تعویض مفصل لگن که به تعویض مفصل ران هم معروف است نوعی عمل جراحی است که در آن پزشک جراح ارتوپد، مفصل ران بیمار را که خراب شده است برداشته و به جای آن یک مفصل مصنوعی میگذارد.
هدف عمده تعویض مفصل لگن و ران از بین بردن دردی است که در مفصل ران بوجود آمده است. این عمل جراحی در بیمارانی انجام میشود که به علل مختلفی دچار آسیب و تخریب شدید و غیر قابل برگشت مفصل شده اند.
تعویض مفصل لگن و ران یکی از موفقیت آمیز ترین اعمال جراحی در انسان است. این جراحی میتواند فرد را از دردی مزمن که مدت ها مانع فعالیت بدنی طبیعی شده یا از یک درد حاد لگن ناشی از تخریب مفصل ران رها سازد.
در این مقاله شما یاد خواهید گرفت که جراحی تعویض مفصل لگن در چه بیمارانی انجام میشود و روش انجام آن چیست. چه فایده ای دارد و چه تاثیری بر روی درد و محدودیت حرکتی و لنگش و کوتاهی پا خواهد داشت.
برای مطالعه مجموعه کاملی از مقالات در مورد مشکلات لگن و بخصوص تعویض مفصل لگن و ران میتوانید به لینک مربوطه مراجعه کنید.
اگر قصد انجام جراحی تعویض مفصل لگن و ران دارید میتوانید با دانلود کتاب زیر خود را برای آن آماده کرده و دستورالعمل ها و مراقبت های قبل و بعد از جراحی را یاد بگیرید.
این مقاله شامل قسمت های زیر است
این جراحی در چه کسانی مورد نیاز است
این جراحی چگونه انجام میشود
آیا این جراحی یک بار برای همیشه است
تعویض مفصل لگن و ران چه فایده ای دارد
نمونه هایی از جراحی تعویض مفصل لگن ران
عمل جراحی تعویض مفصل لگن و ران در چه کسانی مورد نیاز است
در هر کسی که به هر علتی مفصل ران در ناحیه لگن خراب شده باشد عمل جراحی تعویض مفصل میتواند کمک کننده باشد. پس اول باید ببینیم چه عللی میتوانند مفصل ران را آنقدر خراب کننده که نیاز به جراحی پیدا کند.
به علل متفاوتی ممکن است مفصل ران در ناحیه لگن دچار تخریب شدید شود که معمول ترین و شایعترین آنها عبارتند از
- آرتروز یا ساییدگی مفصل ران. ساییدگی مفصل در همه انسان ها با شدت و ضعف متفاوت و با بالارفتن سن ایجاد میشود ولی در بعضی شرایط زودتر بوجود میاید.
- سیاه شدن سر استخوان ران یا نکروز سر استخوان ران میتواند موجب ساییده شدن زود هنگام این مفصل در سنین جوانی یا میانسالی شود. این بیماری معمولا در کسانی ایجاد میشود که از داروهای موسوم به کورتون استفاده میکنند. مصرف این داروها میتواند موجب کاهش خونرسانی به سر استخوان ران و در نتیجه سیاه شدن آن شود
- دیسپلازی استابولوم نوعی تغییر شکل حفره استابولوم است که میتواند موجب شود فرد در سنین حدود ۵۰-۳۰ سالگی دچار تخریب و ساییدگی مفصل ران شود. این بیماری موجب نیمه دررفتگی مفصل ران میشود
- در رفتگی مادرزادی مفصل ران میتواند موجب آرتروز مفصل ران شود. در این بیماری سر استخوان ران از بدو تولد در جای اصلی خود یعنی درون حفره استابولوم نیست
- ایمپینجمنت و گیر کردن سر استخوان ران و حفره استابولوم هم میتواند از علل آرتروز زودرس مفصل ران باشد
- بد جوش خوردن شکستگی های استابولوم میتواند موجب تخریب و ساییدگی مفصل ران شود
- ابتلا به بعضی انواع روماتیسم مانند آرتریت روماتوئید و یا اسپوندیلیت انکیلوزان میتواند موجب خراب شدن مفصل ران شود
همه بیماری هایی که ذکر شد میتوانند موجب خراب شدن مفصل ران شوند در حدی که بیمار را نیازمند به انجام جراحی تعویض مفصل ران کند.
