یکی از ارکان مهم درمان بعد از انجام جراحی تعویض مفصل در ناحیه لگن بدست آوردن دامنه حرکت مناسب و افزایش قدرت عضلات اطراف مفصل بوده و تنها راه رسیدن به این اهداف انجام تمرین و نرمش های مناسب است.
تعدادی از این نرمش ها را میتوان بلافاصله بعد از عمل جراحی تعویض مفصل شروع کرد. تعدادی دیگر را باید چند روز پس از عمل جراحی انجام داد و تعدادی دیگر را که به مهارت و قدرت بیشتری احتیاج دارند را باید بعد از گذشت چند هفته از عمل جراحی تمرین کرد.
دوران بعد از جراحی تعویض مفصل زمان استراحت و خوابیدن نیست بلکه زمان نرمش و ورزش است. تا این مرحله وظیفه انجام یک جراحی خوب به عهده پزشک معالج بوده و از این مرحله به بعد خود بیمار مهمترین نقش را در بدست آوردن یک نتیجه مناسب از عمل جراحی دارد.
برای دریافت کلیاتی از برنامه نرمشی بعد از جراحی تعویض مفصل فیلم زیر را ببینید.
در ادامه مقاله نرمش هایی را که باید بعد از جراحی تعویض مفصل انجام داد به شما یاد میدهم. ابتدا نرمش هایی که باید بلافاصله بعد از جراحی انجام شوند را توضیح میدهم و پس از آن نرمش هایی که باید با تاخیر زمانی بیشتر انجام شوند.
دقت کنید که در این مقاله از کلمه نرمش برای حرکاتی که باید برای تقویت عضلات اندام انجام شوند استفاده شده است و از کلمه ورزش استفاده دیگری شده است.
منظور از ورزش در این مقاله ورزش های مرسومی مانند دویدن و شنا و دوچرخه سواری است و هر ورزشی است که میتوان آن را بصورت حرفه ای انجام داد و نامی دارد.
نرمش هایی که بلافاصله بعد از جراحی تعویض مفصل انجام میشوند
این نرمش ها را میتوان از اطاق ریکاوری یعنی بلافاصله بعد از جراحی شروع کرد. در ابتدا ممکن است با انجام دادن این نرمش ها کمی احساس ناراحتی کنید ولی مطمئن باشید بعد از مدتی این ناراحتی از بین رفته و بهبودی شما سریعتر بدست میاید.
هدف از انجام این نرمش ها اضافه بر بدست آوردن دامنه حرکتی مناسب و افزایش قدرت عضلات اطراف مفصل ران، افزایش جریان خون در اندام تحتانی است که میتواند مانع لخته شدن خون شود.
در انجام نرمش ها سه نکته مهم است
- مدتی که انقباض عضله را نگه میدارید را X ثانیه مینامیم
- در هر نوبت تعداد دفعاتی که یک نرمش را تکرار میکنید X دفعه است
- در هر روز X نوبت نرمش ها را انجام میدهید
عدد X در روز اول ۵ است و بتدریج هر روز ۳-۱ به آن اضافه میشود.
قبل از ادامه مطالعه میتوانید فیلم زیر را ببینید.
آموزش عملی نرمش های ابتدایی بعد از جراحی تعویض مفصل
برای انجام این نرمش ها باید در حالت دراز کشیده به پشت پاها کمی از هم باز شده و سپس آنها را بصورت زیر انجام داد.
پمپ پا
برای انجام این نرمش کف یک پا را آهسته به سمت بالا و کف پای مقابل را به سمت پایین حرکت میدهیم. مچ پا را باید تا آنجا که میتوانیم بالا آورده و سپس تا آنجا که میتوانیم پایین بیاوریم.
تقویت کوادری سپس
برای این نرمش سعی کنید تمام عضلات ران خود را منفبض کنید و با این کار زانو یتان را مثل یک چوب صاف و مستقیم کنید و این حالت را مدتی حفظ کنید.
روش دیگر انجام این نرمش اینست که زانوی طرف عمل شده را محکم به کف تخت فشار میدهیم.
