استئوکندریت دیسکان یکی از بیماری های زانو است که میتواند موجب درد و لنگش مفصل شود. این بیماری معمولا کندیل های استخوان ران را گرفتار میکند.
کندیل های ران دو برجستگی گرد در پایینترین قسمت استخوان ران هسند که از غضروف پوشیده شده و با استخوان درشت نی، مفصل زانو را میسازند.
در بیماری استئوکندریت دیسکان قسمتی از استخوان زیر غضروفی یکی از کندیل های استخوان ران به علت نرسیدن خون کافی به آن میمیرد. این ضایعه استخوانی بیشتر در کندیل داخلی استخوان ران (آنکه به زانوی مقابل نزدیکتر است) ایجاد میشود (در ۸۵ درصد موارد).
استئوکندریت دیسکان بیماری نادری است و در دو سوم موارد مفصل زانو را گرفتار میکند. این بیماری گاهی اوقات در مفصل مچ پا در سطح بالایی استخوان تالوس و گاهی اوقات در آرنج در سطح مفصلی کاپیتلوم هم دیده میشود. بیماری در ۳۰-۲۰ درصد موارد دو طرفه است.
علت ایجاد استئوکندریت دیسکان زانو چیست
این بیماری میتواند در بچه های ۱۰-۸ ساله ایکه ورزش های سخت و رقابتی انجام میدهند و یا در افراد میانسال دیده شود. استئوکندریت دیسکان در جنس مرد شایعتر است.
بیماری به علت اختلال در خونرسانی قسمتی از استخوان که درست زیر غضروف مفصلی واقع شده ایجاد میشود ولی علت این اختلال خونرسانی به درستی مشخص نیسست.
ممکن است عواملی مانند ژنتیک، ضربات مکرر به زانو، شلی لیگامانی، انحراف محور زانو بصورت ژنو وارم یا ژنو والگوم، آسیب های منیسک و تغییرات بیومکانیک در زانو بتوانند زمینه را برای ایجاد این بیماری مساعد کنند.
بدنبال مردن استخوان، غضروف روی آن هم از بین میرود و سطح کندیل استخوان ران در ناحیه گرفتار شده ناهموار میشود. این پدیده موجب میشود در حین خم و راست شدن زانو وقتی سطح آسیب دیده از روی سطح غضروفی پلاتوی تیبیا عبور میکند صدا ایجاد شده و یک حالت خشکی و گرفتگی در زانو بوجود آید.
بعد از مدتی ممکن است استخوان مرده اتصالش را با بقیه کندیل ران از دست داده و بصورت یک قطعه آزاد به درون مفصل زانو بیفتد. این قطعه آزاد Loose body ممکن است در درون مفصل گیر کرده و موجب قفل شدن زانو Locking شود.
مراحل بیماری کلا به چهار مرحله یا گرید Grade تقسیم میشود. استئوکندریت دیسکان شایعترین علت قطعات آزاد و لوز در زانوی جوانان است.
علائم استئوکندریت دیسکان زانو چیست
علائم این بیماری در بسیاری اوقات کم و گنگ و مبهم است و به همین خاطر معمولا دیر تشخیص داده شده و یا اصلا تشخیص داده نمیشود. در بسیاری موارد تنها مشکل بیمار کاهش مختصری در دامنه حرکات زانو است.
مهمترین علامت این بیماری درد گنگ و مبهمی در زانو است. درد زانوی بیمار میتواند موجب لنگیدن و گاهی اوقت تنها علامت بیماری همین لنگش است. این درد در حین حرکت زانو و با راه رفتن و ورزش بیشتر میشود.
بعد از مدتی مفصل دچار محدودیت حرکت شده و متورم میشود. در مراحل پیشرفته بیماری ممکن است به علت ایجاد استخوان آزاد در درون مفصل، زانو قفل شود.
تشخیص استئوکندریت
پزشک معالج بعد از صحبت با بیمار راجع به علائم بیماری و پس از معاینه زانو از روش های تصویربرداری برای تشخیص قطعی استفاده میکند. در معاینه بیمار معمولا مشخص میشود که مایع مفصلی زانو بیشتر شده است.
همچنین مشاهده میشود که بیمار در موقع راه رفتن بیشتر تمایل دارد تا پای خود را به خارج بچرخاند. پزشک با خم کردن زانو بطور کامل میتواند محل آسیب دیده را با انگشت فشار دهد که با اینکار درد زانو بیشتر میشود.
