لق و شل شدن مفصل مصنوعی کار گذاشته شده در لگن از علل مهم خراب شدن آن و از عوارض احتمالی جراحی تعویض مفصل است.
علت این لق شدن ها که به آن لوزنینگ Loosening هم میگویند خورده شدن استخوان در محل اتصال پروتز و استخوان است که میتواند به علت عفونت باشد.
احتمال بروز این عارضه بسیار اندك است و اقداماتی كه پزشك انجام میدهد و نكاتی كه بیمار بعد از جراحی رعایت میكند میتواند تا حدود بسیار زیادی، احتمال بروز این عارضه نادر را كم كند.
روند لق شدن مفصل مصنوعی لگن
اجزاء تشكیل دهنده مفصل مصنوعی به راه های گوناگونی به استخوان بیمار متصل و محكم میشوند. در بعضی از انواع مفاصل مصنوعی، این اتصال با استفاده از چسب مخصوصی از جنس آكریلات صورت میگیرد كه به آن سیمان استخوانی میگویند.
به این دسته از مفاصل مصنوعی مفاصل سیمانی میگویند. در دسته ای دیگر از مفاصل مصنوعی كه كاربرد آنها در دهه های اخیر بسرعت در حال گسترش است، سطح فلزی روی مفصل مصنوعی در محلی كه با استخوان بیمار تماس دارد متخلخل ساخته میشود.
این كار موجب میشود تا استخوان بیمار بعد از عمل جراحی به درون حفرات متخلخل فلز رشد كرده و یك اتصال محكم بین فلز و استخوان بوجود آید. به این نوع مفاصل مصنوعی، مفاصل بدون سیمان میگویند.
با تمام این تمحیدات در جهت اتصال محكم بین مفصل مصنوعی و استخوان، باز هم بعد از مدتی ممكن است این اتصال ( چه در نوعی سیمانی و چه در نوع بدون سیمان) شل شده و مفصل مصنوعی لق شود.
اینكه چند سال بعد از جراحی این اتفاق میفتد بسته به عوامل متعددی مانند نوع مفصل مصنوعی، تكنیك عمل جراحی، استحكام استخوان بیمار، فشاری كه بیمار به مفصل مصنوعی وارد میكند و عوامل دیگر متفاوت است.
مفصل مصنوعی ممكن است پس از گذشت چند سال از عمل جراحی لق شود و یا ممكن است حتی تا سی سال هم محكم در جای خود باقی بماند.
شل شدن پروتزهای لگن شایعترین عاملی است كه موجب میشود بیمار مجددا تحت عمل جراحی تعویض مفصل مجدد لگن (رویژن) قرار گیرد. تقریبا تمامی مفاصل مصنوعی در نهایت بعد از مدتی اتصال محكم خود به استخوان را از دست داده و بتدریج لق میشوند.
علت شل شدن مفصل مصنوعی
علت اصلی لق شدن مفصل مصنوعی از بین رفتن اتصال محكم بین استخوان بیمار و اجزاء مفصل مصنوعی است. این اتصال میتواند به علل زیر دچار مشکل شود.
سایش سطوح مفصل مصنوعی
با گذشت مدتی از جراحی تعویض کامل مفصل ران، تمام مفاصل مصنوعی در محلی که دو سطح مفصل بر روی هم حرکت میکنند بتدریج دچار سائیدگی wear میشوند. این ساییدگی در محل سایش دو سطح متحرک مفصل مصنوعی است.
رایج ترین سطوح متحرکی که در مفاصل مصنوعی استفاده میشود فلز و پلی اتیلن (نوعی پلاستیک مقاوم) یا سرامیک و پلی اتیلن است.
بتدریج و با گذشت چند سال و با حرکت مداوم سر مصنوعی، براثر سایش سطوح مفصل مصنوعی بر روی هم، ذرات بسیار ریزی از اجزای آن جدا میشوند. ذرات بسیار ریز فلز، ذرات ریز پلی اتیلن و سرامیك كه در محیط آزاد میشوند، به عنوان اجسام خارجی شناخته شده و به توسط سلول های دفاع ایمنی بدن بلعیده میشوند.
سپس این سلول ها مواد سمی را از خود ترشح میكنند تا به خیال خود اجسام خارجی را از بین ببرند ولی این مواد سمی بیشتر به بدن آسیب میرساند تا به این ذرات.
مواد ترشح شده از سلول های ایمنی بدن موجب میشوند تا استخوان در محل اتصال به مفصل مصنوعی جذب بدن شده و در نتیجه اتصال استخوان به مفصل مصنوعی ضعیف و شل شود.
گاهی هم استخوان در جایی كمی دورتر از محل اتصال به مفصل مصنوعی بازجذب و خورده شده و حفرات و كیست های توخالی را در استخوان بوجود میاورد که به آن استئولیز Osteolysis میگویند.
ایجاد این كیست های استخوان در اطراف مفصل مصنوعی میتواند موجب مشكلات زیر شود:
- احساس درد در محل مفصل مصنوعی
- شل شدن مفصل مصنوعی
- ضعیف شدن استخوان اطراف مفصل مصنوعی و شكسته شدن آن
عفونت محل جراحی
گاهی اوقات بروز عفونت در مفصل مصنوعی کار گذاشته شده لگن میتواند موجب تخریب استخوان در محل اتصال استخوان و مفصل و در نتیجه از دست رفتن اتصال این دو شود. نتیجه این فرآیند لق شدن مفصل مصنوعی است.
علائم و درمان لق شدن پروتز
در صورت شل شدن پروتز ، بیمار ممكن است دچار درد در ناحیه جراحی شود. لق شدن پروتز احتمال شكستگی استخوان اطراف آن را هم بیشتر میكند.
در این موارد باید مفصل مصنوعی لق شده خارج شده و مفصل جدیدی برای بیمار كار گذاشته شود. ماندن مفصل لق شده موجب میشود تا اجزاء آن در داخل استخوان بطور مكرر حركت كند. این حركات سرعت خورده شدن استخوان را بیشتر میكند و یا حتی میتواند موجب شكستگی آن شود.
عمل جراحی كه برای خارج كردن مفصل لق شده لگن و كارگذاری مفصل جدید انجام میشود را جراحی رویژن Revision میگویند. جراحی رویژن از جراحی اولیه كه در طی آن مفصل مصنوعی كارگذاشته شده مشكل تر است.
خروج مفصل قبلی باید با دقت و احتیاط انجام شود تا استخوان های بیمار صدمه ای نبیند. باید از مفاصل مصنوعی پیچیده تری استفاده شود و در بسیاری از این بیماران استخوان های بیمار ضعیف و خورده شده اند و به همین علت ممكن است بیمار نیاز به پیوند استخوان داشته باشد.