در این موارد اگر شدت درد بیمار کم باشد میتوان آن را با مصرف داروهای ضد درد و ضد التهاب کاهش داد و در صورت شدید بودن درد، عمل جراحی تعویض مفصل لگن و ران میتواند درد بیمار را از بین ببرد. پس غالب بیمارانی که نیاز به جراحی تعویض مفصل لگن دارند یکی از بیماری های ذکر شده در بالا را دارند.
در فیلم زیر توضیح داده میشود که مفصل مصنوعی لگن به چه کسانی کمک میکند.
عمل جراحی تعویض مفصل لگن و ران چگونه انجام میشود
مفصل ران از کنار هم قرار گرفتن دو استخوان بوجود میاید. در قسمت بالا حفره استابولوم قرار دارد که قسمتی از لگن خاصره است. این حفره بشکل تقریبی یک نیمکره است. در داخل حفره استابولوم سر استخوان ران قرار گرفته است.
سر استخوان ران بالاترین قسمت استخوان ران است که به شکل گرد و کروی است. وقتی مفصل ران به علت آرتروز و یا روماتیسم خراب میشود معمولا هم قسمت کاسه ای یعنی حفره استابولوم و هم قسمت کروی یعنی سر استخوان ران هر دو خراب میشوند.
تعویض قسمت رانی
در عمل جراحی تعویض مفصل لگن و ران پزشک جراح سر استخوان ران را که خراب شده است از بدن بیمار خارج کرده و آنرا با یک کره یا گوی مصنوعی جایگزین میکند. این کره مصنوعی میتواند از جنس فلز یا سرامیک باشد.
اتصال این سر مصنوعی به باقیمانده استخوان ران با یک زائده به نام دسته Stem است که به سر مصنوعی متصل شده و پزشک جراح با قرار دادن دسته در داخل کانال مرکزی استخوان ران سر مصنوعی را در محل خود محکم میکند.
تعویض قسمت لگنی
جراح ارتوپد سپس سطح داخلی حفره استابولوم در ناحیه لگن را که خراب شده است با رنده های خاصی میتراشد. با این کار غضروف های خراب شده و استخوان های اضافه از داخل حفره استابولوم خارج شده و حفره به شکل یک نیمکره کامل درمیاید.
سپس یک کاسه فلزی به شکل نیمکره در داخل حفره آماده شده گذاشته شده و در داخل آن یک کاسه پلاستیکی از جنس پلی اتیلن قرار داده میشود.
مفاصل سیمانی و غیر سیمانی
در بعضی موارد ممکن است کاسه پلاستیکی بدون کاسه فلزی و تنها توسط یک چسب مخصوص به داخل حفره استابولوم چسبانده شود. به آن چسب، سیمان استخوانی Bone cement میگویند.
مفصل مصنوعی که برای اتصال آنها به استخوان از سیمان استخوانی استفاده میشود را مفصل سیمانی میگویند و اگر مفصل مصنوعی بدون کمک سیمان به استخوان متصل شود به آن مفصل سیمانی بدون سیمان یا سمنتلس cementless میگویند.
تکمیل جراحی تعویض مفصل لگن
پس از کارگذاری سر و کاسه مصنوعی، سر مصنوعی در داخل کاسه پلاستیکی قرار داده میشود تا بتواند در جهات مختلف در درون آن حرکت کند. این مجموعه سر و کاسه مصنوعی را مفصل مصنوعی ران میگویند و به روش جاگذاری این مفصل مصنوعی در ناحیه لگن آرتروپلاستی مفصل ران Hip Replacement میگویند.
البته در موارد معدودی ممکن است فقط سر استخوان ران با یک سر مصنوعی جایگرین شده و حفره استابولوم دست نخورده باقی بماند. به این نوع جراحی همی آرتروپلاستی Hemiarthroplasty میگویند.
در فیلم زیر روش انجام تعویض مفصل لگن و ران نشان داد میشود.
در زیر سه فیلم نمایش داده میشود که سه مرحله از یک جراحی تعویض مفصل لگن و ران را نشان میدهد. این سه مرحله عبارتند از :
- کنار زدن پوست و عضلات و رسیدن به مفصل
- آماده کردن استخوان لگن و کارگذاشتن کاسه
- آماده کردن قسمت ران و کار گذاشتن سر و دسته
وقتی پزشک مطمئن شد که اندازه سر و گردن و دسته مناسب بیمار است آنها را خارج کرده و دسته اصلی را در داخل استخوان ران قرار داده، سر را بر روی گردن فلزی گذاشته و سپس سر را در درون کاسه پلی اتیلنی قرار میدهد.
