کیفوپلاستی نوعی جراحی بسته و کم تهاجمی است که در آن جراح، سیمان ارتوپدی را به درون مهره ای که بر اثر شکستگی تغییر شکل یافته، تزریق میکند تا بتواند با این کار تغییر شکل مهره و قوز ایجاد شده در کمر را مرتفع کند.
ورتبروپلاستی هم شبیه همین عمل است ولی در آن تلاشی در اصلاح قوز و تغییر شکل مهره نمیشود و فقط سیمان ارتوپدی به درون مهره شکسته شده تزریق میشود تا درد ناشی از شکستگی از بین برود و بیمار بتواند زودتر به زندگی عادی خود برگردد.
آناتومی کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی
مهمترین قسمت مهره که به آن جسم مهره Vertebral body میگویند به شکل استوانه ای کم ارتفاع است. در پوکی استخوان جسم مهره بیش از ساختمان های پشتی آن ترد و شکننده میشود.
بنابراین مفاصل فاست معمولا بدون مشکل باقی میمانند ولی به علت اینکه جسم مهره پوک تر میشود شکستگی های مکرر و متعدد در آن موجب میشود زیر بار فشار قسمت های بالایی، در خود فرو رفته و تغییر شکل بدهد.
چون قسمت های پشتی مهره و مفاصل فاست سالم میمانند این در هم فرو رفتگی حول محور مفاصل فاست صورت گرفته و در نتیجه قدام یا جلوی جسم مهره بیشتر در خود فرو رفته و ارتفاع کم میکند.
همین امر موجب میشود ستون فقرات بتدریج بصورت خمیده به جلو و گوژ درآید. شکل معروف قد خمیده ای که بعضی از افراد مسن دارند به علت همین روند ایجاد میشود.
کیفوپلاستی یا کایفوپلاستی Kyphoplasty میتواند شکل مهره کلاپس شده و تغییر شکل یافته را تا حدی به حالت قبل برگرداند.
تفاوت کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی چیست
کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی هر دو روش‌های جراحی کم‌تهاجمی برای ترمیم شکستگی‌های ستون فقرات هستند. اگرچه این دو روش شباهت‌هایی دارند، اما تفاوت‌های مهمی نیز میان آنها وجود دارد.
در کیفوپلاستی، پزشک ابتدا یک بالون کوچک را درون مهره شکسته شده و تغییر شکل داده شده وارد کرده و با باد کردن آن سعی میکند شکل مهر را حتی المکان به حالت قبل از شکستگی برگرداند و پس ار آن بالون بیرون آورده شده و فضای خالی ایجاد شده با سیمان مخصوص استخوان پر میشود.
در حالی که در ورتبروپلاستی مرحله بالون انجام نمیشود و سیمان مستقیماً به درون جسم مهره تزریق میشود.
بنابراین کیفوپلاستی برای بیمارانی که نیاز به بازگرداندن ارتفاع مهره دارند مناسب‌تر است و ورتبروپلاستی نمیتواند شکل تغییر یافته مهره را به حالت قبل از شکستگی برگرداند بلکه تنها با کمک سیمان، تکه های شکسته شده به هم متصل شده و درد بیمار خیلی سریع از بین میرود م مهره دچار تغییر شکل بیشتری نمیشود.
دلایل انجام عمل کیفوپلاستی
عمل کیفوپلاستی معمولا برای بیمارانی که دچار شکستگی‌های کمپرشن در مهره‌های ستون فقرات شده‌اند و با دردهای شدیدی مواجه هستند انجام میشود. دلایل اصلی برای انجام کیفوپلاستی عبارتند از:
پوکی استخوان: پوکی استخوان شایع‌ترین علت شکستگی‌های کمپرشن مهره‌هاست. در افراد مسن این بیماری باعث ضعیف شدن استخوان‌ها و افزایش احتمال شکستگی میشود.
آسیب‌های ستون فقرات: در برخی موارد آسیب‌ها و تصادفات هم ممکن است منجر به شکستگی‌های کمپرشن شوند که با کیفوپلاستی قابل ترمیم است.
تومورهای استخوانی: در مواردی که تومورهای استخوانی باعث تضعیف مهره‌ها می‌شوند کیفوپلاستی میتواند به تثبیت ستون فقرات کمک کند.
دلایل انجام ورتبروپلاستی
دلایل انجام ورتبروپلاستی همان دلایل انجام کیفوپلاستی است ولی بیشتر در کسانی انجام میشود که شکستگی مهره (که براثر پوکی استخوان یا ضربه با تومور بوجود آمده) تغییر شکل زیادی در مهره ایجاد نکرده است.
بنابراین پزشک نیازی نمیبیند که شکل مهره به حالت قبل از شکستگی برگردد و هدف او از انجام ورتبروپلاستی فقط این است که با کمک سیمان، مهره خرد شده را تقویت کرده و قطعات خرد شده را به هم متصل کند.
با اینکار هم مانع جابجایی بیشتر شکستگی میشود و هم درد بیمار که براثر حرکت قطعات شکستگی ایجاد میشود بعد از عمل بسرعت از بین میرود.
نحوه انجام عمل کیفوپلاستی
کیفوپلاستی ستون فقرات معمولا با بیهوشی موضعی یا عمومی و تحت هدایت تصویربرداری انجام میشود. این روش به دلیل کم‌تهاجمی بودن، درد و زمان بهبودی کمتری نسبت به جراحی‌های باز ستون فقرات دارد. مراحل انجام کیفوپلاستی بصورت زیر است:
برای انجام عمل کیفوپلاستی بیمار بیهوش شده و به شکم بر روی تخت جراحی خوابانده میشود. سپس جراح با کمک فلوروسکوپ (نوعی دستگاه تصویربرداری کامپیوتری در اطاق عمل که تصاویر تهیه شده را بر روی مانیتور نشان میدهد) و از طریق شکاف پوستی کوچکی در پشت کمر سرمته بلندی را به درون جسم مهره میفرستد.
