تنگی کانال نخاع گردن به باریک شدن فضای عبور نخاع در ناحیه گردن گفته میشود که میتواند منجر به فشار بر نخاع و اعصاب گردنی شود. این وضعیت معمولا در اثر تغییرات مرتبط با افزایش سن مانند خرابی دیسکها و یا ایجاد خارهای استخوانی ایجاد میشود.
فشار مداوم بر نخاع و اعصاب ممکن است علائمی از قبیل درد گردن، بیحسی و ضعف در دستها و بازوها و در موارد شدیدتر مشکلات حرکتی و عدم تعادل ایجاد کند. تنگی کانال نخاع گردن میتواند به طور چشمگیری بر کیفیت زندگی فرد تاثیر بگذارد.
آناتومی کاربردی
ستون فقرات گردنی از روی هم قرار گرفتن هفت مهره تشکیل شده است. هر مهره از یک جسم مهره تشکیل شده که یک حلقه استخوانی به پشت آن متصل گردیده است (البته آناتومی دو مهره اول گردنی قدری متفاوت است).
بین جسم های مهره های بالایی و پایینی دیسک بین مهره ای قرار گرفته است. دیسک بین مهره ای موجب حرکت مهره ها روی هم شده و نقش جذب کننده شوک های وارده به ستون مهره را هم ایفا میکند.
دیسک بین مهره ای از دو قسمت مرکزی و محیطی تشکیل شده است. قسمت مرکزی به نام نوکلئوس بوده و جذب کننده اصلی شوک های وارده به ستون مهره است و دورادور آن قسمت محیطی است که به آن آنولوس میگویند و در واقع نوکلئوس را حمایت میکند. قسمت نوکلئوس ژلاتینی و قسمت آنولوس مانند رباط است.

علل تنگی کانال نخاع گردن
تنگی کانال نخاع گردن به باریک شدن غیرطبیعی فضای نخاعی در ناحیه گردن گفته میشود که میتواند موجب فشار روی نخاع و اعصاب گردنی شود.
در حالت معمولی فضایی که در درون ستون مهره به نخاع اختصاص داده شده یعنی کانال نخاعی بیش از اندازه مورد نیاز نخاع است. در ابتدای تنگ شدن این کانال، تا وقتی فشاری به نخاع وارد نشده مشکلی برای بیمار ایجاد نمیشود.
وقتی شدت تنگی بیشتر شده و از اطراف بر روی نخاع فشار وارد شد علائمی ظاهر میشود. این فشار بر روی نخاع و ایجاد مشکلات در آن را میلوپاتی Myelopathy میگویند.
در زیر مهمترین علل تنگی نخاع گردن را بررسی میکنیم.
تغییرات دژنراتیو یا فرسایشی
این شایعترین علت تنگی کانال نخاع گردن است. این وضعیت به علت ضربات مکرر و استرس هایی است که در طول عمر بتدریج به ستون مهره وارد شده و آن را فرسوده و خراب میکند.
با افزایش سن تغییرات دژنراتیو در ستون فقرات گردنی ایجاد میشود که از مهمترین آنها کاهش ارتفاع دیسکها، بیرونزدگی دیسک بین مهرهای و ایجاد استئوفیتها یا خارهای استخوانی در اطراف مهرهها است.
دیسکهای بین مهرهای با گذشت زمان آب خود را از دست میدهند و سفتتر میشوند که این موجب کاهش فضای کانال نخاعی و فشار بر نخاع و ریشههای عصبی میشود.
در اثر کاهش ارتفاع دیسک و نزدیک شدن سطوع مفاصل گردن به هم، فشار زیادی در داخل این مفاصل شکل میگیرد که نتیجه آن ایجاد استئوفیت یا استخوان های اضافی در اطراف آنها است و این استخوان ها به مرور زمان میتوانند فضای کانال نخاعی را تنگتر کنند.

آرتروز و اسپوندیلوز گردنی
آرتروز و اسپوندیلوز گردنی از دیگر علل شایع تنگی کانال نخاع گردن هستند. این وضعیت که به معنای تخریب و فرسایش مفاصل بین مهرهای و دیسکهای گردنی است میتواند باعث التهاب و تشکیل بافتهای اضافی شود که به کانال نخاعی فشار وارد میکنند.
