كیفیت مراقبتهای بعد از عمل تعویض مفصل از مهمترین عوامل تاثیرگذار در موفقیت آن است. بدون یك مراقبت كافی و خوب نمیتوان انتظار نتیجه مناسبی از جراحی داشت و یك جراحی با مراقبت ناكافی میتواند وضعیت را حتی بدتر كند.
در این مقاله راجع به اصول کلی مراقبت بعد از تعویض مفصل صحبت میشود. در صورت لزوم میتوان جهت انجام هر كدام از مراقبت های یاد شده از پرستار و فیزیوتراپ خبره كمك گرفت.
مهمترین این مراقبت ها مراقبت از زخم جراحی و مراقبت از لحاظ پیشگیری از بروز لخته خون است. مراقبت از بیمار از لحاظ درست راه رفتن و مصرف داروها در منزل هم بسیار مهم هستند. این موارد را در زیر مطالعه میکنیم.
مراقبت از زخم جراحی
یکی از مهمترین پایه های مراقبت بعد از جراحی تعبیه مفصل لگن مراقبت از زخم جراحی است. اهمیت مراقبت از زخم جراحی بخاطر پیشگیری از عفونت است. هرچه زخم زودترخوب شود و بیشتر از آن مراقبت شود احتمال عفونت بعد از تعویض مفصل کمتر میشود.
بعد از هر عمل جراحی روی زخم جراحی پانسمان میشود یعنی پارچه های نرمی از جنس پنبه بر روی آن گذاشته میشود که با چسب به پوست متصل میشود. هدف از این پانسمان ممانعت از ورود میکروب ها از خارج به درون زخم و جذب ترشحات خارج شده از زخم و در نتیجه کمک به بهبود سریعتر آن است.
بعضی از پانسمان ها نیاز به تعویض دارند. این را پزشک جراح به بیمار میگوید. اگر نیاز به تعویض پانسمان وجود داشته باشد این کار حتما باید به توسط یک پرستار ماهر انجام شود وگرنه میتواند احتمال عفونت را افزایش دهد.
زخم جراحی با نخ بخیه بسته شده است. بعضی از این نخ ها بعد از دو سه هفته جذب بدن میشوند ولی غالب آنها نیاز به خارج شدن دارند. معمولا ده روز تا دو هفته بعد از جراحی میتوان نخ های بخیه را خارج کرد. در مدتی که بخیه در پوست وجود دارد باید روی زخم با پانسمان پوشیده باشد و با آب تماس پیدا نکند.
بعد از دو روز از جراحی میتوان از پانسمان های ضد آب استفده کرد و در صورت استفاده از آنها بیمار میتواند به حمام برود.
مهمترین نکته در مراقبت از زخم جراحی تحت نظر بودن آن است. یعنی محل زخم باید مرتبا مشاهده شود تا اگر علائمی از عفونت بوجود آمد به سرعت تشخیص داده شده و درمان گردد. پس باید با علائم عفونت زخم آشنا باشیم.
زخم جراحی معمولا تا چند روز بعد از عمل ترشح مختصر آبکی دارد که ممکن است پانسمان را خیس کرده و یا روی پانسمان لکه بیندازد. اگر این ترشح بیش از پنج روز طول بکشد یا اگر قطع شده و بعد از چند روز مجددا شروع شود میتواند نشانه ای از وقوع عفونت باشد.
تا وقتی که پانسمان روی زخم خیس میشود و یا روی آن لکه می افتد نیاز است که تعویض پانسمان در فواصل زمانی انجام شود و معمولا بعد از توقف ترشحات زخم، دیگر نیازی به تعویض مرتب زخم نیست ولی بهتر است تا موقعی که بخیه ها خارج میشوند روی زخم با پانسمان پوشیده باشد تا زخم با لباس تحریک نشود.
اگر ترشحات زخم بیش از یک هفته طول کشید یا بعد از چند روز ترشحات غلیظ یا زرد رنگ یا بودار شد باید به پزشک معالج اطلاع داد.
مراقبت بعد از تعویض مفصل از نظر احتمال عفونت
احتمال عفونت در هر عمل جراحی تعویض مفصل وجود دارد. باید مراقب بروز این علائم بود و در صورت مشاهده، آنها را سریعا به پزشک معالج اطلاع دارد.