پس از خارج کردن سرمته لوله خاصی که روی آن بالون کوچکی قرار دارد را از طریق سوراخ ایجاد شده به درون جسم مهره فرستاده و بالون را با هوا باد میکند. با اتساع بالون جسم مهره دوباره شکل اولیه خود را بدست میاورد.
پس از آن جراح باد بالون را خالی کرده و آن را از مهره خارج میکند و از طریق همان سوراخ ایجاد شده، ماده خاصی به نام سیمان استخوانی را که به شکل خمیر است به درون حفره ای که با اتساع بالون در جسم مهره ایجاد شده میفرستد. این سیمان استخوانی در عرض چند دقیقه سفت و سخت شده و موجب میشود شکل مهره در حالت تصحیح شده باقی بماند.
بیمار بعد از بهوش آمدن میتواند از بیمارستان مرخص شود. بعد از جراحی نیازی به پوشیدن بریس یا کمربند طبی خاصی نیست. بیمار بعد از جراحی میتواند فعالیت های معمولی روزمره را انجام دهد ولی به وی توصیه میشود تا مدتی حرکات شدیدی انجام ندهد.
مراحل انجام ورتبروپلاستی
عمل تزریق سیمان به مهره کمر معمولا با استفاده از بی‌حسی موضعی انجام میشود و نیاز به برش‌های بزرگ ندارد. این عمل کم‌تهاجمی معمولاً زمان زیادی نمی‌برد و بیمار میتواند پس از مدت کوتاهی به فعالیت‌های روزمره خود بازگردد. مراحل ورتبروپلاستی بصورت زیر انجام میشود:
آماده‌سازی بیمار: بیمار در وضعیت مناسبی روی تخت جراحی قرار می‌گیرد و ناحیه مورد نظر با استفاده از بی‌حسی موضعی آماده میشود. این مرحله باعث کاهش درد و ناراحتی در طول عمل میشود.
قرار دادن سوزن در مهره آسیب‌دیده: با استفاده از دستگاه تصویربرداری، جراح یک سوزن نازک را به دقت به سمت مهره آسیب‌دیده هدایت میکند. این مرحله اهمیت زیادی دارد چون دقت در قرار دادن سوزن تضمین میکند که سیمان به‌درستی در مهره تزریق شود و به بافت‌های اطراف آسیب نرساند.
تزریق سیمان در ستون فقرات: پس از قرار دادن سوزن در محل مناسب سیمان مخصوص استخوان با دقت از طریق سوزن به مهره تزریق میشود. سیمان به سرعت سفت میشود و مهره را تثبیت میکند. این مرحله اصلی عمل ورتبروپلاستی است و معمولا در چند دقیقه به پایان می‌رسد.
مزایای کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی
یکی از مهمترین مزایای ورتبروپلاستی کاهش سریع درد بعد از عمل است. بسیاری از بیماران بلافاصله پس از عمل کاهش درد قابل‌توجهی را تجربه می‌کنند.
در مقابل کیفوپلاستی، هم مزیت کاهش سریع درد را دارد و هم با بازگرداندن ارتفاع مهره‌ها از تغییر شکل و خمیدگی ستون فقرات که معمولاً در افراد مسن دیده میشود، جلوگیری میشود.
همچنین کیفوپلاستی نسبت به ورتبروپلاستی خطر کمتری برای نشت سیمان به بیرون از جسم مهره دارد.
معایب و عوارض احتمالی عمل کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی
مثل هر جراحی دیگری، کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی نیز با عوارض و معایب خاص خود همراه هستند. اگرچه این اعمال جراحی نسبت به جراحی‌های باز ایمن‌تر است اما برخی از عوارض احتمالی آن شامل موارد زیر می‌شوند:
خروج سیمان از مهره: گاهی اوقات ممکن است سیمان از مهره خارج شود و به بافت‌های اطراف آسیب بزند. این مشکل نیاز به دقت بالا در انجام عمل دارد. درصورت فشار آوردن سیمان بر روی ریشه های عصبی و نخاع باید آن را با عمل جراحی خارج کرد. احتمال این عارضه در ورتبروپلاستی بیشتر از کیفوپلاستی است.
عفونت: عفونت یکی از عوارض احتمالی در هر جراحی است و در کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی نیز ممکن است رخ دهد، اگرچه احتمال آن کم است.
عدم بهبود کامل درد: در بعضی از بیماران کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی ممکن است به کاهش کامل درد منجر نشود و نیاز به درمان‌های تکمیلی باشد.
مشکلات ناشی از بیهوشی
لخته شدن خون در وریدهای عمقی اندام تحتانی
دوره بهبودی پس از عمل کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی
دوره بهبودی پس از ای اعمال جراحی معمولاً کوتاه‌تر از جراحی‌های باز است. بیمار معمولاً پس از چند ساعت از بیمارستان مرخص میشود و میتواند فعالیت‌های روزمره را از سر بگیرد.
در طول دوره بهبودی پزشک ممکن است توصیه‌هایی از جمله محدود کردن فعالیت‌های سنگین و استفاده از داروهای ضد درد در صورت نیاز داشته باشد. همچنین تمرینات فیزیوتراپی و تقویتی میتواند به تسریع روند بهبودی و بازگشت بیمار به فعالیت‌های معمول کمک کند.