اسپوندیلوز معمولا با ایجاد برجستگیهای استخوانی (استئوفیتها) همراه است که فضای عبور نخاع را محدود کرده و سبب بروز تنگی کانال میشود.
هرنی دیسک گردن
هرنی یا فتق دیسک گردن وقتی ایجاد میشود که ماده داخلی دیسک بین مهرهای از لایه خارجی آن بیرون بزند و به فضای کانال نخاعی فشار وارد کند. این وضعیت میتواند به طور ناگهانی به دلیل آسیب یا فشار بیش از حد رخ دهد یا به صورت تدریجی در اثر افزایش سن و فرسایش دیسکها به وجود آید.
هرنی دیسک معمولا باعث تحریک و فشار به عصبهای گردنی و ایجاد علائمی مانند درد گردن، بیحسی و ضعف در دستها و پاها میشود.
آسیبها و ضربههای گردنی
آسیبهای ناشی از تصادفهای رانندگی، سقوط، یا ضربههای شدید به ناحیه گردن میتوانند موجب شکستگی، دررفتگی و بیثباتی مهرهها شوند که این تغییرات میتوانند باعث کاهش فضای کانال نخاعی گردن شوند. گاهی اوقات تورم ناشی از آسیب نیز میتواند باعث فشردگی موقت یا دائمی نخاع و اعصاب گردد و به تنگی کانال نخاع گردن منجر شود.
تومورها و عفونتها
تومورهای خوشخیم یا بدخیم در ستون فقرات گردنی اگرچه نادر هستند ولی میتوانند باعث تنگی کانال نخاع گردن شوند. رشد تودههای غیرطبیعی در ناحیه گردن میتواند به نخاع و اعصاب فشار آورده و علائم تنگی کانال را به وجود آورد.
همچنین، عفونتهای باکتریایی یا ویروسی که به نخاع و مهرههای گردن حمله میکنند هم میتوانند با ایجاد التهاب و تورم منجر به تنگی کانال شوند.
ناپایداری ستون مهره
گاهی اوقات به علت ضربات شدید به سرو گردن، رباط های اطراف ستون مهره گردنی کشیده شده و یا پاره میشوند. این رباط های آسیب دیده نمیتوانند مهره ها را خوب در کنار هم نگه دارند و در نتیجه مهره ها حرکات اضافی انجام میدهند و به درستی در سر جای خود پایدار نمیمانند.
بیماری هایی مانند روماتیسم مفصلی هم میتواند رباط های اطراف ستون مهره گردنی را شل تر کرده و موجب ناپایداری مهره ها شوند. این ناپایداری و بدنبال آن حرکت نامناسب مهره ها میتواند موجب تنگی کانال نخاع گردن شود.
بیماریهای مادرزادی
برخی افراد به صورت مادرزادی دارای کانال نخاعی باریکتری هستند که این امر آنها را بیشتر در معرض تنگی کانال نخاع گردن قرار میدهد. در این موارد فرد ممکن است با کوچکترین تغییرات دژنراتیو یا آسیب، دچار علائم تنگی کانال گردن شود.
ضخیم شدن لیگامانها
لیگامانها یا رباطهایی که مهرهها را به هم متصل میکنند به مرور زمان و در پاسخ به فشارها ممکن است ضخیم و سفت شوند. یکی از این رباطها که لیگامان زرد نام دارد، با ضخیم شدن و تشکیل بافتهای فیبروتیک میتواند باعث کاهش فضای کانال نخاعی و ایجاد فشار بر نخاع گردد.
علائم تنگی کانال نخاع گردن
تنگی کانال نخاع گردن باعث وارد شدن فشار به نخاع و ریشههای عصبی در ناحیه گردن میشود و علائمی را ایجاد میکند. این علائم بسته به شدت فشار و محل دقیق تنگی کانال متفاوت بوده و شامل علائم موضعی (در ناحیه گردن) و علائم عصبی (در اندامهای فوقانی و حتی تحتانی) میشود. این علائم عبارتند از:

درد گردن
یکی از شایعترین علائم تنگی کانال نخاع گردن درد مزمن در ناحیه گردن است. این درد ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشد و بهویژه هنگام حرکت دادن گردن یا انجام فعالیتهای بدنی بیشتر شود. گاهی درد به شانهها و قسمت بالای کمر انتشار پیدا میکند.