آیا عمل جراحی تعویض مفصل لگن و ران یک بار برای همیشه است
همانطور که مفصل طبیعی انسان عمر ابدی ندارد مفصل مصنوعی لگن هم همینطور است. این مفاصل مصنوعی ممکن است بعد از مدتی در داخل استخوان شل شوند. ممکن است دچار خوردگی شوند و یا ممکن است استخوان بدن در اطراف آنها خورده شود.
اینکه این اتفاق چه مدت بعد از انجام عمل جراحی تعویض مفصل لگن و ران میفتد در همه بیماران یکسان نیست.
در غالب افراد عمل شده، مفصل مصنوعی لگن تا آخر عمر وی کار کرده و عمل جراحی تعویض مفصل لگن فقط یک بار در تمام طول عمر وی انجام میشود. البته در بعضی بیماران ممکن است به عللی نیاز باشد تا مفصل مصنوعی یک بار دیگر و یا حتی بیش از یک بار تعویض گردد.
مفاصل مصنوعی لگن در صورتیکه به درستی کارگذاشته شوند و بسته به کیفیت مفصل و تبحر جراحی معمولا بیش از ۲۵-۲۰ سال عمر میکنند ولی این مدت میتواند بیشتر و یا گاهی کمتر از این هم بشود.
تعویض مفصل لگن و ران چه فایده ای دارد
بیمارانی که تصمیم به عمل جراحی تعویض مفصل لگن و ران میگیرند عمدتا کسانی هستند که به علت خراب شدن مفصل ران در این ناحیه درد دارند. این درد مانع از انجام کارهای روزانه شده و لذت یک زندگی خوب و سالم را از بیمار میگیرد.
قبل از انجام عمل جراحی تعویض مفصل لگن بسیاری از بیماران از خود و از پرشک میپرسند این نوع جراحی چه کمکی میتواند به من بکند و بعد ار جراحی چه تغییری در زندگی من رخ میدهد.
عمل جراحی تعویض مفصل ران میتواند درد لگن را از بین ببرد، کوتاهی پا را در صورت وجود تصحیح کند، محدودیت حرکتی که در مفصل ران ایجاد شده را برطرف کند و لنگش را کنترل کرده و راه رفتن بیمار را درست کند. در مورد هر کدام از این تاثیرات در زیر توضیح بیشتر داده میشود.
درد مفصل ران
وقتی مفصل ران در ناحیه لگن خراب میشود بیمار دچار درد در این مفصل میشود. به علت ساییده شدن سطوح ناهموار سر استخوان ران و حفره استابولوم پایانه های حس درد در مفصل تحریک شده و بیمار احساس درد میکند.
این حس درد موجب میشود تا بیمار سعی کند مفصل ران خود را زیاد حرکت ندهد چون هر حرکتی در مفصل خراب شده، شدت درد را افزایش میدهد. بتدریج فعالیت های روزانه بیمار محدودتر میشوند و بیمار به علت این درد از یک زندگی سالم و شاد محروم میگردد.
درد در ابتدا فقط در حین فعالیت های زیاد و یا راه رفتن های طولانی ایجاد میشود ولی با پیشرفت بیماری درد بتدریج بیشتر شده و بعد از مدتی ممکن است در حال استراحت هم وجود داشته باشد.
این درد موجب لنگش هم میشود.علت لنگش اینست که بیمار سعی میکند در حین راه رفتن فشار کمتری بر روی اندام دردناک وارد کند و در نتیجه نمیتواند خوب راه برود. یعنی در حین راه رفتن دچار لنگیدن میشود.
درد مفصل ران بعد از تعویض مفصل لگن و ران کاملا و یا تا حد زیادی از بین میرود. علت این که گفته میشود “تا حد زیادی از بین میرود” اینست که بعضی از بیمارانی که دچار تخریب مفصل ران شده اند ممکن است مشکلات دیگری هم داشته باشند.
بطور مثال تعدادی از این بیماران تنگی کانال نخاعی و یا هرنی دیسک کمری هم دارند و این مشکلات میتوانند درد لگن را نشدید کنند. بعد از جراحی تعویض مفصل لگن و ران دردی که به علت ساییدگی مفصل ران ایجاد شده است کاملا از بین میرود ولی دردی که به علت تنگی کانال نخاعی و یا هرنی دیسک بین مهره ای در لگن حس میشده است بدون تغییر باقی میماند.
