نقش فیزیوتراپ بعد از جراحی تعویض مفصل بیشتر آموزشی است. فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل قطعا لازم است ولی بیشتر به هدف آموزش بیمار و کمک به او در چند روز اول بعد از جراحی برای شروع به راه رفتن.
وقتی اسم ارتوپدی و یا عمل جراحی استخوان به میان میاید در ذهن خیلی ها بلافاصله فیزیوتراپی هم نقش میبندد. شاید به این علت که فیزیوتراپی یکی از روش های معمول در درمان مشکلات سیستم حرکتی است.
خیلی از بیمارانی که نیاز به جراحی تعویض مفصل در ناحیه لگن پیدا میکنند میپرسند که آیا بعد از جراحی نیاز به فیزیوتراپی خواهند داشت.
بعد از انجام هر جراحی بیمار یک دوران بازپروری را میگذراند که در آن مدت آماده میشود تا به کار و زندگی روزمره برگردد. در بسیاری از جراحی های ارتوپدی فیزیوتراپی نقش مهمی در بازپروری بیمار دارد ولی چرا و چگونه. فیزیوتراپی چه کار میکند. اگر این را خوب متوجه شویم میتوانیم بهتر به سوال اصلی مقاله پاسخ دهیم.
فیزیوتراپی دو کار عمده را انجام میدهد. کاهش درد اندام و کمک های حرکتی به بیمار.
کاهش درد اندام
اگر یک بار به کلینیک های فیزیوتراپی رفته باشید متوجه میشوید که فیزیوتراپ از دستگاه هایی استفاده میکند. کارکرد غالب این دستگاه ها کاهش درد اندام است. یعنی هرکدام از آنها با روش های مختلف سعی در کاهش درد میکنند.
بسیاری از این دستگاه ها را نمیتوان در یکی دو هفته اول بعد از جراحی بکار برد چون زخم محل جراحی اجازه آن را نمیدهد.
بعد از جراحی تعویض مفصل دردی که قبلا در مفصل خراب شده بود بلافاصله بعد از جراحی از بین میرود ولی درد محل جراحی ممکن است تا مدتی باقی بماند.
بسته به بیمار این مدت ممکن است چند روز و یا چند هفته باشد ولی بطور متوسط یکی دو هفته است. در این یکی دو هفته پزشک از داروهای مسکن برای کاهش درد استفاده میکند که در غالب افراد کاملا موثر است.
استفاده از فیزیوتراپی برای کاهش درد در دوران بعد از جراحی به علل زیر عملی نیست.
- انتقال مکرر بیمار از منزل به فیزیوتراپی در یکی دو هفته اول بعد از جراحی به علت اینکه بیمار هنوز برای راه رفتن به کمک واکر یا عصا وابسته است مشکل است
- وجود زخم جراحی مانع استفاده از بسیاری از دستگاه های کاهنده درد میشود
داروهای مسکن که بعد از جراحی تجویز میشوند معمولا درد بعد از جراحی را به اندازه کافی کاهش میدهند. بنابراین انجام فیزیوتراپی فقط به منظور کاهش درد در این مدت معمولا کمک کننده نیست و انجام نمیشود.
کمک حرکتی
کمک دیگری که فیزیوتراپی به بیماران انجام میدهد چیزی است که اصولا نام فیزیوتراپی از آن گرفته شده است. در زبان انگلیسی به فیزیوتراپی Physical Therapy یا درمان فیزیکی میگویند بدین معنا که فیزیوتراپ به حرکات بدن بیمار کمک کرده و آن را تسهیل میکند. مهمترین کاری که فیزیوتراپی بعد از عمل تعویض کامل مفصل لگن انجام میدهد همین کمک حرکتی به بیمار است.
کمک حرکتی فیزیوتراپی به بیماران کلا از چند طریق صورت میگیرد که در زیر توضیح میدهم.
کمک به افزایش دامنه حرکتی مفصل
فیزیوتراپ میتواند با حرکت دادن اندام های بیمار موجب شود تا دامنه حرکتی مفاصل بهتر شود. بدنبال بعضی از اعمال جراحی در اندام ها احتمال کاهش دامنه حرکتی مفاصل آن اندام وجود دارد.
