درد استخوان کمتر از درد مفصل و درد عضله شایع است. در این مقاله راجع به علل این سه درد در اندام مطالعه میکنیم.
علت درد استخوان
گاهی علت درد استخوان واضح است مانند شکستگی و در مواردی هم ممکن است تشخیص علت آن نیاز به بررسی بیشتری داشته باشد. علت درد استخوان هرچه باشد مهم بوده و باید جدی گرفته شود.
بسیاری از دردهایی که بیمار در استخوان یک اندام حس میکند ممکن است منشا استخوانی نداشته و از محل دیگری ارجاع شده باشد. مشکلاتی که در مفاصل نزدیک به یک استخوان وجود دارند ممکن است موجب احساس درد استخون شوند.
تحریک اعصاب حسی در یک نقطه از بدن میتواند موجب احساس درد در نقطه ای شود که از محل تحریک دور است. در این شرایط مغز در تفسیر محل درد دچار خطا میشود. در واقع وقتی حس درد چند نقطه از بدن به توسط تنها یک عصب به مغز میرود مغز ممکن است در تفسیر محل دقیق در دچار اشتباه شود.
با این حال موارد بسیاری هم وجود دارد که درد استخوان درست بر روی محلی که مشکل دارد حس میشود. شایعترین علل درد استخوان عبارتند از
درد استخوان بدنبال ضربه
ضربه به استخوان که معمولا بدنبال تصادفات، سقوط از ارتفاع، حوادث ورزشی و حوادث حین کار ایجاد میشود میتواند موجب شکستگی استخوان شده و همین شکستگی ایجاد درد استخوان در محل آسیب دیده کند.
در این موارد علت درد استخوان واضح است. با این حال موارد دیگری از آسیب های استخوانی بدنبال ضربه وجود دارند که به راحتی آشکار و واضح نیستند ولی موجب درد استخوان میشوند.
ضربه به استخوان ممکن است موجب شکستگی مویی آن شود که در رادیوگرافی ساده دیده نمیشود. البته این شکستگی ها در روش های دیگر تصویربرداری مانند سی تی اسکن دیده میشوند.
ضربه به استخوان میتواند موجب خونریزی در درون استخوان شود. این وضعیت ممکن است نه در رادیوگرافی ساده و نه در سی تی اسکن دیده شود و روش تشخیص آن ام آر آی است.
ضربات مکرر به استخوان در ورزشکارانی که حرکات شدید و مکرر بدنی انجام میدهند میتواند موجب شکستگی استرسی شود. این نوع شکستگی در مراحل اولیه در رادیوگرافی ساده دیده نمیشود و راه تشخیص آن ام آر آی و یا اسکن رادیوایزوتوپ است.
درد استخوان به علت پوکی
استئوپروز یا پوکی استخوان میتواند موجب درد استخوان در محلی شود که دچار ضعف و سستی شده است. استئومالاسی هم که به علت کمبود کلسیم و ویتامین دی ایجاد میشود میتواند موجب ضعف و بدنبال آن درد استخوان شود.
درد استخوان به علت عفونت
استئومیلیت یا عفونت استخوان میتواند علت درد آن باشد. وقتی عفونت استخوان حاد است تشخیص آن راحت تر و واضح تر است.
با این حال عفونت های مزمن استخوان میتواند موجب دردهایی شود که تشخیص آن مشکل تر است. آزمایشات پاراکلینیکی و روش های تصویربرداری میتواند به تشخیص علت درد کمک کند.
سرطان و درد استخوان
تهاجم سلول های سرطانی به استخوان میتواند موجب درد آن شود. سرطان استخوان ممکن است اولیه باشد یعنی منشا سرطان از خود استخوان باشد.
در بعضی موارد هم سرطان استخوان متاستاز از نواحی دیگر است. در این موارد بافت دیگری از بدن سرطانی میشود و سپس تهاجم این سلول ها به استخوان ها موجب درگیر شدن آنها و درد استخوانی میشود. سرطان هایی مانند لوسمی یا سرطان خون هم میتواند موجب درد استخوان شود.
اختلال جریان خون استخوان
وقتی به عللی خونرسانی به استخوان متوقف میشود استخوان دردناک میگردد. بطور مثال در آنمی داسی شکل به علت انسداد مسیر جریان خون مویرگی به قسمت هایی از استخوان، درد استخوان ایجاد میشود. این درد ها میتواند بصورت حملاتی از درد باشد که شدت آن کم و زیاد میشود.
سیاه شدن سر استخوان در مفصل ران نمونه ای از ایجاد درد استخوان بدنبال اختلال در جریان خون آن است.
