مفصل ران یا مفصل هیپ یا هانش چیست و چه قسمت هایی دارد

نویسنده: دکتر مهرداد منصوری “متخصص ارتوپدی”

در این مقاله قسمت های مهم تشکیل دهنده مفصل ران یا هیپ را برای شما توضیح میدهم. برای توضیح مفصل تر میتوانید به مقاله دیگری که در همین زمینه نوشته ام مراجعه کنید.

مفصل ران یا هیپ چیست

مفصل ران که در زبان انگلیسی به آن هیپ Hip Joint و در زبان فرانسه به آن هانش میگویند یکی از بزرگترین و مهمترین مفاصل بدن است. مفصل ران از پرتحرک ترین مفاصل بدن است و اگر نگوئیم مهمترین نقش، بدون شک نقش بسیار با اهمیتی را در راه رفتن انسان ایفا میکند.

مفصل ران قسمتی از لگن خاصره است. استخوان لگن یک ساختار حلقوی است که در بالا به ستون مهره و در پایین به دو استخوان ران متصل میشود.

در هر طرف لگن یک مفصل ران یا هیپ قرار گرفته است. این مفصل متصل کننده تنه و اندام تحتانی است و نقش مهمی در حفظ تعادل تنه و کل بدن انسان در حین ایستادن و راه رفتن ایفا میکند. در پشت مفصل ران باسن قرار گرفته که شامل عضلات قوی لگن است و ناحیه جلوی مفصل ران را کشاله ران میگویند.

مفصل هیپ میتواند دچار بیماری های گوناگونی شود و با توجه به اهمیت این مفصل در بدن، بیماری های آن میتوانند اثرات غیر قابل انکاری بر نحوه ایستادن و راه رفتن ما داشته باشند.

آناتومی مفصل ران یا هیپ را میتوان از نقطه نظر استخوان های تشکیل دهنده آن، غضروف سطح مفصلی و بافت های نرم اطراف آن مانند کپسول مفصلی،لابروم، سینوویال، لیگامان ها، عروق و اعصاب مورد بررسی قرار داد.

برای کارکرد صحیح مفصل هیپ همه این قسمت ها باید به درستی و با هماهنگی کامل با هم کار کنند.

فیلم زیر ساختارهای تشکیل دهنده مفصل ران را به اختصار به شما نشان میدهد.

ساختار قسمت استخوانی مفصل ران (هیپ)

 استخوان های تشکیل دهنده مفصل ران یا هیپ از دو قسمت عمده تشکیل شده است. قسمت اول یک گوی یا کره است که به آن سر استخوان ران میگویند و در واقع قسمت بالایی استخوان ران است. این گوی استخوانی به توسط  ساختاری به نام گردن به تنه استخوان ران متصل میشود.

قسمت دوم مفصل هیپ یک کاسه گود است که در واقع قسمتی از استخوان لگن خاصره بوده و به آن حفره استابولوم Acetabulum میگویند. انحنای این گوی و کاسه کاملا با یکدیگر هماهنگ است بطوریکه گوی یا کره میتواند براحتی در هر جهتی در درون کاسه حرکت کند و همین امر موجب میشود مفصل هیپ دامنه حرکت زیادی در جهات مختلف داشته باشد.

در پزشکی به مفصل هیپ مفصل استابولوفمورال acetabulofemoral joint هم میگویند چون از کنار هم قرار گرفتن دو استخوان استابولوم و فمور درست شده است.

فاصله دو مفصل هیپ در زن و مرد با هم متفاوت است. به علت پهن تر بودن لگن زنان نسبت به مردان این فاصله در زنان بیشتر است. پهن تر بودن لگن در زنان از ملزومات تولید و حمل و زایمان فرزند است.

بیومکانیک مفصل ران (هیپ)

مفصل ران یا هیپ یک مفصل متحرک یا دی آرتروز Diarthrosis است. به این معنا که دو سطح مفصلی که در کنار هم قرار گرفته اند میتوانند آزادانه و به راحتی در کنار هم حرکت کنند. این مفصل نمونه کامل یک مفصل گوی و کاسه ای است.

گودی کاسه مفصل هیپ که همان حفره استابولوم است بسیار زیاد بوده و همین خاصیت موجب پایداری ذاتی در این مفصل میگردد. به زبان دیگر سر گرد استخوان ران کاملا درون حفره استابولوم محصور شده و به آسانی از آن خارج نمیشود.

