عفونت پروتز لگن یکی از عوارض شناخته شده و وخیم جراحی تعویض مفصل لگن است. این عفونت چگونه ایجاد میشود و علل ایجاد کننده آن چیست. وقتی ایجاد میشود چه علائمی دارد.
درمان عفونت پروتز لگن چگونه انجام میشود و چه کنیم تا کمتر به این عفونت دچار شویم. در این نوشته سعی میکنم به این سوالات پاسخ دهم.
علت عفونت پروتز لگن چیست
مقصود از پروتز لگن همان مفصل مصنوعی لگن است. پروتز یا مفصل مصنوعی لگن وسیله است که وقتی مفصل خراب میشود بجای آن کار گذاشته میشود. جراح مفصل خراب را از بدن خارج کرده و آنرا با پروتز جایگزین میکند.
عفونت پروتز لگن بسیار نادر است بطوریکه طبق آمارهای بین المللی اگر جراحی درست انجام شود احتمال عفونت حدود یک درصد است یعنی از هر صد بیماری که تعویض مفصل لگن میکنند یکی دچار عفونت پروتز لگن میشود.
علت ایجاد عفونت در محل پروتز رشد میکروب در اطراف و بر روی آن است. این میکروب ها که عمدتا باکتری هستند ممکن است در زمان جراحی و یا بعد از جراحی وارد محل جراحی شوند و در بافت های اطراف پروتز رشد کنند.
میکروب ها چگونه موقع جراحی وارد بدن میشوند
مهمترین راه ورود میکروب ها به درون زخم جراحی از راه پوست بیمار است. همیشه بر روی پوست بیمار به طور طبیعی میکروب های زیادی وجود دارد. نوع این میکروب ها در افراد مختلف متفاوت است.
شب قبل از جراحی تعویض مفصل لگن بیمار به حمام میرود و بدن خود را شستشو میدهد و یک محلول ضد عفونی کننده را به همه بدن میزند تا میزان این میکروب ها را کم کند.
روز جراحی قبل از شروع جراحی در چند مرحله پوست بیمار به توسط محلول های ضد عفونی کننده شستشو داده میشود. این مواد میزان میکروب های روی پوست را کم میکنند ولی به صفر نمیرسانند.
همیشه تعدادی میکروب خود را در سوراخ های غدد چربی و سوراخ های مو پنهان میکنند و در حین جراحی کم کم به سطح پوست میرسانند و سپس به درون زخم جراحی میروند.
این میکروب ها میتوانند بعدا موجب عفونت شوند. بعضی از میکروب ها سریع رشد و تکثیر پیدا میکنند و در عرض چند هفته بعد از جراحی علائم عفونت پروتز لگن خود را نشان میدهد. گاهی هم میکروب رشد کندی دارد و علائم عفونت سالها بعد از جراحی مشخص میشود.
راه دیگر ورود میکروب ها به درون زخم جراحی از طریق هوای اطاق عمل است. همیشه مقداری میکروب بصورت معلق درون هوای اطاق عمل وجود دارد. این میکروب ها میتوانند به داخل زخم جراحی وارد شده و موجب عفونت پروتز لگن شوند.
هرچه مدت زمان جراحی تعویض مفصل لگن طولانی تر شود احتمال ورود میکروب از طریق هوا بیشتر شده و احتمال عفونت هم بیشتر میشود.
هرچه تردد پرسنل در اطاق عمل بیشتر شود و یا هرچه در اطاق عمل بیشتر باز و بسته شود هم هوای اطاق عمل آلوده تر میشود.
توجه به سیستم تهویه اطاق عمل و استفاده از سیستم های فیلترینگ هوا هم بسیار مهم است. بسیار از اطاق های عمل از سیستم های ضد عفونی کننده ماوراء بنفش برای هوای اطاق عمل استفاده میکنند.