بیماری استئوکندریت دیسکان در رادیوگرافی ساده زانو بصورت یک محدوده سفید رنگ در استخوان زیر غضروفی دیده میشود. از اسکن رادیوایزوتوپ هم در تشخیص این بیماری استفاده میشود ولی تشخیص قطعی این بیماری با استفاده از ام آر آی است.
درمان استئوکندریت دیسکان زانو چگونه است
این بیماری را میتوان به صورت غیر جراحی درمان کرد ولی در بعضی موارد ممکن است درمان فقط با عمل جراحی امکانپذیر باشد.
درمان غیر جراحی
در بچه ها در بسیاری اوقات میتوان درمان غیر جراحی انجام داد. درمان غیر جراحی بیشتر در مواردی انجام میشود که قطعه آسیب دیده در محل خود باقی مانده و جابجا نشده است.
درمان بدین صورت است که تمام ورزش های بیمار قطع میشوند. هر حرکتی در زانو که موجب درد شود نباید انجام شود. ممکن است لازم شود تا زانو بمدت ۲-۱ ماه با استفاده از گچ یا بریس بیحرکت شود.
ممکن است لازم شود تا بیمار برای مدتی از عصای زیر بغل استفاده کرده و پای مبتلا را به زمین فشار ندهد. بعد از مدتی، بیمار نرمش های کششی تقویتی اندام تحتانی را زیر نظر فیزیوتراپ انجام میدهد.
درمان حدود یک تا یک و نیم سال طول میکشد. در مدت درمان پزشک معالج با انجام تصویربرداری های مکرر از زانو وضعیت استخوان آسیب دیده رو بهبودی آنرا تحت نظر میگیرد.
درمان جراحی
اگر قطعه استخوانی که دچار نکروز شده از محل خود جابجا شده باشد باید درمان جراحی انجام شود. عمل جراحی میتواند به روش باز یا با استفاده از آرتروسکوپ انجام گردد. در حین جراحی پزشک جراح سعی میکند قطعه جابجا شده را مجددا در سر جای اول قرار داده و با پیچ به محل اولیه خود فیکس و بیحرکت کند.
گاهی اوقات قطعه جابجا شده و یا محلی که استخوان از آن جدا شده چنان در دراز مدت تغییر شکل میدهند که جاگذاری مجدد قطعه در سر جای اولیه خود غیر ممکن میشود. در این موارد پزشک معالج ممکن است از یکی از روش های زیر استفاده کند
دریل کردن استخوان در محلی که استخوان و غضروف از دست رفته است تا استخوان و غضروف جدیدی تا حدودی ساخته شود
پیوند آلوگرافت Allograft transplant : در این روش قطعه ای استخوان همراه با غضروف از یک دهنده فوت شده گرفته شده و به زانوی فرد منتقل میشود.
اتوگرافت استئوکندرال Osteochondral autograft : در این روش پزشک جراح تکه ای از استخوان همراه با غضروف را از زانوی خود بیمار (البته از قسمتی از زانو که کمتر در سطح مفصلی شرکت میکند و نبود غضروف برای آن قسمت اهمیت کمتری دارد) بداشته و آنرا به قسمت آسیب دیده منتقل میکند.
پیوند غضروف Autograft chondrocyte implantation : در این روش نسبتا جدید تعداد کمی سلول های غضروفی از قسمتی از زانوی بیمار جدا شده و در محیط خارج از بدن کشت و پرورش داده میشود و بعد از مدتی که اندازه بافت مورد نظر به اندازه کافی رسید طی عمل جراحی بعدی در محل مورد نظر گذاشته میشود.
پیش آگهی بیماری چیست
پیش آگهی این بیماری تا حد زیادی بسته به سن بیمار، اندازه و محل قطعه ضایعه دیده و جابجا بودن یا نبودن قطعه دارد.
در بیماران با سن کم و آنهاییکه قطعه آسیب دیده کوچک است و از جای خود جابجا نشده است نتایج درمان معمولا خوب است. اگر قطعه کمی جابجا شده و فیکس شود نتایج درمان مناسب است.
اگر قطعه کاملا جابجا شده و با جراحی فیکس شده باشد نتایج درمان زیاد رضایت بخش نیست و در مواردی که قطعه جابجا شده در سطحی از زانو بوده که زیر فشار وزن است و با عمل جراحی از زانو خارج میشود درمان نتایج مناسبی بدنبال نخواهد داشت.