خرابی های مفصل هیپ میتوانند با مکانیسم های مختلفی موجب بروز لنگش و بد راه رفتن شوند. درد ناشی از خرابی مفصل هیپ میتواند موجب لنگش شود. محدودیت حرکتی ناشی از بیماری های مفصل ران میتواند لنگش را ایجاد یا تشدید کند.

کوتاه شدن اندام تحتانی بدنبال خراب شدن مفصل میتواند موجب لنگش شود و در نهایت کاهش قدرت عضلات لگن و باسن هم میتواند موجب بد راه رفتن گردد.

غضروف مفصل ران (هیپ)

هم سطح رویی سر استخوان ران یا فمور و هم سطح داخلی حفره استابولوم پوشیده از یک لایه ای سفید و قابل ارتجاع بنام غضروف است که وظیفه آن لغزنده کردن و کاهش اصطکاک بین این دو سطع مفصلی است و با این کار حرکت مفصل را تسهیل میکند.

از بین رفتن این لایه غضروفی موجب آرتروز و ساییدگی مفصل هیپ میشود.

کپسول مفصل ران (هیپ)

از دور تا دور لبه حفره استابولوم ( کاسه ) بافتی محکم به شکل پرده ای کلفت و قوی به سمت پایین امتداد یافته و به پایین و اطراف گردن استخوان ران میچسبد.

این بافت که آنرا کپسول مفصل ران یا کپسول هیپ میگویند سر استخوان ران را درون حفره استابولوم نگه داشته و مانع از بیرون آمدن گوی از کاسه میشود و در واقع به پایداری مفصل کمک میکند.

بنابراین مفصل هیپ در اطراف خود به توسط کپسول مفصلی احاطه و محصور شده است. کپسول مفصلی فضای بسته ای را بوجود میاورد که درون آن سر استخوان ران و حفره استابولوم قرار دارند.

لایه سینوویال

یک لایه نازک به نام پرده سینوویال (Synovial membrane) سطح داخلی کپسول مفصلی ران را میپوشاند و وظیفه آن ترشح مایع لزجی بنام مایع مفصلی یا مایع سینوویال است. این مایع موجب روانی ( شبیه روغن کاری در ماشین ها) حرکت مفصل میشود و غضروف مفصلی را هم تغذیه میکند.

برای مطالعه بیشتر در مورد آناتومی مفصل ران به مقاله ای به همین نام مراجعه کنید.

بیماری های مفصل ران یا هیپ

مفصل ران یا هیپ یکی از مهمترین نقش ها را در حرکت انسان بازی میکند. بدون شک هر بیماری در این مفصل میتواند مشکلات بسیاری را برای فرد ایجاد کند. مهمترین این مشکلات درد و محدودیت حرکتی مفصل و لنگش هستند.

بیماری های مختلفی این مفصل را درگیر خود میکنند. با این حال دو عارضه در این مفصل بسیار مهم هستند. یکی شکستگی های مفصل و دیگری سائیدگی و آرتروز مفصل است.

شکستگی های مفصل هیپ در سنین بالا میتواند بدنیال ضربات خفیفی مانند زمین خوردن ایجاد شود ولی در افراد جوان این شکستگی ها معمولا بر اثر ضربات شدیدتر مانند تصادفات اتومبیل یا سقوط از ارتفاع ایجاد میشود. این شکستگی ها عوارض جدی دارند و در صورتیکه به درستی درمان نشوند میتوانند منجر به سائیدگی مفصل شوند.

بیماری مهم دیگر مفصل هیپ سائیدگی یا آرتروز آن است که شروع آن معمولا با خراب شدن غضروف مفصل است. مهمترین عللی که میتوانند موجب سائیدگی مفصل ران یا هیپ شود شکستگی های این مفصل، سیاه شدن سر استخوان ران و نیمه دررفتگی های مادرزادی مفصل ران است.

همین حالا مشورت کنید:
در صورتیکه این مقاله بیماری یا مشکل خاصی را شرح داده است میتوانید با نویسنده آن که بیشترین اطلاعات ارتوپدی در همین زمینه را دارد مشورت کنید.

این مقاله چقدر مفید بود ؟

لطفا در زیر امتیاز بدهید