از مهمترین علائم عفونت محل جراحی قرمز شدن پوست آن است. گرم شدن پوست و تورم آن هم میتواند از دیگر علائم عفونت باشد.
درد در محل جراحی که بعد از چند روز کم نشود و یا کم شده و مجددا زیاد شود میتواند نشانه عفونت باشد. تب و لرز هم از دیگر علائم عفونت بعد از جراحی است.
ادامه ترشح از محل زخم بعد از گذشت یک هفته از عمل جراحی یا شروع مجدد ترشحات از زخم جراحی بعد از اینکه مدتی این ترشحات قطع شده بود یا ترشح کدر یا زرد رنگ از محل جراحی میتواند نشانه عفونت باشد.
در صورتی که هر کدام از این علائم مشاهده شوند باید در کوتاه ترین زمان به پزشک مراجعه کرد.
مراقبت از تورم محل عمل جراحی
در چند ماه اول بعد از عمل جراحی مختصری تورم در محل عمل و اندام تحتانی مبتلا وجود دارد که طبیعی است و نیاز به اقدام خاصی ندارد ولی هر گونه افزایش تورم باید به اطلاع پزشک ارتوپد معالج رسانده شود.
بیمار ممکن است تا مدتی قدری بیحسی یا گزگز اطراف محل شکاف جراحی خود احساس کند که این هم طبیعی است.
مراقبتهای بعد از عمل از نظر لخته شدن خون
در دوران نقاهت بعد از جراحی تعویض مفصل برای جلوگیری از لخته شدن خون در اندامهای تحتانی جوراب های ضد آمبولی برای هر دو پای بیمار استفاده میشود. هدف از این جوراب ها اینست که ورید های ساق تحت فشار قرار گیرند تا احتمال تشکیل شدن لخته در آنها کم شود.
این جوراب ها باید چند هفته تا چند ماه به توسط بیمار پوشیده شوند. مدت استفاده از آنها را با پزشک خود هماهنگ کنید. جوراب ها نباید خیلی تنگ باشند چون در این صورت ممکن است زیر پاشنه پای بیمار یا در محل انتهای بیمار که کش دارد پوست را زخمی کند.
همراه بیمار باید روزی یکی دو بار هر بار نیم ساعت جوراب ها را از پای بیمار خارج کرده و پوست زیر آن را بازدید کند و ساق ها را مساژ دهد و مجددا جوراب ها را بپوشاند.
اگر پوست زیر جوراب قرمز بود یا تاول زده بود نشانه فشار جوراب است و باید به پزشک اطلاع داد.
برای جلوگیری از لخته شدن خون در ساق ها همچنین داروهایی به بیمار داده میشود که ممکن است تزریقی یا خوراکی باشند.
این داروها تا مدت زمانی که پزشک مشخص کرده است باید مصرف شوند. با تمام این اوصاف باز احتمال تشکیل لخته به صفر نمیرسد و وجود دارد.
وقوع درد در پشت ساق، قرمزی در پشت ساق، تورم پا یا ساق یا ران ممکن است به علت تشکیل لخته در عروق اندام تحتانی باشد و با دیدن آنها باید بلافاصله به پزشک معالج خود مراجعه کرد.
وجود تنگی نفس ناگهانی، درد قفسه سینه (بخصوص اگر با تنفس شدیدتر شود) ممکن است نشانه این باشد که لخته به ریه رسیده است. در این موارد بیمار باید فورا به پزشک مراجعه کند.
مراقبت های دارویی
بعد از جراحی بیمار تا مدتی درد محل جراحی دارد. برای کنترل این درد باید از داروهای خوراکی که پزشک تجویز کرده استفاده نمود.
همچنین ممکن است پزشک معالج داروهای دیگری برای بیمار تجویر کرده باشد مانند آنتی بیوتیک یا داروهایی برای مراقبت از دستگاه گوارش بیمار. این داروها باید طبق تجویز پزشک مصرف شوند.
مراقبتهای بعد از عمل تعویض مفصل برای راه رفتن
بطور معمول بیماران میتوانند روز بعد از جراحی تعویض مفصل با كمك واكر یا عصا راه بروند و بعد از چند هفته آنها را كنار بگذارند. بعد از كنار گذاشتن عصا بیمار در موقع راه رفتن ممکن است تا چند ماه لنگش داشته باشد که بتدریج از بین میرود.
