تثبیت یا فیکس کردن شکستگی به معنی بیحرکت کردن آن بعد از جااندازی استخوان های شکسته شده است. استفاده از وسایل فلزی برای بیحرکت کردن استخوان بعد از جااندازی، یکی از بزرگترین موفقیت های جراحی ارتوپدی در قرن بیستم است.
تا قبل از قرن گذشته تنها روش بیحرکت کردن استخوان ها استفاده از گچ گیری یا آتل بود ولی کشف آنتی بیوتیک ها با کم کردن احتمال عفونت، موجب شد جراحان بتوانند مستقیما روی استخوان جراحی کرده و آنها را به توسط وسایل فلزی بیحرکت کنند.
بعد از جراحی و جااندازی شکستگی، میتوان قطعات شکسته شده را بصورت داخلی یا خارجی فیکس کرد.
- فیکس کردن و بیحرکت کردن با اکسترنال فیکساتور را فیکس کردن خارجی External fixation مینامند
- فیکس کردن و بیحرکت کردن با ایمپلنت یا پلاتین را فیکس کردن داخلی Internal fixation میگویند
انواع پیچ و پلاک و پین کدامند
فلزاتی مانند استیل ضد زنگ و تیتانیم مواد مناسبی برای ساختن پیچ و پلاک به منظور بیحرکت کردن استخوان هستند. این فلزات قدرت خوبی دارند و با بدن سازگارند و بر اثر مواد داخل بدن دچار خوردگی نمیشوند.
استیل استفاده شده در این وسایل معمولا آلیاژ مخصوصی از آهن است که مقادیری کروم، کبالت و مولیبدن دارد. بر خلاف عقیده معمول، جنس این وسایل از پلاتین نیست ولی در لفظ عامه مردم به آن پلاتین میگویند.
از این فلزات ابزارهای متنوعی به این منظور درست میکنند که متداول ترین آنها عبارتند از وایر یا سیم، پلاک، راد یا میله، پین، نیل یا میخ، پیچ و اکسترنال فیکساتور. به ابزارهای فلزی که جراح ارتوپد در درون بدن کار میگذارد ایمپلنت Implant میگویند.
اینکه پزشک معالج از کدامیک از این وسایل برای بیحرکت کردن یا فیکسیشن Fixation شکستگی استفاده کند بسته به محل و شکل شکستگی متفاوت است.
مهمترین وسایل فلزی یا پلاتین ها که برای بیحرکت کردن محل شکستگی از آنها استفاده میشود عبارتند از
وایر Wire
وایر سیمی فلزی است که میتوان از آن به تنهایی یا همراه با وسایل دیگر برای بیحرکت کردن استخوان شکسته شده بعد از جااندازی استفاده کرد.
پین Pin
پین یک میله باریک فلزی مانند یک میله بافتنی یا یک سنجاق یا میخ بلند است که به قطرهایی از یک میلیمتر تا ۶ میلیمتر وجود دارد. با استفاده از پین میتوان دو استخوان شکسته شده را در کنار یکدیگر نگاه داشت.
از این وسایل معمولا برای بیحرکت کردن استخوان های کوچک استفاده میشود. در بیشتر اوقات پین ها بعد از مدتی از بدن خارج میشوند.
پلاک Plate
پلاک ها یا پلیت ها صفحاتی فلزی با طول چند برابر عرض هستند که بر روی آنها سوراخ هایی برای ورود پیچ وجود دارد. پلاک ها به اشکال گوناگونی وجود دارند. پلاک به توسط پیچ به استخوان متصل میشود.
پلاک ها از شایع ترین نوع پلاتین های بکار رفته در بدن هستند.
پلاک هایی که بعد از شکستگی استخوان در اندام های فوقانی کارگذاشته میشوند معمولا تا آخر عمر در بدن میمانند و نیازی به خارج کردن ندارند مگر در موارد خاص ولی پلاک هایی که بعد از شکستگی استخوان در اندام های تحتانی گذاشته میشوند معمولا باید بعد از چند سال از بدن خارج شوند.