پس قبل از هر عمل جراحی تعویض مفصل لگن باید منشا درد به درستی مشخص شود. اگر علت درد لگن فقط خرابی مفصل ران باشد درد بعد از جراحی تعویض مفصل بطور کامل از بین میرود.
در فیلم زیر تاثیر جراحی تعویض مفصل لگن و ران بر درد توضیح داده میشود.
محدودیت حرکتی در مفصل
خراب شدن مفصل ران در ناحیه لگن موجب محدود شدن حرکات این مفصل میشود. علت اینست که این خرابی موجب میشود سر استخوان ران دیگر نتواند به راحتی در داخل حفره استابولوم حرکت کند. البته مقداری از این محدودیت حرکت میتواند مربوط به سفتی و غیر قابل انعطاف شدن رباط ها و تاندون های اطراف مفصل ران هم باشد.
بعد از جراحی تعویض مفصل لگن و ران چون سر استخوان ران و کاسه استابولوم هر دو عوض شده اند حرکت مفصل به راحتی انجام میشود و محدودیت حرکت تا حد زیادی اصلاخ میشود.
البته گاهی اوقات ممکن است به علت تغییرات شدیدی که در استخوان های لگن و در بیومکانیک مفصل ران ایجاد شده و به علت کوتاه شدن شدید رباط ها و تاندون های اطراف مفصل، این محدودیت حرکت بعد از جراحی بطور کامل رفع نشود ولی میتوان گفت که تا حد زیادی بهبود میابد.
کوتاه بودن اندام
به علت تخریب سر استخوان ران و کاهش ارتفاع سر استخوان ران اندام تحتانی این بیماران در بسیاری اوقات کوتاه است. در مواردی مانند دررفتگی های مادرزادی مفصل ران این کوتاهی به علت جابجا شدن سر استخوان ران به سمت بالا است.
این کوتاهی پا میتواند موجب لنگش بیمار شود. با تعویض مفصل لگن و ران این کوتاهی بطور کامل و یا تا حد زیادی از بین میرود.
در صورتیکه کوتاهی در حد ۴-۳ سانتیمتر باشد در غالب موارد میتوان آن را تقریبا بطور کامل درمان کرد ولی اگر میزان کوتاهی بیش از آن باشد ممکن است تصحیح کامل آن موجب بروز عوارضی مانند آسیب و فلج عصب سیاتیک شود.
در این موارد پزشک معالج با احتیاط عمل کرده و کوتاهی اندام را در تنها حد قابل قبولی جبران میکند.
در فیلم زیر تاثیر جراحی تعویض مفصل لگن و ران بر کوتاهی پا توضیح داده میشود.
لنگش
در تخریب مفصل ران بیمار در حین راه رفتن میلنگد. این لنگش به چهار علت یعنی درد، محدودیت حرکتی و کوتاهی اندام و ضعف عضلات لگن ایجاد میشود. در مورد سه علت اول بحث شد.
در تخریب مفصل ران، بیمار به علت درد، سال ها نتوانسته است خوب راه برود که نتیجه آن، ضعیف شدن عضلات لگن است. ضعف عضلات لگن موجب میشود بیمار نتواند خوب راه برود و به بیان دیگر در حین راه رفتن دچار لنگش میشود.
تعویض مفصل لگن و ران به خودی خود نمیتواند عضلات لگن را قوی کند ولی با از بین رفتن درد، بیمار میتواند بعد از انجام جراحی، نرمش های خاصی را تحت نظر پزشک معالج انجام داده و به وسیله آنها عضلات ضعیف شده را قوی کند. قوی شدن این عضلات میتواند لنگش بیمار را به نحو محسوسی بهبود داده یا کاملا از بین ببرد.
در فیلم زیر تاثیر جراحی تعویض مفصل لگن و ران بر لنگش توضیح داده میشود.
نمونه هایی از اعمال جراحی تعویض مفصل لگن ران
در فیلم زیر نمونه هایی از اعمال جراحی تعویض مفصل ران برای شما توضیح داده میشود. در این توضیحات خواهید دید که در این جراحی چگونه مفصل آسیب دیده ران با یک مفصل مصنوعی جایگرین میشود.