بریس یا ارتوز چیست

بریس Brace یا ارتوز Orthosis نام کلی برای وسایلی است که در اطراف اندام گذاشته و پوشیده میشود تا حرکت اندام را کنترل کرده و یا شکل آن را تحت تاثیر قرار دهد.

علم درست کردن ارتوز و بریس را اورتوتیکز Orthotics یا ارتوپدی فنی و کسی که آنها را میسازد را ارتوتیست Orthotist مینامند.

کسی که ارتوز یا بریس میسازد باید از آناتومی، فیزیولوژی و بیومکانیک بدن اطلاع کافی داشته و به علم مواد و مهندسی هم آگاهی داشته باشد.

مراکز ارتوپدی فنی که ارتوز میسازند معمولا پروتز یا اندام های مصنوعی را هم ساخته و در اختیار افراد قرار میدهند.

بریس و ارتوز چه کمکی به بیمار میکند

هدف استفاده از ارتوز و بریس عبارتست از

• کنترل و هدایت، محدود کردن و یا کاملا بیحرکت کردن یک اندام یا یک مفصل یا قسمتی از بدن
• مهار کردن حرکت مفصل در یک جهت و اجازه دادن حرکت در سایر جهات
• کمک به حرکت مفصل
• کمک به بازپروری یک شکستگی بعد از خارج کردن گچ
• تصحیح شکل قسمتی از بدن به منظور بهتر کردن حرکت و کاهش درد

انواع بریس ها

ارتوز و بریس ها از مواد متنوعی مانند پلاستیک، فیبر کربن، فلز، پارچه، چرم و لاستیک ساخته میشود. این وسایل دو نوع کلی دارند

♦ ارتوز و بریس های از قبل آماده که به اندازه های مختلف و برای اندام های مختلف در داروخانه ها موجود بوده و با نسخه پزشک نوع مورد نیاز بیمار که اندازه اندام او باشد در اختیار وی قرار میگیرد. این بریس ها معمولا به توسط باند های ولکرو به اندام بیمار محکم و فیت میشوند

♦ ارتوز و بریس هایی که قالب اندام بیمار ساخته میشوند. این وسایل با نسخه پزشک ارتوپد و به توسط ارتوتیست یا همکاران ارتوپدی فنی ساخته میشوند. ارتوپدی فنی این ارتوز ها را طوری میسازد که قالب اندام فرد بوده و اندام در آن احساس راحتی میکند.

ساختن این ارتوز ها مستلزم وقت بیشتر برای اندازه گیری اندام، قالب گیری، ساختن، امتحان کردن و پوشیدن است و عموما از نوع ارتوز های پیش ساخته گران تر هستند.

بریس و ارتوز ها را میتوان به دو دسته دیگر هم تقسیم کرد

بریس یا ارتوز های استاتیک

این وسایل موجب بیحرکتی کامل مفاصلی میشود که در درون بریس قرار گرفته اند. این بیحرکتی درد را کاهش داده و زمینه ای را فراهم میاورد تا فشاری به بافت های آسیب دیده اطراف مفصل نیامده و این بافت ها خود را زودتر و بهتر ترمیم کنند.

به علت اینکه این بریس ها حرکت مفصل را بشدت محدود میکنند استفاده از آنها ممکن است کمی آزاردهنده باشد. همچنین استفاده طولانی مدت از آنها ممکن است موجب محدودیت حرکت و خشکی مفضل شود.

بریس یا ارتوز های دینامیک

این وسایل در قسمت هایی از خود لولاهایی دارند. بعد از پوشیدن بریس این لولاها در امتداد مفصل قرار گرفته و اجازه میدهد تا مفصل فقط در یک جهت حرکت کرده و مانع حرکات مفصل در جهات دیگر میگردد.

این ممانعت موجب کاهش درد مفصل شده و همچنین به رباط های اطراف آن اجازه میدهد تا مدتی استراحت کرده و آسیب های خود را ترمیم کنند ولی در عین حال مفصل بر اثر بیحرکتی دچار خشکی نشود.