بطور مثال بعد از اعمال جراحی به منظور جااندازی و فیکس کردن شکستگی ها ممکن است حرکت مفاصل نزدیک به محل شکستگی محدود شود. بدین منظور فیزیوتراپ بعد از این جراحی ها مفاصل نزدیک به شکستگی را بطور مرتب حرکت میدهد تا مانع از بروز این محدودیت حرکتی شود.
در اعمال جراحی تعویض مفصل زانو خطر محدودیت حرکت زانو بعد از جراحی وجود دارد. به همین منظور جلسات فیزیوتراپی بعد از این جراحی ها انجام میشود.
با این حال این خطر در جراحی های تعویض مفصل در ناحیه لگن وجود ندارد. نشستن و راه رفتن بیمار بصورت خودکار مفصل ران را بطوری در جهات لازم حرکت میدهد که محدودیت حرکتی در آن ایجاد نمیشود.
بنابراین بعد از جراحی های تعویض مفصل که در ناحیه لگن انجام میشود نیازی به انجام فیزیوتراپی برای کمک به افزایش دامنه حرکتی مفصل ران وجود ندارد.
کمک به افزایش قدرت عضلات اندام
یکی دیگر از کاربردهای فیزیوتراپی به منظور درمان فیزیکی کمک به افزایش قدرت عضلات اندام است. همیشه افزایش قدرت عضلات اندام میتواند به آن کمک کند و بعد از بسیاری از اعمال جراحی فیزیوتراپ ها کمک میکنند تا عضلات اندام تقویت شوند.
با این حال توجه به این نکته ضروری است که برای قوی شدن عضلات اندام این خود بیمار است که باید اندام و مفاصل آن را حرکت دهد و حرکت دادن اندام به توسط فیزیوتراپ آن را قوی نمیکند.
در اینجا وظیفه فیزیوتراپ آموزش حرکات نرمش طبی به بیمار است. بیمار پس از یادگرفتن این حرکات خودش باید آنها را بطور مکرر انجام دهد.
معمولا بعد از اعمال جراحی تعویض مفصل همکاران فیزیوتراپی بیمار را یکی دو بار در بیمارستان ملاقات میکنند. در این جلسات روش انجام نرمش ها به بیمار آموزش داده میشود و پس از آن این خود بیمار است که باید نرمش ها را انجام داده و آنها را تا ماه ها بعد از جراحی ادامه دهد.
بنابراین بعد از مرخص شدن از بیمارستان نیازی به مراجعه مکرر بیمار به فیزیوتراپی وجود ندارد چه نرمش ها نه به توسط فیزیوتراپ بلکه باید به وسیله خود بیمار انجام شود.
آموزش حرکت اندام به بیمار
کمک دیگر فیزیوتراپی بعد از جراحی ها آموزش روش درست حرکت دادن اندام بعد از اعمال جراحی است. این جایی است که کار اصلی و مهم فیزیوتراپ بعد از جراحی تعویض مفصل نمود پیدا میکند.
بعد از جراحی های تعویض مفصل فیزیوتراپ بیمار را در بخش ملاقات کرده و روش راه رفتن به توسط واکر یا عصا و روش درست نشستن روی صندلی را به بیمار آموزش میدهد.
بیمار باید تا مدتی این دستورات را بکار ببندد. بنابراین اینجا وظیفه فیزیوتراپ آموزش بیمار است و نیازی به مراجعه مکرر بیمار پس از جراجی به فیزیوتراپی نیست مگر اینکه بیمار آموزش ها را فراموش کند و نیاز به یادآوری داشته باشد.
از این صحبت ها میتوان نتیجه گرفت بعد از جراحی های کارگذاری مفصل مصنوعی ناحیه لگن نیازی به مراجعه مکرر بیمار به فیزیوتراپی وجود ندارد. با این حال فیزیوتراپ بعد از جراحی کار مهمی دارد. او بخش بیمار را ملاقات میکند و روش انجام دادن نرمش های طبی و روش های درست راه رفتن و نشستن بعد از جراحی را یاد میدهد.
در صورتی که بیمار این آموزش ها را فراموش کند میتواند یکی دو بار از کمک این همکاران برای آموزش مجدد استفاده کند.