بیحسی و گزگز
گاهی اوقات تنگی کانال نخاع گردن نه به علت فشار به نخاع که به علت تحت فشار قرار گرفتن ریشه های عصبی است که از ستون مهره گردنی در حال خارج شدن هستند.
فشار بر این اعصاب میتواند موجب احساس درد تیرکشنده در گردن، بالا و پشت قفسه سینه، شانه، بازو، ساعد و دست شده و علائمی بصورت گزگز و خواب رفتگی در اندام فوقانی ایجاد کند. بیحسی و گزگز میتواند به صورت متناوب یا دائمی باشد و بسته به شدت فشار تغییر کند.
ضعف عضلانی
تنگی کانال نخاع گردن میتواند باعث ضعف عضلانی در دستها و بازوها شود. افراد ممکن است در انجام کارهای روزمره مانند برداشتن اجسام، نوشتن، یا باز و بسته کردن دربها دچار مشکل شوند. در موارد شدیدتر این ضعف عضلانی میتواند به پاها نیز گسترش پیدا کند و منجر به کاهش توانایی حرکتی گردد.
مشکلات حرکتی و عدم تعادل
در صورت پیشرفت تنگی کانال و ایجاد فشار بر نخاع، ممکن است علائم حرکتی و تعادلی ایجاد شود. این حالت وقتی ایجاد میشود که فشار مستقیما بر نخاع وارد شود و پیام های عصبی به درستی به اندامها نرسد. بیماران ممکن است در هنگام راهرفتن احساس عدم تعادل کنند، قدم های کوچکتر بردارند، یا دچار سفتی عضلات شوند.
مشکلات روده و مثانه
در موارد شدید، تنگی نخاع گردن میتواند موجب مشکلات کنترل مثانه و روده شود. در ابتدا که فشار کم است بیمار احساس میکند تند تند باید ادرار کند ولی ادرار کردن برای وی مشکل میشود.
در حالات متوسط شدت خروج ادرار از مثانه کم شده و ادرار بصورت قطره قطره خارج میشود. این افراد برای مدفوع کردن باید فشار زیادی را به خود وارد کنند. در حالات شدید بیمار کنترل دفع ادرار و مدفوع خود را از دست خواهد داد و دچار بی اختیاری Incontinence میشود.
این علائم نادر بوده و معمولا در مواقعی رخ میدهند که فشار شدید و طولانیمدت بر نخاع ایجاد شده باشد. در صورت بروز چنین علائمی نیاز به درمان فوری و احتمالا جراحی است تا از آسیب دائمی به نخاع جلوگیری شود.
کاهش انعطافپذیری گردن
افراد مبتلا به تنگی کانال نخاع گردن ممکن است احساس سفتی و کاهش انعطافپذیری در ناحیه گردن داشته باشند. حرکت دادن گردن به طرفین یا جلو و عقب ممکن است دردناک و سخت باشد و حتی ممکن است باعث بدتر شدن علائم دیگر شود.

درمان تنگی کانال نخاعی گردن
درمان تنگی کانال نخاعی گردن استفاده از روشهای غیرجراحی و جراحی است که بسته به شدت علائم، میزان فشار بر نخاع و اعصاب، و شرایط کلی بیمار از آنها استفاده میشود.
در بسیاری از موارد، روشهای درمان تنگی کانال نخاعی گردن بدون جراحی، اولین روش مورد استفاده است و در صورت عدم تاثیر، از جراحی استفاده میشود.
دارودرمانی
داروهای ضدالتهابی (مانند ایبوپروفن و ناپروکسن) معمولا برای کاهش درد و التهاب ناشی از تنگی کانال نخاع گردن تجویز میشوند. این داروها به طور موقت علائم را تسکین میدهند اما عامل اصلی تنگی کانال را درمان نمیکنند.
در موارد درد شدیدتر ممکن است پزشک داروهای مسکن قویتر یا حتی شلکنندههای عضلانی تجویز کند.
تزریق استروئید
تزریق کورتون به داخل فضای اپیدورال (ناحیه اطراف نخاع) یکی دیگر از روشهای غیرجراحی برای کاهش التهاب و درد است. این تزریق میتواند به طور موقت علائم تنگی کانال را بهبود بخشد و به بیمار کمک کند تا فعالیتهای روزانه خود را با درد کمتر انجام دهد.
