
حال اگر بصورت مادرزادی حفره استابولوم شکل درستی نداشته باشد سر استخوان ران ممکن است کمی در داخل استابولوم به بیرون بلغزد و یا ممکن است کاملا به بیرون از حفره جابجا شود. این حالت را دیسپلازی مفصل ران میگویند.
پس دیسپلازی مفصل ران میتواند منجر به نیمه دررفتگی و یا دررفتگی کامل مفصل ران شود.
علائم دیسپلازی مفصل ران
حرکت سر استخوان ران در حفره استابولوم که به علت دیسپلازی تغییر شکل داده است موجب وارد شدن نیروهای نامتقارن، هم به سر استخوان ران و هم به حفره استابولوم میشود.
این نیروها در دراز مدت موجب آسیب به غضروف مفصل و از بین رفتن آن میشوند. آسیب به غضروف مفصلی هم، در نهایت موجب بروز سائیدگی و آرتروز مفصل ران میشود.
مهمترین علامت سائیدگی مفصل ران درد لگن در ناحیه کشاله ران است. پس وقتی دیسپلازی مفصل ران به مرحله آرتروز برسد درد لگن بوجود میاید.
این درد هم به نوبه خود موجب بروز لنگش و بد راه رفتن یعنی دومین علامت دیسپلازی مفصل ران میشود.
خرابی مفصل ران، هم به علت خود دیسپلازی و هم به علت آرتروز ایجاد شده میتواند موجب بروز محدودیت حرکتی در مفصل شود. پس سومین علامت دیسپلازی بروز خشکی و محدودیت حرکت مفصل است.
در نهایت درد و خشکی مفصلی راه رفتن بیمار را محدود میکند و بیمار نمیتواند زیاد راه برود. کم راه رفتن موجب ضعیف شدن عضلات لگن و ران میشود و خود این ضعف عضلانی هم موجب لاغری باسن و ران شده و هم میزان لنگش را بیشتر میکند.
در مواردی که دیسپلازی مفصل ران شدید باشد موجب دررفتگی کامل مفصل ران میشود. در این حالات معمولا مهمترین علامت و شکایت بیمار لنگیدن و بد راه رفتن است.
این لنگش در ابتدا معمولا بدون درد است ولی بتدریج درد لگن هم به آن اضافه میشود.
درمان دیسپلازی مفصل ران در بالغین
درمان دیسپلازی مفصل ران در بچه ها بکلی متفاوت از بالغین است و برای مطالعه در این مورد به مقاله مربوطه مراجعه کنید. در اینجا فقط در مورد درمان در بالغین مطالعه میکنید.
در صورتیکه دیسپلازی مفصل ران موجب نیمه دررفتگی مفصل شود ولی هنوز سائیدگی در مفصل ایجاد نکرده باشد درمان آن انجام جراحی استئوتومی پری استابولار Periacetabular Osteotomy است.
در این جراحی استخوان لگن در اطراف حفره استابولوم برش داده شده و حفره در زوایای درست قرار گرفته و سپس قطعات استخواین با پیچ به هم محکم میشوند.
این جراحی منجر به بازتوزیع مناسب نیروهای درون مفصل ران شده و درد آن را از بین میبرند. همچنین این جراحی میتواند سرعت پیشرفت آرتروز مفصل را کند نماید.
اگر دیسپلازی مفصل ران منجر به دررفتگی کامل مفصل ران شود و یا در حالتی که این دیسپلازی موجب سائیدگی مفصل ران شود درمان آن انجام جراحی تعویض مفصل لگن و ران است.
با انجام این عمل جراحی درد بیمار از بین رفته و مفصل راحت تر و روان تر حرکت میکند. کوتاهی اندام بیمار رفع شده و لنگش وی تا حد زیادی از بین میرود.
در فیلم زیر میتوانید تجربیات فردی را که برای درمان دررفتگی مادرزادی لگن تحت عمل جراحی تعویض مفصل ران قرار گرفته را مشاهده کنید.
تعویض مفصل در دیسپلازی مفصل ران
تعویض مفصل در بیمار مبتلا به دیسپلازی یا نیمه دررفتگی مادرزادی مفصل ران نیازمند توجه به نکات خاصی است.
در این بیماران شکل حفره استابولوم تغییر کرده است. در مواردی که این تغییر شکل زیاد باشد قسمتی از استخوان خورده شده و وجود ندارد و این عامل میتواند مانعی جدی در اتصال مناسب مفصل مصنوعی به حفره استابولوم باشد.
در این صورت ممکن است نیاز به استفاده از پیوند استخوان یا استفاده از انواع خاصی از مفصل مصنوعی باشد. در این بیماران چرخش سر و گردن استخوان ران هم تغییر کرده و پزشک جراح باید به آن توجه کند تا بتواند مفصل مصنوعی را در وضعیت مناسبی قرار دهد
در این بیماران به علت تغییر در آناتومی اطراف مفصل ران و جابجایی محل عروق و اعصاب احتمال آسیب به آنها در حین جراحی بیش از یک تعویض مفصل معمولی است
در این بیماران معمولا استخوان های اضافی زیادی در داخل و زیر حفره استابولوم تشکیل شده که پزشک جراح باید آنها را با دقت خارج کند
انجام یک عمل جراحی تعویض مفصل موفق در دیسپلازی یا نیمه دررفتگی مفصل ران نیازمند مهارت و دقت جراح است.
در صورتیکه جراحی به درستی و با رعایت جزئیات گفته شده انجام شود بسیاری از بیماران بعد از عمل تعویض مفصل احساس رضایت کرده و میتوانند بدون درد و محدودیت حرکت راه رفته و لنگش آنها هم تا حدود زیادی از بین میرود.