پزشک برای تشخیص علت درد استخوان ابتدا با بیمار صحبت کرده و از او اطلاعاتی راجع به مشخصات درد و سابقه مشکلات دیگر را میگیرد. سپس محل درد و کل بدن را معاینه میکند. بررسی های آزمایشگاهی و تصویربرداری هایی مانند رادیوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی به تشخیص علت درد استخوان کمک میکند.
درد مفصل چه عللی دارد
درد مفصل یا آرترالژی Arthralgia به علل بسیار گوناگونی ایجاد میشود. بسیاری از عواملی که میتوانند موجب آسیب، التهاب یا اختلال در کارکرد عناصر تشکیل دهنده مفصل شوند میتوانند موجب درد آن گردند.
مفصل از قرار گرفتن دو استخوان در کنار هم ایجاد میشود. محلی که دو استخوان مفصل به هم نزدیک میشوند از غضروف پوشیده شده است.
اطراف مفصل به توسط یک کیسه بافتی به نام کپسول مفصلی پوشیده شده و سطح داخلی این کپسول مفصلی لایه سینوویال قرار دارد.
استخوان های دو طرف مفصل به توسط نوارهای محکم بافتی به نام رباط یا لیگامان به هم متصل میشود. تاندون های عضلات اطراف مفصل به استخوان ها متصل میشوند.
کیسه های نازک بافتی به نام بورس در اطراف مفصل وجود دارند. آسیب یا بیماری در هرکدام از این ساختمان ها میتواند موجب بروز درد مفصل شود.
***********
مهمترین علل درد مفصل عبارتند از :
آرتریت : التهاب مفصل یا آرتریت میتواند به علت بیماری های خود ایمنی و ایجاد روماتیسم ( مانند روماتیسم مفصلی، اسپوندیلیت انکیلوزان، لوپوس) ، به علت عفونت مفصل و یا به علت استئوآرتریت یا آرتروز ایجاد شده و موجب درد مفصل شود.
بیماری های متابولیک مانند نقرس هم میتوانند موجب التهاب و درد مفصل شوند. در آرتریت، مفصل دردناک و متورم شده و دچار خشکی و محدودیت حرکت و در مواردی، تغییر شکل میشود.
نکروز استخوان : نرسیدن خون به سطح مفصلی استخوان میتواند موجب درد مفصل شود. بطور مثال اختلال خونرسانی در لگن میتواند موجب سیاه شدن استخوان شود.
بورسیت : التهاب بورس های اطراف مفاصل میتواند موجب بورسیت شود. این التهاب دردی را ایجاد میکند که در مفصل احساس میشود.
تاندنیت : التهاب تاندون یا زردپی های اطراف مفاصل که به آن تاندنیت Tendinitis هم میگویند موجب بروز دردی میشود که به علت نزدیکی آن به مفصل در بسیاری اوقات در خود مفصل احساس میشود. پس تاندنیت میتواند از علل درد مفصل باشد.
کشیدگی رباط : رباط یا لیگامان های اطراف مفاصل میتوانند به علت دررفتگی های مفصلی و یا قرار گرفتن مفاصل در وضعیت های نامناسب دچار کشیدگی شوند و این کشیدگی میتواند دردی را ایجاد کند که در خود مفصل احساس میشود.
مشکلات بیومکانیک مفصل : اشکالاتی در شکل مفصل و یا اشکال در کارکرد رباط های صلیبی، منیسک، رباط ها و عضلات اطراف مفصل، کندرومالاسی کشکک و بسیاری عوامل دیگر میتوانند موجب درد مفصل شوند.
درمان درد مفصل
درمان درد های مفصل بسته به علت تشکیل دهنده آن متفاوت است. درمان مناسب هر درد مفصلی تنها پس از تشخیص دقیق علت بوجود آورنده آن میسر است.
با این حال اقدامات مشترکی وجود دارد که میتوان آنها را برای اغلب دردهای مفصل در مراحل ابتدایی انجام داد.
البته واضح است که در موارد شدید بودن درد و یا عدم پاسخ به اقدامات اولیه باید به پزشک مراجعه کرد. مهمترین اقدامات ذکر شده عبارتند از
♦ کاهش سطح فعالیت های بدنی : با کم کردن فعالیت های شدید بدنی و ورزشی معمولا شدت درد مفصل کاهش میابد
♦ استفاده از گرما یا سرما : سرد و یا گرم کردن موضع درد معمولا میتواند شدت درد مفصل را کم کند
♦ بریس : استفاده از بریس موجب محدود شدن حرکات مفصل شده و ممکن است بتواند شدت درد را کاهش دهد
♦ داروی ضد التهاب : استفاده از داروهای ضد التهاب معمولا میتواند شدت درد مفصل را کاهش دهد
همان طور که گفتیم در بسیاری از اوقات درمان درد مفصل کاملا مرتبط با علتی است که موجب آسیب به مفصل شده است مثلا اگر علت درد مفصل ران آرتروز شدید آن باشد درمان های ذکر شده در بالا مسلما تاثیری نخواهند داشت و بیمار باید تحت عمل جراحی تعویض مفصل قرار گیرد.