انقباض باسن
برا این نرمش عضلات باسن را منقبض کرده و آنها را به هم فشار میدهیم و تا چند ثانیه آنرا در همین حالت نگه دارید.
نرمش های چند روز پس از جراحی تعویض مفصل
این نرمش ها را میتوانید چند روز تا یکی دو هفته بعد از عمل جراحی تعویض مفصل شروع کنید. برای انجام آنها باید از پزشک خود اجازه بگیرید.
در انجام نرمش ها سه نکته مهم است
- مدتی که انقباض عضله را نگه میدارید X ثانیه است
- در هر نوبت تعداد دفعاتی که یک نرمش را تکرا میکنید X دفعه است
- در هر روز X نوبت نرمش هار ا انجام میدهید
عدد X در روز اول ۵ است و بتدریج هر روز ۳-۱ به آن اضافه میشود.
قبل از ادامه مطالعه میتوانید فیلم زیر را ببینید.
آموزش عملی نرمش های مرحله دوم بعد از جراحی تعویض مفصل
خم کردن زانو
در این نرمش در حالیکه پاشنه پای خود را از روی زمین ( یا تخت) بلند نمیکنید زانو را به آرامی خم کرده و پاشنه پا را بطرف باسن به عقب میکشید ( در تمام طول این حرکت نباید پاشنه از روی زمین بلند شود بطوریکه وزن اندام تحتانی روی زمین باشد).
در حین انجام این نرمش زانو همیشه باید بطرف سقف بوده و به طرف داخل و یا خارج نچرخد.
باز کردن پاها
برای انجام این نرمش بدون اینکه پاشنه پا هایتان را از روی زمین بلند کنید ساقها و ران هایتان را از هم باز کرده و دوباره به سر جایشان برگردانید.
بالا بردن مستقیم پا
برای این نرمش ابتدا یک حوله را چند تا کرده و زیر زانو قرار دهید. زانو یتان را کاملا صاف و کشیده نگه دارید. در این حال پاشنه پایتان باید به اندازه چند انگشت از زمین بلند شود. این حالت را چند ثانیه حفظ کنید.
مستقیم کردن زانو
در این نرمش ابتدا بر روی صندلی بنشینید و در حالیکه کف هر دو پای شما بر روی زمین قرار دارد پای عمل شده را بالا بیاورید تا زانو کاملا صاف و مستقیم شود. پار ا چند ثانیه در همین حالت نگه داشته و سپس به آرامی به سر جای اول برگردانید.
نرمش های چند هفته پس از جراحی تعویض مفصل
این نرمش ها در حالت ایستاده انجام میشوند و آنها را میتوانید یکی دو هفته بعد از عمل جراحی تعویض مفصل با کسب اجازه از پزشک معالج خود انجام دهید.
در چند بار اول که سعی میکنید سر پا بایستید کمی احساس سرگیجه و ناپایداری میکنید. این حالت کاملا طبیعی است و بعد از چند روز از بین میرود.
در این مدت باید یک نفر دیگر شما را حمایت کند تا زمین نخورید. دقت کنید که در تمام این نرمش ها باید سر پا بایستید و با هر دو دست بالاترین قسمت پشتی یک صندلی را محکم بگیرید تا تعادل شما در حالت ایستاده کاملا برقرار شود.
قبل از ادامه میتوانید فیلم زیر را ببینید.
آموزش عملی نرمش های مرحله سوم بعد از جراحی تعویض مفصل
1- زانویتان را خم کرده و ران را بالا بیاورید طوریکه کف پای شما از زمین فاصله بگیرد. ران خود را میتوانید آنقدر بالا بیاورید که با تنه شما زاویه قائمه پیدا کند.
این وضعیت را تا سه ثانیه حفظ کرده و سپس پا را مجددا آرام پایین بیاورید. این حرکت را میتوانید روزی ۳ بار و هر بار ۵ تا ۱۰ بار انجام دهید.
2- زانو یتان را کاملا صاف نگه دارید و کل اندام تحتانی را از مفصل ران به طرف خارج حرکت داده و از بدن دور کنید و سپس به آهستگی آنرا به سر جایش برگردانید. این حرکت را میتوانید روزی ۳ بار و هر بار ۵ تا ۱۰ بار انجام دهید.