با این حال، اثر این تزریقها معمولاً موقتی است و نمیتواند عامل اصلی تنگی کانال را از بین ببرد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یکی از مهمترین روشهای درمان غیرجراحی تنگی کانال نخاع گردن است. نرمش های تقویتی و کششی که با راهنمایی فیزیوتراپ انجام میشوند، میتوانند به افزایش انعطافپذیری و تقویت عضلات گردن کمک کنند و فشار وارد بر نخاع و اعصاب را کم کنند.
اصلاح سبک زندگی
وقتی تنگی کانال گردن به علت سبک زندگی نادرست (مانند نشستنهای طولانی، حمل وزن سنگین، یا انجام حرکات تکراری) ایجاد شده باشد تغییرات در سبک زندگی میتواند به کاهش علائم کمک کند. اجتناب از فعالیتهایی که فشار اضافی به گردن وارد میکنند و تمرینات آرامبخش مانند یوگا نیز مفید هستند.
زمانی که روشهای غیرجراحی تاثیری نداشته باشند یا فشار شدیدی بر نخاع و اعصاب وجود داشته باشد از جراحی استفاده میشود. انواع عمل تنگی کانال نخاع گردن عبارتند از:
دکمپرشن (کاهش فشار)
دکمپرشن مهمترین عمل جراحی تنگی کانال نخاعی گردن است و بصورت برداشتن بافتهایی است که به نخاع فشار میآورند.. دکمپرشن میتواند شامل لامینکتومی (برداشتن بخشی از استخوان مهرهها)، فورامینوتومی (باز کردن فضای خروج عصبها از نخاع)، و دیسکتومی (برداشتن بخش بیرونزده دیسک) باشد. این روشها باعث افزایش فضای کانال نخاعی و کاهش فشار بر نخاع و اعصاب میشوند.
فیوژن یا جوش دادن مهرهها
در برخی موارد جراح ممکن است برای ایجاد ثبات بیشتر در گردن مهرههای گردنی را به یکدیگر جوش دهد. این روش که فیوژن نام دارد، با استفاده از پلیت و پیچهای فلزی انجام میشود و به جلوگیری از حرکات ناخواسته و فشار اضافی در ناحیه آسیبدیده کمک میکند.
این روش معمولاً در مواردی استفاده میشود که علاوه بر تنگی کانال نخاع گردن بیثباتی مهرهها نیز وجود داشته باشد.
تعویض دیسک
در مواردی که فتق دیسک یکی از عوامل اصلی تنگی کانال نخاع گردن باشد جراح ممکن است دیسک آسیبدیده را برداشته و با یک دیسک مصنوعی جایگزین کند. این روش میتواند حرکت طبیعی گردن را حفظ کرده و از بیثباتی پس از جراحی جلوگیری کند.
نحوه خوابیدن در تنگی کانال نخاعی گردن
در تنگی کانال نخاع گردن نحوه خوابیدن میتواند تاثیر زیادی بر کاهش درد و بهبود علائم داشته باشد. توصیه میشود از بالشهای طبی یا ارتوپدی با ارتفاع مناسب استفاده کنید تا سر و گردن در حالت طبیعی و همراستا با ستون فقرات قرار گیرند.
خوابیدن به پشت با بالشی کوچک زیر گردن و بالشی دیگر زیر زانوها به کاهش فشار بر نخاع کمک میکند. خوابیدن به پهلو هم کمک کننده است، به شرطی که از بالشی استفاده شود که ارتفاع آن فضای خالی بین گردن و شانهها را پر کند. باید سعی شود حتی الامکان روی شکم دراز نکشید چون اینکار فشار بر گردن را افزایش میدهد.
عوارض تنگی کانال نخاعی گردن
جراحی تنگی کانال نخاع گردن اگرچه میتواند به کاهش فشار بر نخاع و اعصاب کمک کند اما با عوارض احتمالی همراه است. برخی از عوارض جراحی تنگی کانال نخاعی گردن شامل عفونت در محل جراحی، خونریزی، آسیب به عروق خونی یا اعصاب نزدیک به محل جراحی، و درد مداوم یا عود مجدد علائم هستند.
در جراحیهایی که نیاز به فیوژن (جوش دادن مهرهها) دارند احتمال کاهش حرکت گردن و ایجاد فشار بیشتر بر مهرههای اطراف وجود دارد. در موارد نادر آسیب مستقیم به نخاع میتواند منجر به مشکلات عصبی دائمی، ضعف عضلانی یا مشکلات حرکتی شود.