بریس و ارتوز های اندام فوقانی کدامند

بریس ها یا ارتوزها انواع بسیار مختلف و متنوعی دارند و برای قسمت های مختلف بدن و به اشکال گوناگونی ساخته میشوند. در اندام فوقانی از این بریس ها برای محدود کردن حرکات شانه، آرنج، مچ دست و انگشتان استفاده میشود.

مهمترین بریس های اندام فوقانی عبارتند از

ارتوز شانه

ارتوز شانه Shoulder orthosis SO در درمان پارگی های روتاتور کاف و همچنین بعد از جراحی آن و یا در دررفتگی های مزمن مفصل آکرومیوکلاویکولر بکار برده میشود

ارتوز فانکشنال بازو

از ارتوز فانکشنال بازو Functional arm orthosis در درمان شکستگی های تنه استخوان بازو استفاده میشود

ارتوز شانه- آرنج

ارتوز های شانه.آرنج Shoulder- elbow orthosis SEO حرکات شانه و آرنج را محدود میکنند

ارتوز آرنج

از ارتوز آرنج Elbow orthosis EO بعد از اعمال جراحی آرنج و در درمان تنیس البو، گلف البو، بیماری های مادرزادی و آرتروز های آرنج استفاده میشود

ارتوز مچ دست

ارتوز مچ دست Wrist orthosis اطراف مفصل مچ دست را حمایت کرده و از آن در درمان سندروم کانال کارپ، تغییر شکل یا دفرمیتی های مچ دست و شکستگی های مچ دست استفاده میشود

ارتوز مچ دست- شست

ارتوز مچ دست.شست Wrist- thumb orthosis حرکات مچ دست و شست دست را محدود میکند.

ارتوز مچ دست- دست

ارتوز مچ دست.دست Wrist- hand orthosis WHO حرکات مچ دست و مفاصل کف دست را محدود میکند.

ارتوز انگشت

از ارتوز یا بریس انگشت Finger orthosis FO برای حمایت انگشت استفاه میشود و در درمان دررفتگی مفاصل انگشت، انگشت چکشی، تغییر شکل بتونیر، تغییر شکل گردن قو یا سوان نک، انگشت ماشه ای یا تریگر فینگر، روماتیسم مفصلی انگشت و شکستگی ها ی انگشت کاربرد دارد.

بریس ها و ارتوز های اندام تحتانی چه انواعی دارند

بریس ها یا ارتوزها انواع بسیار مختلف و متنوعی دارند و برای قسمت های مختلف بدن و به اشکال گوناگونی ساخته میشوند. در اندام تحتانی از این ارتوزها برای محدود کردن حرکات مفصل ران، زانو، مچ پا و مفاصل کوچک کف پا و فرم دهی به کف پا و یا توزیع متناسب فشار در کف پا استفاده میشود.

مهمترین ارتوز های اندام تحتانی عبارتند از

بریس و ارتوز های کف پا

بریس و ارتوزهای کف پا Foot orthosis FO شامل کفی هایی هستند که در داخل کفش قرار داده میشوند تا فشار وارد آمده به نقاط مختلف کف پا را به طور یکنواخت توزیع کرده و مانع بروز درد شوند.

انواع دیگر این ارتوز ها برای صاف کردن و در امتداد قرار دادن مفاصل کف پا و انگشتان پا مورد استفاده قرار میگیرند.

ورزشکارانی که زیاد راه میروند، افراد مبتلا به دیابت و کسانی که دچار تغییراتی در شکل انگشتان پا یا کف پا هستند از این ارتوز ها استفاده میکنند

ارتوز مچ پا- کف پا

بریس یا ارتوزهای مچ پا.کف پا Ankle-foot orthosis AFO معمولا از پلاستیک پلی پروپیلن و به شکل L ساخته شده و کاملا پشت ساق و کف پا را میپوشانند. قسمتی که در پشت ساق قرار میگیرد با باندهای ولکرو به اندام متصل میشود.

قسمت کفی ارتوز ممکن است کاملا نازک درست شود بطوریکه فرد بتواند آن پای خود را همراه با ارتوز درون کفش قرار دهد. ارتوز های مچ پا- کف پا ممکن است استاتیک باشند و یا بصورت دینامیک و همراه با یک لولا در امتداد مفصل مچ پا ساخته شوند.