درد عضلانی چه عللی دارد
درد عضلانی یا میالژی Myalgia درد شایعی است که تقریبا هر کسی آن را تجربه کرده است. ممکن است خفیف یا بسیار شدید و غیر قابل تحمل باشد.
درد عضلانی معمولا در عرض چند روز خوب میشود ولی گاهی اوقات ممکن است ماه ها به طول انجامد و در هر جایی از بدن از گردن تا کمر، ران، ساق بازو و یا حتی دست دیده میشود.
درد عضلانی در غالب اوقات به علت استفاده بیش از حد از آن در حین کار یا ورزش و یا بدنبال ضربه به عضله و یا کشیدگی آن بوجود میاید. این درد ممکن است در حین فعالیتی که آن را بوجود آورده شروع شود و یا بعد از مدتی پدید آید.
درد عضلانی که با تاخیر شروع میشود Delayed Onset Muscle Soreness DOMS همان است که روز بعد از یک فعالیت سنگین بدنی شما را با درد شدیدی از خواب بیدار میکند. شروع این درد ۴۸-۲۴ ساعت بعد از انجام فعالیت بدنی است.
وقتی شما فعالیت بدنی را انجام میدهید که فشاری بیش از حد به عضلات شما وارد میکند و عضلات شما آنقدر قوی نیستند که تحمل فشار وارده را بکنند فیبرهای عضلانی آن کشیده شده و پارگی های میکروسکوپی در آن ایجاد میشود.
این آسیب ها موجب میشوند تا یکی دو روز بعد از فعالیت ذکر شده به علت التهاب و آزاد شدن مواد شیمیایی مولد درد در محل، فرد دچار درد عضلانی شود.
راه پیشگیری از این وضعیت رعایت دو نکته اساسی است.
اول اینکه قبل از شروع هر فعالیت ورزشی و یا فعالیت سنگین بدنی باید نرمش های کششی را به اندازه کافی انجام داد تا فیبرهای عضلات و تاندون ها و رباط های اطراف مفصل بلندتر شده و قابلیت انعطاف بیشتری پیدا کنند.
دوم اینکه شدت و مدت هر فعالیت ورزشی جدید را باید بتدریج افزایش داد تا بدن فرصت کافی را برای تطبیق دادن خود به آن داشته باشد.
به غیر ار فعالیت های بدنی سنگین که شایعترین علت درد عضلانی هستند این درد ها ممکن است علل دیگری هم داشته باشند که عبارتند از :
♦ مصرف بعض داروها مانند بعضی داروهای ضد فشار خون، کوکائین و بعضی داروهای ضد کلسترول مانند استاتین میتوانند موجب درد عضلانی شوند
♦ درماتومیوزیت، پلی میوزیت، لوپوس، ام اس
♦ اختلال الکترولیتی در بدن مانند کمبود پتاسیم یا کلسیم بدن میتوانند موجب درد عضلانی شوند
♦ عفونت هایی مانند آنفلوآنزا، مالاریا، پولیومیلیت، تریشین، بیماری لایم
♦ پلی میالژی درد عضلانی ایجاد میکند
♦ رابدومیولیز
♦ سندروم کمپارتمان مزمن
♦ سندروم خستگی مزمن از علل درد عضلانی است
♦ نارسایی عروقی اندام
♦ پورفیری از بیماری هایی است که درد عضلانی ایجاد میکند
در مواردی که درد عضلانی بدنبال فعالیت بدنی شدید ایجاد شده است اقدامات زیر معمولا میتواند در کاهش شدت درد موثر واقع شود
♦ استراحت و کاهش فعالیت های بدنی
♦ استفاده از استامینوفن و یا داروی ضد التهاب مانند ایبوپروفن
♦ سرد کردن محل درد در ۷۲-۲۴ ساعت اول و پس از آن استفاده از گرمای موضعی
♦ انجام نرمش های کششی بعد از چند روز استراحت و سپس انجام ورزش هایی مانند راه پیمایی، شنا و دوچرخه سواری
♦ استراحت و خواب به اندازه کافی و استفاده از روش های ریلاکسیشن مانند یوگا و مدیتیشن
با این حال وقتی که شدت درد عضلانی زیاد بوده و یا علت آن مشخص نباشد، درد بیش از سه روز طول بکشد و یا علائمی از عفونت وجود داشته باشد باید حتما به پزشک مراجعه کرد.