راه های ورود میکروب به اطراف پروتز لگن بعد از جراحی
گاهی اوقات راه ورود میکروب به بافت های اطراف پروتز لگن از طریق خون و به علت بافت های عفونی دیگر است.
معمولا عفونت در مناطق دیگری از بدن وجود دارد مثلا عفونت ادراری یا تنفسی یا پوستی وجود دارد و بعد میکروب ها از طریق خون خود را به بافت های اطراف پروتز لگن میرسانند و موجب عفونت آن ناحیه میشوند.
به همین علت است که پزشک قبل از جراحی بیمار را به دقت بررسی میکند تا هیچ عفونتی در بدن او وجود نداشته باشد. بیمار بعد از جراحی هم باید مرافب باشد تا اگر علائمی از شروع هر عفونتی در بدن او دیده شد در اولین فرصت به پزشک مراجعه کرده و عفونت را درمان کند.
میکروب ها خود را به پروتز لگن میچسبانند رشد و نمو میکنند و در اطراف خود لایه محافظ ژله مانندی ترشح میکنند که مانند سپر محافظی عمل میکند که سیستم دفاعی بدن نمیتواند از آن عبور کند و میکروب ها را از بین ببرد.
متاسفانه آنتی بیوتیک ها هم نمیتوانند از این سپر محافظتی عبور کنند و میکروب ها را از بین ببرند. به همین علت درمان عفونت پروتز لگن میتواند بسیار سخت و مشکل باشد.
آیا ممکن است تکنیک جراحی زمینه ساز بروز عفونت پروتز لگن شود
بله امکان دارد. اگر پزشک در حین جراحی به بافت های بدن آسیب زیادی وارد کند زمینه را برای رشد میکروب ها فراهم میکند و احتمال عفونت پروتز بیشتر میشود.
هرچه طول زمان جراحی بیشتر شود احتمال اینکه میکروب ها از طریق هوا به درون زخم جراحی وارد شوند و موجب عفونت شوند بیشتر میشود. پس جراح باید بتواند جراحی را در زمان متعادلی تمام کند.
در کسانی که قبلا یک بار به هر علتی در ناحیه لگن جراحی شده اند احتمال عفونت پروتز لگن بیشتر میشود.
علت اینست که میکروب هایی که در جراحی قبلی وارد محل عمل شده اند میتوانند به حالت خاموش سالها در زخم زنده بمانند و هیچ علامتی ایجاد نکنند.
وقتی پروتز کار گذاشته میشود میکروب از حالت خاموش خارج شده و فعال میشود و موجب عفونت میشود.
آیا ممکن است پروتز آلوده موجب عفونت شود
خیر. پروتز لگن همیشه کاملا استریل و تمیز است و آلوده نیست. البته پرسنل جراحی باید در حین جراحی رعایت استریلیته را بکنند و وسایل جراحی و پروتز را بصورت استریل به جراح تحویل دهند تا میکروبی روی آن ننشیند.
آیا بیماری های زمینه ای بیمار میتواند زمینه ساز عفونت پروتز لگن شود
بله اگر به هر علتی ضعفی در سیستم ایمنی بدن بیمار وجود داشته باشد خطر عفونت بعد از جراحی تعویض مفصل لگن بیشتر میشود. بطور مثال در بیماری های مزمن قلبی ریوی و یا در بیماری های مزمن کلیوی یا کبدی یا روماتیسمی سیستم دفاع ایمنی ضعیف میشود.
در ابتلا به سرطان، در مبتلایان به دیابت، در افراد چاق، در افراد با سوء تغذیه، در کسانی که شیمی درمانی میشوند هم خطر عفونت پروتز لگن بالا است.
مصرف سیگار و موارد مخدر هم خطر عفونت را بیشتر میکند.
علائم عفونت پروتز لگن چیست
گاهی اوقات عفونت پروتز هیچ علامتی ندارد.
بعد از جراحی معمولا زخم جراحی تا حدود پنج روز ترشح دارد. اگر ترشحات زخم بعد از این مدت قطع نشود این ممکن است نشانه ای از وجود عفونت پروتز باشد.