هدف استفاده از این ارتوز معمولا بیحرکت کردن یا تحت کنترل درآوردن حرکات مفصل مچ پا است.

این ارتوز ها معمولا در کسانی که نمیتوانند مچ پای خود را در وضعیت مناسب قرار دهند، به علت فلج عصبی یا عضلانی نمیتوانند مچ پای خود را بالا بیاورند و یا در کسانی که به علت آرتریت یا آرتروز یا آسیب های وارده مچ پا (آسیب های استخوان، رباط یا تاندون ها) درد زیادی در مچ دارند استفاده میشود.

ارتوز مچ پا- کف پا شایعترین نوع ارتوزی است که استفاده میشود بطوریکه حدود یک چهارم کل ارتوز های ساخته شده از این نوع هستند.

ارتوز زانو

بریس یا ارتوز زانو Knee orthosis KO در اطراف زانو بسته شده و تا حدودی به بالاتر و پایین تر از زانو هم رفته و هدف از آن حمایت مفصل است. این بریس غالبا دینامیک بوده و لولاهایی در دو طرف دارد که اجازه حرکت لولایی را به زانو میدهد.

از این بریس در آرتروز های زانو و یا در آسیب های رباط های آن و یا بعد از اعمال جراحی زانو و به منظور حمایت آن استفاده میشود.

بریس زانو میتواند ران و ساق را در امتداد مناسب قرار داده و از انحرافات جانبی مفصل زانو جلوگیری کرده و پایداری نسبی به آن بدهد

ارتوز زانو- مچ پا- کف پا

بریس زانو.مچ پا.کف پا Knee- ankle- foot orthosis KAFO از بالای ران تا کف پای بیمار را دربر گرفته و موجب بیحرکتی کامل یا کنترل بعضی حرکات مفاصل زانو و مچ پا میشود.

از این نوع بریس یا ارتوز در انواع فلج ها (مانند پولیومیلیت یا فلج اطفال)، شلی و لاکسیته رباط ها، آرتریت ها و یا شکستگی های اندام تحتانی استفاده میشود.

ارتوز هیپ- زانو- مچ پا- کف پا

ارتوز هیپ.مچ پا.کف پا Hip- knee- ankle-foot orthosis موجب کنترل حرکات مفاصل ران، زانو و مچ پا میشود

بریس ها و ارتوز های ستون فقرات چه انواعی دارند

بریس های ستون مهره میتوانند یک یا چند قسمت از آن را بیحرکت کنند. از این بریس ها در درمان آسیب های ستون مهره، درمان انحرافات آن و بعد از جراحی های ستون فقرات استفاده میشود. مهمترین این بریس های عبارتند از:

♦ از بریس یا ارتوز های گردنی (گردنبند طبی) برای بیحرکت کردن ستون مهره ای گردنی استفاده میشود. از بریس های گردنی نرم معمولا در درمان دردهای گردنی استفاده میشود.

بریس های گردنی سخت در درمان هرنی یا فتق دیسک بین مهره ای کاربرد دارند. بریس گردنی یا گردنبند فیلادلفیا نوعی بریس گردنی سخت است.

♦ بریس هالو Halo brace نوعی ارتوز گردنی- سینه ای Cervico Thoracic Orthosis CTO است که در درمان شکستگی های ستون مهره گردنی مورد استفاده قرار میگیرد.

♦ بریس مینروا نوعی بریس گردنی- سینه ای- کمری  است. این بریس موجب بیحرکتی کامل گردن شده و در آسیب های ویپلش و یا شکستگی های مهره های گردنی و اعمال جراحی فیوژن مهره های گردنی از آنها استفاده میشود

♦ بریس های میلواکی Milwaukee brace  هم نوعی بریس گردنی- سینه ای- کمری- خاجی Cevico Thoraco Lumbo Sacral Orthosis CTLSO است.

♦ بریس بوستون نوعی بریس گردنی- سینه ای- کمری- خاجی Cevico Thoraco Lumbo Sacral Orthosis CTLSO است که در درمان اسکولیوز کودکان از آن استفاده میشود.