3- در حالیکه ران و مفصل رانتان بدون حرکت است زانو یتان را خم کرده و به این وسیله پای خود را به عقب ببرید. این وضعیت را تا سه ثانیه حفظ کرده و سپس به آرامی پا را به سر جایش برگردانید. این حرکت را میتوانید روزی ۳ بار و هر بار ۵ تا ۱۰ بار انجام دهید.
نرمش های پیشرفته لگن بعد از جراحی تعویض مفصل
یکی از ارکان مهم درمان، بعد از انجام جراحی تعویض مفصل افزایش قدرت عضلات اطراف مفصل است.
افزایش قدرت عضلات اطراف مفصل ران موجب میشود تا شما بتوانید بهتر و بدون لنگش راه بروید. نرمش های لازم برای افزایش قدرت عضلات لگن و پا را میتوانید چند هفته تا یکی دو ماه بعد از انجام عمل جراحی تعویض مفصل انجام دهید.
قبل از ادامه میتوانید فیلم زیر را ببینید.
آموزش عملی نرمش های مرحله چهارم بعد از جراحی تعویض مفصل
برای انجام این نرمش ها سر پا و کاملا مستقیم بایستید و با هر دو دست خود بالاترین قسمت پشتی یک صندلی را بگیرید تا کاملا پایدار باشید.
سپس یک سر یک کش را دور مچ پایتان بسته و سر دیگر آنرا به یک نقطه ثابت ببندید و نرمش ها را انجام دهید. این نرمش ها را روزی چهار بار و هر بار ده مرتبه میتوانید انجام دهید.
1- در حالیکه زانو را کاملا مستقیم نگه داشته اید کل اندام تحتانی را که از مچ پا با کش به نقطه ثابتی بسته اید از مفصل ران به طرف جلو خم کرده و به جلو آورید. سپس پا را آهسته سر جای اولش برگردانید.
2- زانوی خود را کاملا صاف نگه دارید و کل اندام تحتانی را که از مچ پا به نقطه ثابتی بسته اید از مفصل ران به طرف خارج حرکت داده و از بدن دور کنید و سپس به آهستگی آنرا به سر جایش برگردانید.
3- در حالیکه زانو را کاملا مستقیم نگه داشته اید کل اندام تحتانی را که از مچ پا به نقطه ثابتی بسته اید از مفصل ران به طرف عقب خم کرده و به عقب بیاورید. سپس پا را آهسته سر جای اولش برگردانید.
استفاده از دوچرخه ثابت
دوچرخه ثابت وسیله ای عالی برای افزایش دامنه حرکت و بیشتر کردن قدرت عضلات لگن و مفصل ران است. چند هفته بعد از جراحی با صلاحدید پزشک معالج میتوانید از دوچرخه استفاده کنید. در استفاده از دوچرخه به موارد زیر دقت کنید.
♦ نشیمن دوچرخه را طوری تنظیم کنید که وقتی زانوی شما کاملا در حالت مستقیم است کف پای شما پدال را لمس کند و وقتی پدال در بالاترین محل خود قرار میگیرد زانوی شما پایین تر از مفصل رانتان باشد به سخن دیگر هیچگاه زاویه بین ران و تنه شما از ۹۰ درجه کمتر نشود
♦ در روزهای اول به سمت عقب پدال بزنید و وقتی بعد از مدتی احساس راحتی کردید میتوانید به سمت جلو پدال بزنید.
♦ بعد از ۴ تا ۶ هفته میتوانید کشش دوچرخه را بیشتر کنید.
♦ در ابتدا روزی دوبار و هر بار ۱۰ تا ۱۵ دقیقه رکاب بزنید و بتدریج آنرا به روزی ۴ بار و هر بار ۳۰ دقیقه افزایش دهید.
ورزش های بعد از جراحی تعویض مفصل که میتوان انجام داد
ورزش بعد از جراحی تعویض مفصل خوب و بلکه مورد نیاز است. بسیاری از بیمارانی که این جراحی را انجام میدهند در سنین جوانی و میانسالی هستند و مشتاق هستند تا بعد از جراحی در فعالیت های ورزشی شرکت کنند.