میخ یا نیل Nail
میخ داخل استخوانی یا نیل هم نوع دیگری از پلاتین هستند. اینها میله هایی هستند که برای بیحرکت کردن شکستگی در استخوان های بلند کاربرد دارند.
استخوان های بلند بدن معمولا مانند لوله توخالی هستند و با گذاشتن این میله ها در کانال وسط این استخوان ها میتوان شکستگی های جااندازی شده را بیحرکت کرد. معمولا نیازی به خارج کردن این ایمپلنت ها از بدن چه در اندام فوقانی و یا تحتانی وجود ندارد.
پیچ Screw
پیچ ها متدول ترین ایمپلنت برای بیحرکت کردن استخوان ها بعد از جااندازی هستند. از پیچ میتوان به تنهایی یا همراه با پلیت یا نیل استفاده کرد.
عوارض جراحی در درمان شکستگی های استخوان
با وجود تغییر رویکردی که در ده های اخیر در درمان شکستگی ها بوجود آمده و تمایل بیشتری در درمان شکستگی ها با استفاده از اعمال جراحی وجود دارد، این روش خالی از اشکال نبوده و میتواند با عوارضی همراه باشد. مهمترین این عوارض عبارتند از
آسیب به خونرسانی استخوان
در هر جااندازی باز شکستگی، پزشک معالج مجبور است پوست و عضلات و بعضی دیگر از بافت های اندام را شکاف دهد تا بتواند قطعات شکسته شده را ببیند و آنها را در کنار یکدیگر قرار دهد.
همین شکاف دادن بافت ها در واقع نوعی آسیب رساندن به آنهاست. از طرف دیگر میدانیم که روی استخوان ها پوشیده از عضلات است و این عضلات در بسیاری مکان ها به استخوان زیرشان کاملا چسبیده اند.
جراح استخوان برای اینکه بتوتند قطعات شکسته شده را ببیند و در کنار یکدیگر قرار دهد مجبور است تا قسمتی از اتصالات عضلات را به استخوان جدا کند تا استخوان قابل دیدن باشد.
از طرف دیگر میدانیم که استخوان یک بافت زنده است و هر بافت زنده ای برای ادامه حیات نیاز به خونرسانی دارد که از طریق رگ های خونی به آن وارد میشوند.
رگ های خونی که وارد استخوان میشوند و آنرا زنده نگه میدارند از طریق عضلات چسبیده به آن وارد استخوان میشوند. وقتی که در حین عمل جراحی اتصالات عضلات به استخوان جدا میشود در واقع خونرسانی به استخوان کم میشود.
اگر اتصالات عضله به استخوان کاملا قطع شود و قطعه استخوانی کاملا آزاد شود خونرسانی به آن کاملا از بین میرود. حتی در مواردی هم که پزشک جراح تنها قسمتی از اتصالات عضلانی به استخوان را جدا میکند باز هم قسمتی از خونرسانی استخوان آسیب میبیند.
این کاهش خونرسانی به استخوان موجب میشود که جوش خوردن قطعات شکسته شده به تاخیر بیفتد. به همین خاطر است که در غالب اوقات اگر یک شکستگی بصورت بسته جااندازی شود زودتر جوش میخورد تا وقتی که به روش باز جااندازی میشود.
عفونت
چون در جراحی باز شکستگی ها، پوست شکاف داده میشود همیشه خطر عفونت محل جراحی وجود دارد. احتمال عفونت محل جراحی بخصوص در اعمال جراحی طولانی مدت بیشتر است.
محدودیت حرکتی
در محل شکاف جراحی بافتی بوجود خواهد آمد که موجب چسبیده شدن نسوج به یکدیگر میشود. این پدیده موجب میشود عضلات، تاندون ها، لیگامان ها و کپسول مفصلی به یکدیگر بچسبند که نتیجه آن محدود شدن حرکت آزادنه این بافت ها و در نتیجه محدود شدن حرکت در اندام و خشکی مفاصل است.