این بریس پلاستیکی بوده و قسمت فلزی ندارد و از آن میتوان به راحتی در زیر لباس استفاده کرد. از این بریس بیشتر در تصحیح اسکولیوز در ستون مهره ای کمری و سینه ای استفاده میشود.

♦ ارتوز توراکولومبار Thoracolumbar spinal orthosis TLSO یک جلیقه پلاستیکی است که دورتادور تنه را گرفته و یا میتواند بصورت کمربند یا کرست های طبی با نوارهای فلزی باشد.

این ارتوز ستون مهره سینه ای و کمری را بیحرکت کرده و در درمان شکستگی های ستون مهره بکار برده میشود. از این بریس ها همچنین در درمان اسکولیوز استفاده میشود.

 پروتز مصنوعی اندام چیست

پروتز Prosthesis به یک وسیله مصنوعی میگویند که جایگزین یک قسمت از دست رفته بدن میشود. گرچه وسایل مصنوعی در قسمت های مختلفی از بدن بکار میروند ولی در ارتوپدی منظور از پروتز بیشتر اندام مصنوعی است.

البته سر مصنوعی استخوان ران که از جنس فلز بوده و در شکستگی های گردن استخوان ران از آن استفاده میشود را هم پروتز مینامند.

برای مطالعه در مورد پروتزهایی که برای شکستگی لگن بکار برده میشوند به مقاله “پروتز لگن چیست” مراجعه کنید.

پروتز یا اندام مصنوعی را در مواردی بکار میبرند که قستی از اندام به علتی وجود ندارد

• قسمتی از اندام ممکن است بصورت مادرزادی وجود نداشته باشد
• قسمتی از اندام ممکن است بدنبال آسیب های شدید ناشی از ضربه از بین برود
• قسمتی از اندام ممکن است به علت بیماری مانند دیابت از بین برود

قطع یک اندام یا قسمتی از آن را آمپوتاسیون Amputation مینامند.

پروتز های اندام ممکن است

• یک قسمتی باشد
• دو یا چند قسمتی بوده و بین قسمت های آن مفصل متحرک وجود داشته باشد
• چند قسمتی و با مفصل باشد و همراه موتوری باشد که با دستور فرد حرکت میکند

بالاترین قسمت پروتز یا اندام مصنوعی بشکل یک کاسه بوده و به آن سوکت Socket میگویند و پایینترین قسمت باقیمانده اندام (که به آن استامپ Stump میگویند) در آن فرو میرود تا بدین وسیله اندام مصنوعی به بدن متصل شود.

در سال های اخیر با استفاده از فیبر کربن – که بسیار محکم و در عین حال سبک است – و همچنین با پیشرفت دانش الکترونیک گام های بلندی در بهتر کردن اندام های مصنوعی برداشته شده است.

در اندام های مصنوعی که به اختیار بیمار و با موتور الکتریکی حرکت میکنند سنسورهای الکتریکی را بر روی پوست عضلات استامپ میگذارند.

با انقباض عضلات استامپ که با اختیار بیمار انجام میشود سنسورها تحریک شده و با دستور سنسورها موتورهای الکتریکی مربوطه به حرکت درآمده و اندام در جهتی که بیمار تمایل دارد حرکت میکند.

در انواع جدیدتر اندام مصنوعی دست که پنج انگشت آن حرکت مستقل دارند ابتدا با یک عمل جراحی اعصاب مربوط به حرکت انگشتان را به عضله دیگری مثلا عضله سینه بیمار منتقل میکنند.

با دستور بیمار برای حرکت هر انگشت تحریک الکتریکی به عضله سینه وی رفته و قسمت خاصی از آن عضله را تحریک میکند.

از طریق سنسوری که بر روی پوست آن قسمت عضله سینه ای کار میگذارند این تحریک دریافت شده و پس از آنالیز توسط کامپیوتر به موتور انگشت مربوطه رفته و آن را حرکت میدهد.

پروتز ها یا اندام های مصنوعی را به دو دسته پروتز های اندام فوقانی و پروتز های اندام تحتانی تقسیم میکنند.

پروتز های اندام فوقانی عبارتند از

پروتز های اندام تحتانی عبارتند از

پرکاربرد ترین پروتز های اندام تحتانی پروتز آمپوتاسیون های ساق و ران هستند.