از طرف دیگر غالب افراد جوانی که این عمل جراحی را انجام میدهند مشکل خاصی در دیگر قسمت های بدنشان ندارند و از لحاظ بدنی توان انجام فعالیت های ورزشی را دارند.
بعد از جراحی تعویض مفصل، درد بیمار از بین میرود و این او را بیشتر تشویق میکند تا ورزش کند. خیلی از بیماران میپرسند آیا بعد از جراحی تعویض مفصل میتوان در فعالیت های ورزشی شرکت کرد و اگر میتوان در کدامیک از آنها.
در سال های قبل بسیاری از پزشکان بیماران خود را از انجام فعالیت های ورزشی بعد از جراحی تعویض مفصل منع میکردند.
در سال های اخیر با پیشرفت در ساخت انواع مفاصل مصنوعی جدید و با پیشرفت در تکنیک های جدید جراحی توانایی و عمر مفصل مصنوعی بیشتر شده و بعد از جراحی میتوان در حدی قابل قبول فعالیت های ورزشی را انجام داد. ولی این حد قابل قبول چیست.
توجه داشته باشید که توصیه هایی که در زیر میشود تنها در مواردی قابل انجام است که مفصل مصنوعی کار گذاشته شده از نوع مرغوبی باشد، کیفیت عمل جراحی خوب باشد و فرد از لحاظ جسمی توانایی انجام ورزش مربوطه را داشته باشد.
هر بیمار وضعیت خاص خود را دارد و باید قبل از انجام هر ورزشی با پزشک جراح خود مشورت کند.
در مورد ورزش هایی که زیاد شدید نیستند اختلاف نظری وجود ندارد. همه جراحان اجاره میدهند تا با یک مفصل مصنوعی قرار داده شده در لگن البته اگر خوب کار گذاشته شده باشد ورزش هایی مانند شنا، دوچرخه سواری، پیاده روی و نرمش های هوازی یا آئروبیک را انجام داد.
با این حال خیلی از ورزش های شدید مانند فوتبال یا بسکتبال فشار زیادی به مفصل مصنوعی وارد میکنند. توصیه میشود این ورزش ها انجام نشوند.
گرچه انجام این ورزش ها در کوتاه مدت ممکن است مشکلی برای بیمار بوجود نیاورد ولی در دراز مدت میتواند احتمال سائیده شدن سطوح مفصلی یا شل شدن مفصل مصنوعی را افزایش دهد.
بعضی ورزش ها هم از لحاظ شد حد وسط هستند. نه ورزش های شدیدی هستند و نه آرام. ورزش هایی مانند وزنه برداری، والیبال، اسکواش، بدمینتون تنیس یا اسکی آرام یا کوهنوردی. اینکه میتوان این ورزش ها را انجام داد به نظر پزشک جراح بستگی دارد.
او باید ببیند آیا مفصل مصنوعی و استخوان های بیمار در وضعیت مطلوبی هستند که بتوانند ضربات و فشارهای ناشی از این ورزش ها را تحمل کنند یا خیر.
اگر وضعیت عضلانی بیمار خوب باشد و از لحاظ دامنه حرکتی مفصل یا تعادل وضعیت مطلوبی داشته باشد میتوان با احتیاط به بیمار اجازه انجام این ورزش ها را داد.
در هر صورت همانطور که گفته شد اگر پزشک اجازه انجام این ورزش ها را هم بدهد شرط انجام آنها این است که بیمار باید عضلات خود و بخصوص عضلات تنه و لگن خود را قبل از شروع ورزش به خوبی تقویت کند، دامنه حرکتی خوبی در مفصل داشته باشد، مهارت انجام ورزش مربوطه را داشته باشد و مفصل مصنوعی با کیفیتی برای او استفاده شده باشد.
ورزش جزئی جدایی ناپذیر از زندگی است و قطعا برای سلامتی نه تنها مفید بلکه ضروری است. همه بیماران بعد از انجام جراحی تعویض مفصل باید تشویق شوند تا ورزش کنند. با این حال نوع این ورزش باید با بررسی و سپس اجازه پزشک معالج انتخاب شود.