در صورت عفونت پروتز ترشحات زخم جراحی ادامه میابد و قطع نمیشود. گاهی اوقات ترشحات قطع میشود ولی بعد از مدتی دوباره شروع میشود. گاهی اوقات ترشحات زخم آبکی است و گاهی ترشحات چرکی است.
از دیگر علائم عفونت پروتز لگن درد است. درد ممکن است بلافاصله بعد از جراحی باشد. یعنی درد محل عمل ممکن است هیچوقت بعد از جراحی قطع نشود. گاهی هم درد قطع میشود و بعد از مدتی دوباره شروع میشود.
درد عفونت پروتز لگن معمولا در جلوی لگن یا در ران احساس میشود و در موقع راه رفتن بیشتر میشود.
تشخیص عفونت پروتز لگن چگونه است
پزشک با مشاهده علائمی که ذکر شد به وجود عفونت شک میکند. بعد از آن آزمایش های خون داده میشود. در صورتی که آزمایش های خون مثبت شوند برای تایید نهایی وجود عفونت باید مقداری از مایع اطراف پروتز خارج شده و به توسط آزمایشگاه بررسی شود.
بدین منظور پزشک ارتوپد سوزنی را از راه پوست به فضای اطراف مفصل مصنوعی وارد کرده و مقداری از مایع را خارج کرده و به آزمایشگاه ارسال میکند.
آزمایشگاه وجود میکروب درون مایع را بررسی میکند.
درمان عفونت پروتز لگن چگونه است
درمان عفونت پروتز لگن بسیار مشکل است. اگر عفونت سطحی باشد و فقط پوست درگیر باشد معمولا میتوان با تجویز آنتی بیوتیک عفونت را درمان کرد.
اگر عفونت بافت های عمقی تر را گرفتار کرده باشد و از زمان شروع عفونت تا زمان جراحی کمتر از یک ماه گذشته باشد درمان بصورت عمل جراحی است.
در این جراحی بافت های عفونی و مرده خارج شده و سر مصنوعی و کاسه پلاستیکی هم عوض میشوند و اطاف مفصل مصنوعی با مقادیر زیادی از محلول استریل شستشو میشود.
در صورتیکه عفونت پروتز لگن دیرتر از یک ماه تشخیص داده شود درمان آن بسیار مشکل میشود. در این موقع همانطور که در قبل گفتم میکروب ها به پروتز میچسبند و در اطراف خود یک لایه ژلاتینی غیر قابل نفوذ نسبت به آنتی بیوتیک درست میکنند پس در این موارد دادن دارو به تنهایی بیفایده است.
در این موارد درمان بصورت جراحی ریویژن است که در آن باید کل مفصل مصنوعی از بدن بیمار خارج شده و تمامی بافت های مرده و عفونی هم خارح شده و به بیمار آنتی بیوتیک قوی تزریقی به مدت چندین هفته تا چندین ماه داده شود.
بعد از این مدت اگر عفونت کنترل شد طی یک جراحی دیگر یک مفصل مصنوعی جدید برای بیمار کار گذاشته میشود.
پیشگیری از عفونت پروتز لگن چگونه است
گفتیم عفونت پروتز لگن به علل مختلفی ایجاد میشود. کنترل هر یک از این علل میتواند به پیشگیری از عفونت کمک کند.
پزشک قبل از بستری کردن بیمار برای جراحی او را برای وجود عفونت های احتمالی در هر جایی از بدن بررسی میکند تا اگر وجود داشته باشند کشف و درمان شوند.
مشکلات زمینه ای مانند کم خونی، دیابت، چاقی یا مصرف سیگار تا جای ممکن باید قبل از عمل کنترل شوند.
پرسنل بیمارستانی و پزشک هم باید با کنترل محیط جراحی سعی کنند میزان میکروب های اطاق عمل را به حداقل برسانند.