علت این لنگش ضعف عضلات اطراف لگن و ران است. به تدریج و با انجام نرمش هایی كه پزشك به بیمار آموزش میدهد این عضلات تقویت شده و لنگش از بین خواهد رفت.
اینکه عمل جراحی کارگذاری مفصل مصنوعی لگن تا چه اندازه ای موفق خواهد بود فقط به مهارت جراح وابسته نیست بلکه سرنوشت مفصل مصنوعی تا حد زیادی وابسته به مراقبت های مناسب بعد از جراحی است.
نحوه درست راه رفتن را فیزیوتراپ در روز بعد از جراحی در بخش به بیمار آموزش میدهد. در دوران بعد از جراحی بیمار باید مراقبت های کافی را انجام دهد تا طبق آموزش های فیزیوتراپ راه برود تا دوران بازپروری او در کوتاه ترین زمان طی شود.
مدت دراز کشیدن بعد از جراحی چقدر است
این سوالی است که خیلی از بیماران قبل از جراحی میپرسند که بعد از عمل چه مدت باید در منزل بخوابند و استراحت کنند.
استراحت به معنای دراز کشیدن بعد از جراحی باید به حداقل برسد. بیمار بعد از جراحی تشویق میشود که در اولین زمان – معمولا روز بعد از جراحی – راه برود.
در منزل هم از او انتظار میرود کمتر در تخت دراز بکشد. در چند روز اول بعد از جراحی میتواند در طول روز در تخت بنشیند ولی باید چند بار در روز از تخت پایین آمده و راه برود.
بعد از گذشت چند روز که درد کم شد و تعادل بیمار بهتر شد توصیه میشود دیگر در طول روز دراز نکشد و بر روی صندلی بنشیند و راه برود و استراحت به معنای دراز کشیدن را فقط برای شب بگذارد.
البته توصیه های بالا در مورد یک تعویض مفصل استاندارد است. در بعضی موارد ممکن است پزشک به بیمار توصیه کند بعد از جراحی مدت بیشتری در تخت استراحت کند. پس همیشه نظر اول و آخر نظر پزشک جراح است.
بازدید های دوره ای پزشک
از اصول مراقبتهای بعد از عمل تعویض در محل مفصل لگن بازدیدهای دوره ای پزشک معالج است.
بعد از جراحی هر چند وقت یکبار تا آخر عمر باید به پزشک معالج مراجعه کرد تا از صحت کارکرد مفصل مصنوعی مطمئن شد. بعضی از مشکلات ممکن است برای مفصل مصنوعی بوجود بیاید که در ابتدا ممکن است علامتی نداشته باشد و فرد متوجه آن نشود.
اگر این مشکلات در همین مراحل اولیه درمان نشوند و بیمار تنها هنگامی به پزشک مراجعه کند که ناراحتی برایش ایجاد شده باشد ممکن است وقت را برای درمان مناسب و موثر از دست داده و برای درمان دیر شده باشد.
برای پیشگیری از این وضعیت بیمار باید بطور مرتب و با فواصل سالانه مشخص به پزشک جراح ارتوپد لگن خود مراجعه کند تا معاینه شده و در صورت لزوم از لگن وی عکسبرداری انجام شود.
مراقبت بعد از تعویض مفصل از نظر فعالیت های بدنی و ورزشی
بعد از جراحی باید همیشه سعی کرد تمرینات سبک بدنی را تا آخر عمر ادامه داد تا حرکات مفصل و قدرت عضلات حفظ شود. بیمار بعد از شش تا هشت هفته میتواند شنا کند که فعالیت ورزشی سودمندی است.
ورزش بعد از جراحی تعویض مفصل لازم است. راه رفتن ورزش خوبی است و راه رفتن روی زمین های هموار نه تنها اشکالی ندارد که خوب هم هست. شنا ورزش بسیار خوبی برای شما است.
همچنین دوچرخه سواری ورزش مناسبی است. ورزش هایی که موجب وارد شدن نیرو بصورت ضربه ای به لگن شما میشوند مثل تنیس، بدمینتون، فوتبال و هر ورزشی که پریدن و جهیدن جزئی از آن باشد برایتان نامناسب است.
بلند کردن اشیاء اشکالی ندارد ولی از بلند کردن اشیاء سنگین و یا در وضعیت های نامناسب امتناع کنید.